ماه صیام و سلوک دیوانی
توجیه‌المسائل دیوانی
https://shenoto.com/album/podcast/236235/ماه-صیام-و-سلوک-دیوانی
به نام آنکه جان را فکرت آموخت // شکوفا گشتن و اندیشه آموخت
***
شرحی بر رِساله عَمَلیه «توجیه‌المَسائل دیوانی»
به کوشش رِندُ العُلما دیوان‌سالار
به قلم سعید غلامی‌نتاج امیری
مساله شماره (۱) از احکام تهذیب و سیر و سلوک دیوانی
بیان استفتاء:
خداوند تبارك و تعالى مى فرمايد: «وَ مَكَرُوا وَ مَكَرَ اللهُ وَاللهُ خَيْرُ الْمَاكِرِينَ». مقصود و مصداق «خير الماكرين» در امور دیوانی چیست؟
و اما متن فتوا:
باسمه جَلَّت اَسمائُهُ؛ نسبت دادن مكر به خداوند سبحان از جهت «مقابله» است. یعنی همان گونه كه دشمنان خداوندِ متعال، به نقشه كشيدن و حيله نمودن مشغول هستند، خداوند سبحان نيز با برنامه‌ريزى و تدبيرش، نقشه‌‌هاي‌شان را نقش بر آب مى‌‌سازد و توطئه هاي‌شان را خنثى مى‌نمايد.
علامه رند‌العلما دیوان‌سالار در شرح این فتوا می‌فرمایند: «اَلْمُدیرُ كَیِّس»، کیاست هم نوعی زیركی و تشخیص مواقع و مواضع است لذا سالک دیوان و درگاه، باید زرنگ باشد؛ مواقع و مواضع مکرآلود را خوب تشخیص دهد و عمر خود را در بی‌خبری ها ضایع نکند.
روایات مقوم و مکمل بسیاری در این باب، از اکابر دیوانی وارد شده که به ذکر چند فقره مشهوره اکتفا می‌کنیم:
جامی علیه‌الرحمه در تشریح حدیث «إِنَّ الْمُدیرُ لَا یلْدَغُ مِنْ جُحْرٍ مَرَّتَینِ» چنین می سراید که:
دیگر از وی، مدار چشم وفا // هر که شد با تو در جفا، گستاخ
زانکه هرگز دو بار مؤمن را // نگزد مار، از یکی سوراخ
البت التفات دارید اینجا چون قافیه بر شاعر شهیر ما تنگ آمده، به جهت مومن بودن همه مدیران و مدیر بودن همه مومنان، بجای عبارت مدیرِ مومن، اختصارا به لفظ مومن اکتفا شده است.
دو نصیحت متواتر دیگر نیز، در شرح ضرورت کیاست و رندی مدیران منقول است، یکی اینکه:
«ای مدیر به هنگام بروز فتنه، چون شتربچّه باش که نه پشتی استوار دارد که بر آن سوار توان شد و نه پستانی که از آن شیر توان دوشید» و دیگر اینکه:
«مدیر با کیاست در هر امری که می‌خواهد وارد شود، ابتدا می‌نگرد که آیا این کار گریزگاه دارد یا خیر.» یعنی اگر کاری راه گریز نداشت، ورود به آن شایسته نباشد.
و همان‌گونه که مستحضر می‌باشید، توریه نمودن و تقیه نمودن، در آن دسته از امور دیوانی که امکان وقوع مفسده‌ای در آن متصور باشد نیز برای اهالی دیوان، از اوجب واجبات است و از دیگر مصادیق کیاست و رندی به شمار می‌رود.
تردید بر خود روا مدارید و آسوده وجدان، مکر و حیلت را دستمایه امور دیوانی خود قرار دهید، چرا که زمینه و زمانه، بس فتنه‌خیز و تشخیص دوست از دشمن، امری بس دشوار است. ازاینرو ابتدا باید پایه‌های کرسی صدارت و وزارت رامحکم گردانید تا بتوان خدمتی به خلق‌الله ارائه نمود.
زعما و قدما گفته‌اند دست بالای دست بسیار است از این رو، مدیر با کیاست و تدبیر، در شناسایی توطئه‌ها، دسیسه‌ها، پاپوش‌ها، لغزنده پوست‌ها و چلچله‌ها، زبده و ماهر است.
پس بدانید و آگاه باشید، چون تنوع در گونه و تلاطم در زمانه بسیار است،
مداقه در اندیشه و تلون در پیشه، از برای زیست رندانه، از ضروریات است.
اما در پایان کلام و در آستانه ماه صیام، اوصیکم به تقوای الهی و پاکسازی و چله‌نشینی و پرهیز از هرگونه خوردن اعم از: گول خوردن، رو دست خوردن، رکب خوردن، دور خوردن، نارو خوردن، خودخوری و غصه خوردن
بخورید و بیاشامید اما، اسراف و زیاده روی نکنید، اگر در مکر و حیله، زیاده‌روی نمایید، اعتبارتان از سکه خواهد افتاد و دیگر محبوب دلها نخواهید بود و به تدریج اقتدار و شوکت و عزت خود را از دست خواهید داد. حیله‌گر نباشید همین که حیله‌شناس باشید کافیست.
زرنگ باطن و حماقت‌نمای باش در ظاهر // تا نکند در تو طمع، روزگارِ جابر
مباش در پی آزار و هر چه خواهی باش // که در شریعتِ ما غیر از این گناهی نیست
***
به پایان آمد این دفتر، حکایت همچنان باقیست
اندیشه و تلاش را زِ بهر وطـن، پایانی نیست.
مهرتان افزون و غم از دل‌تان بیرون باد
🌐 https://t.me/shokaranjam/112