غدیر؛ عید اکمال دین

حماسۀ جاويد غدير

پس از اتمام اعمال و مناسک حج فرمان الهی برای نصب جانشين بر پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نازل می‌شود و جبرئيل پی در پی فرود می‌آيد و رسول خدا صلی الله علیه وآله مأمور معرفی حضرت علی علیه السلام به عنوان خليفۀ بلا فصل و جانشين خود می‌شود.

پيامبر اکرم صلی الله علیه وآله اعلام می‌دارد بجز معلولین و بیماران کسی در مکّه نماند و مردم را در کنار برکۀ غدير فرا می‌خوانند. سلمان و مقداد و ابوذر و عمّار محيط را آماده می‌کنند. منبری آماده شده و پيامبر صلی الله علیه وآله پس از اقامۀ نماز خطبۀ مفصّل غدير را ايراد می‌فرمایند. که همۀ آن خطبه را علمای شیعه[1] و بخش‌های مهمی از آن را کتاب‌های معتبر اهل سنّت آورده اند؛ در این خطبه پیامبراکرم صلی الله علیه وآله به آیات زیادی از قرآن که در شأن حضرت علی علیه السلام و امامان بعد از او نازل شده تصریح می‌فرمایند! مطالب این خطبه مجموعه‌ای از امتیازات و ویژگی‌ها و شایستگی‌های اهل بیت؟عهم؟ است که آن حضرت طی بیست و سه سال در فرصت‌های مختلف آن‌ها را بیان فرموده بودند و همۀ فراز‌های این خطبه ده‌ها سند در کتاب‌های شیعه و سنّی دارند هرچند همۀ خطبه را یکجا نقل نکرده باشند[2]. این خطبه و ماجرا‌های قبل و بعد از آن را علّامه امینی جزء خبر‌هایی میداند که اسناد و راویان و مدارکش قابل شمارش نیست! و صد‌ها شاعر را نام می‌برد و سروده‌های آنان را عنوان می‌کند که کل این ماجرا را به صورت شعر و متون ادبیِ زیبا در آورده‌اند!

آنگاه پیامبراکرم صلی الله علیه وآله در بين خطبه از مردم بر ولايت اميرالمؤمنين علیه السلام اقرار می‌گيرند و سپس یک به یک پیشوایانِ از اهل‌بيت؟عهم؟ تا امام زمان؟عج؟ را معرفی می‌کنند و در مدت سه روز مردم را وادار می‌کند تا با حضرت علی علیه السلام به عنوان اميرالمؤمنين بيعت ‌کنند. حتی زنان، با گذاشتن دست خود در داخل طشتِ آبی که دست مبارک حضرت علی علیه السلام در سوی ديگر آن قرار دارد بيعت می‌کنند. و به آن حضرت به عنوان امیرالمؤمنین سلام داده تبریک می‌گویند!

نکات روایت غدیر

پيامبر اکرم صلی الله علیه وآله در غدير چهار مرتبه به چهار سمت روی آورده و با صدای بلند فرمودند: آیا من بر شما ولایت ندارم؟ آیا من صاحب اختیار شما نیستم؟ (اشاره به آیۀ شریفه «اَلنَّبيُ اَولی بِالمُؤمِنینَ مِن أنفُسِهِم[3]» پیامبر بر مؤمنان از خودشان سزاوارتر است.) همگان گفتند: آری تو بر ما ولایت داری و صاحب اختیار ما هستی! آن‌گاه پیامبر صلی الله علیه وآله دست حضرت علی علیه السلام را گرفته، بلند کرد و فرمود:

مَن‌ كُنتُ‌ مَولاهُ‌ فَهذا عَلِيٌّ مَولاه‌؛ هرکس من از طرف خدا مولای او هستم، این علی مولای اوست.

و چون پيامبر اکرم صلی الله علیه وآله مولای جن و انس و ملائکه هستند، اميرالمؤمنين علیه السلام نیز مولای همه هستند. در نتیجه پذیرفتن ولايت اميرالمؤمنين علیه السلام پذيرش امر خدا و رسول خداست. و خداوند در قرآن فرموده است:

وَ ما كانَ لِمُؤمِنٍ وَ لا مُؤمِنَةٍ إِذا قَضَی اللّهُ وَ رَسُولُهُ أَمْراً أن یكونَ لهم الخیرةُ مِن أمرِهم؛ وقتی خدا و رسولش حکمی صادر کردند، دیگر هیچ مرد و زن با ایمانی اختیار ندارند که در آن مورد حکم دیگری انتخاب نمایند.[4]

 بنابراين، وقتی خدا و رسولش حکم کرده و حضرت علی علیه السلام را به عنوان ولیّ و خليفه معین کرده‌اند، ديگر مردم در اين زمينه اختياری ندارند و نمی‌توانند کسی را خود انتخاب نمایند و اگر حکم خدا را نپذيرند در گمراهی آشکار قرار گرفته‌اند. در سورۀ مائده در پایان آیات 44 و 45 و 47 می‌فرماید: «وَ مَن لَم یَحكُم بِما اَنزَلَ اللهُ فَاُولئِكَ هُمُ الكافِرونَ"44" وَ مَن لَم یَحكُم بِما اَنزَلَ الله فَاُولئِكَ هُمُ الظَّالِمونَ"45" وَ مَن لَم یَحكُم بِما اَنزَلَ الله فَاُولئِكَ هُمُ الفاسِقونَ "47" یعنی هر کس حکم نکند به آنچه خدا نازل فرموده، کافر است، ظالم است و فاسق!!

پیوسته در طول تاریخ امیرالمؤمنین وأئمه طاهرین؟عهم؟ به حدیث و واقعۀ غدیر استناد می‌کردند و آن را شاهد بر حقانیّت خود می‌آوردند[5] و وقتی از حضرت زهرا علیهم السلام در مورد ولایت علی علیه السلام پرسیدند او با تعجّب فرمود: آیا غدیر خم را فراموش کرده‌اید؟ «وا عَجَبا أنَسیتُم یَومَ غدیرِ خُمٍّ»[6]

در کتاب شریف الغدیر نشانه‌های زیادی از مجموعۀ این واقعه و سخنان پیامبراکرم صلی الله علیه وآله نقل فرموده که همگی دلالت این حدیث و واقعه را بر ولایت علی علیه السلام و امامان بعد از او را می‌رسانند.

علّامه امینی؟رح؟ با مطالعۀ ده هزار کتاب از کتاب‌های شیعه و سنّی، و نوشتن کتاب شریف الغدیر که نیمی از مجلدات آن هنوز چاپ نشده است و با استناد به آیات قرآن و روایات فراوان و شواهد تاریخی موردِ اعتماد و صد‌ها شاهد دیگر ثابت کرده‌اند که واقعه و حدیث غدیر به طور قطع و روشن بر امامت، وصایت، ولایت و خلافت بلافصل علی علیه السلام و امامتِ امامان پس از او دلالت کامل دارد و جای هیچ عذر و بهانه‌ای برای احدی نیست.

امیرالمؤمنین می‌فرماید: وَ لا عَلِمتُ أنَّ رَسولَ اللهِ صلی الله علیه وآله تَرَكَ یَومَ غَدیرِ خُمٍ لِأحَدٍ حُجَّةً وَ لا لِقائِلٍ مَقالاً...یعنی گمان ندارم که رسول خدا صلی الله علیه وآله روز غدیر خم برای کسی حجّتی باقی گذاشته باشد و یا برای گوینده‌ای جای سخنی[7]...!

غدیر و اکمال دین

 يکی ديگر از آیاتی که در جريان نصب اميرالمؤمنين علیه السلام به عنوان خليفۀ بلا فصل رسول خدا صلی الله علیه وآله نازل شد، «آيۀ اکمال» است. در سوره مبارکه مائده آیه 3 می‌فرماید:

«اَلْيَوْمَ يَئِسَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ دِينِكُمْ فَلا تَخْشَوْهُمْ وَ اخْشَوْنِ‌الْيَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَيْكُمْ نِعْمَتِی وَ رَضِيتُ لَكُمُ الْاِسْلامَ دِينا؛ امروز کافران از (شکستن) دين شما نا اميد شده‌اند بنابراين، از آنان مترسيد و از من بترسيد. امروز دينتان را برای شما کامل، و نعمتم را برای شما تمام کردم، و اسلام را برايتان دين پسنديده قرار دادم.

پس از موفقيت رسول خدا صلی الله علیه وآله در اعلان و نصب رسمی ولايت و جانشينی اميرالمؤمنين علیه السلام و بيعت عمومی با ايشان، آيۀ اکمال توسط جبرئيل نازل شد. دراين هنگام بود که پيامبر اکرم صلی الله علیه وآله فرمودند:

 اللّه‌ اكبر! اللّهُ أَكْبَرُ! عَلَی اِكْمَالِ الدِّينِ وَ اِتْمَامِ النِّعْمَةِ وَ رِضَی الرَّبِّ بِرِسَالَتِی وَ وَلَايَةِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی طَالِبٍ بَعْدِی؛ خدا بزرگ‌تر از آن است که وصف شود.(همان خدای بزرگی) که دین خود را کامل ساخت و نعمت خویش را بر ما تمام کرد و به رسالت من و ولایت علی بن ابی‌طالب پس از من راضی و خشنود گردید.[8]

این آیۀ شریفه به اعتراف همۀ مفَسّرین شیعه و جمع قابل توجّهی از مفسّرین اهل سنّت در واقعۀ غدیر خم نازل شده و پس از ابلاغ ولایت حضرت علی علیه السلام و یازده فرزندش توسط پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله اعلان گردید؛ طبیعی است که تنها با روشن شدن امر ولایت و امامت است که برای همیشه دشمنان از این‌که بتوانند دین اسلام را از بین ببرند نا امید می‌شوند و دین کامل می‌گردد، و نعمت بر امّت تمام می‌شود.

یعنی بزرگ‌ترین نعمت به امّت داده شد و اینک آن دین پسندیدۀ خدا به نقطۀ اوج خود رسیده و از خطر تحریف برای همیشه بیمه شده است.

مفهوم و معنای این آیه جز با روز غدیر با هیچ روز دیگری از روزهای رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله مطابقت ندارد. علّامۀ امینی در کتاب شریف «الغدیر»،جلد 1، صفحۀ 214، بیش از سی سند از کتاب‌های تفسیر و حدیث اهل سنت برای این مطلب ذکر کرده است که آنان نیز نقل کرده و پذیرفته‌اند که این آیۀ شریفه در واقعۀ غدیر خم و پس از خطبۀ پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله نازل شده است.

لازم به ذکر است که تعداد زیادی از آیات مهمّ قرآن در مورد ولایت امیرالمومنین علیه السلام و فرزندان ایشان نازل و تفسیر شده و پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در 40 جای خطبۀ غدیرشان به دهها آیه از آن آیات قرآن استناد فرموده‌اند!

البته به یک حساب یک سوّم آیات قرآن در وصف اهل‌بیت پیامبر؟عهم؟ نازل شده و یک سوّم آن هم در سرزنش دشمنان اهل‌بیت؟عهم؟ و یک سوّم هم در بیان احکام و عبرت‌هاست.[9]

به گفته حاکم حسکانی عالم سنّی دویست و ده آیه از آیات مهمّ قرآن در وصف اهل‌بیت پیامبر؟عهم؟ است.[10]

و بفرمودۀ پیامبر اکرم؟ص؟: هیچ آیۀ رضایت و خشنودی از طرف خدا نازل نشد مگر اینکه در شأن علی علیه السلام می‌باشد، و هر جای قرآن مؤمنین را خدا ستوده اوّلین مقصودش علی علیه السلام است، و هر آیۀ مدحی که نازل شده مقصود اصلی علی علیه السلام است، و این از ویژگی‌های منحصر به فرد اوست.[11]

تعدادی از این آیات در سفر حجّی که ولایت ابلاغ شد نازل شده است و تعدادی از آنها مانند سورۀ نصر برای بار دوّم در سرزمین منیٰ نازل شده‌اند و بعضی از محققین بیش از سیصد آیه را یافته و تحقیق کرده‌اند که همه در مورد واقعه غدیر است.[12]

بیعت گرفتن از مردم

استمرار امامت از غدیر تا ظهور!

با انتصاب الهی اميرالمؤمنين علی علیه السلام در روز 18 ذی الحجه به امامت، رسول خدا صلی الله علیه وآله خطبه‌ای مفصل ايراد نموده و استمرار خط امامت از غدير تا ظهور را ترسيم نموده و خواستار بيعت، تبعيت و پيروی عموم مسلمين از اين صراط مستقيم شدند و ضمن ایراد خطبه فرمودند:

مَعَاشِرَ النَّاسِ فَاتَّقُوا اللّهَ وَ بَايِعُواعَلِيّاً أَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ وَ الْحَسَنَ وَ الْحُسَيْنَ وَ الْأَئِمَّةَ عليهم‌السلام كَلِمَةً طَيِّبَةً بَاقِيَةً...؛ ای مردم! از خدا بترسيد و با تقوا باشيد و با علی علیه السلام به عنوان اميرالمؤمنين و امام حسن و حسين و ديگر ائمۀ اطهار؟عهم؟ که کلام پاک و پايدار خدايند بيعت کنيد.

رسول خدا صلی الله علیه وآله با معرفی شخصيت بی‌نظير علی بن ابي‌طالب علیه السلام به عنوان خليفۀ بلا فصل و جانشين حقيقی خود، و نشان دادن خط سير امامت تا افق مهدويت با معرفی حضرت مهدی؟عج؟ و اجدادش؟عهم؟ خط امامت را از ابتدا تا انتها ترسيم نمودند.

فرمود: ای مردم! من پيامبر خدا و علی وصیّ من است. بدانيد و آگاه باشيد! آخرين امام از خاندان ما همان «قائم و مهدی» است. او ياور دين خداست. او انتقام گيرندۀ از ستمکاران است. او گشايندۀ دژهای استوار و ويرانگر قلعه‌های مستحکم است. او نابود کنندۀ تمام مشرکين است.

او منتقم خون‌های به ناحق ريخته شدۀ اوليای خداست. او پشتيبان دين خداست. او کشتيبان اقيانوس بی‌پايان علوم و معارف است. او نمايانگر هر شخصيت ارجمند است. او برگزيدۀ خداست. او وارث همۀ دانش‌هاست و احاطه به همۀ آن‌ها دارد. او خبر دهندۀ از خدای عزوجل و مراتب ايمان به اوست.

ای مردم! جمعيت شما بيش از آن است که بتوانيد به يکباره و با يک دست با من بيعت کنيد و پيمان ببنديد. اما خدای عزّوجلّ به من فرمان داده تا از زبان شما اقرار بگيرم تا با زبان خود بيعت کنيد و به آنچه که در مورد علی علیه السلام و کسانی که بعد از او خواهند آمد اعتراف نمائید، همان امامانی که از نسل من و او هستند و من شما را آگاه ساخته بودم که فرزندان من از نسل او هستند و از شما در مورد آنان پيمان گرفتم.

پس همگی به يک صدا بگوييد: شنيديم آنچه را که از جانب خدای خود و پروردگار ما در بارۀ ولايت و امامت علی علیه السلام و امامانی که از نسل او هستند ابلاغ نمودی و به آن راضی و خشنود هستيم و در برابر آن فرمانبرداريم.

 اکنون با دل و جان و زبان و دستمان با تو بر قبولی ولايت بيعت می‌کنيم و با تو پيمان می‌بنديم که با اين اعتقاد زندگی کنيم و با آن بميريم... .[13]

پس از خطبه، سه روز مردم به تدریج آمدند و با پیامبر صلی الله علیه وآله و علی علیه السلام بیعت نمودند.

[1]. احتجاج طبرسی: 1/66؛ الصراط المستقیم: 1/301؛ و ...

[2]. به کتاب نورالأمیر مراجعه کنید.

[3]. سورۀ احزاب: آیۀ6.

[4]. سورۀ أحزاب: آیۀ36.

[5]. تفسیر فرات کوفی: 56؛ اصول کافی: 1/289 و 2/13.

[6]. عوالم: ج11، ص228.

[7]. احتجاج طبرسی: ج1،ص74.

[8]. شواهد التنزیل: 1/201؛ مناقب: 3/23.

[9]. تفسیر صافی، ج1، مقدّمه سوّم ص 24.

[10]. شواهد التنزیل، ج 1 و 2.

[11]. خطبه غدیریه پیامبر؟ص؟.

[12]. به کتاب غدیر در قرآن، قرآن در غدیر، نوشته محمد باقر انصاری، مراجعه کنید.

[13]. خطبۀ غدیریه.

🔸کانال رسمی ستاد مناسبت‌ها

🔸وابسته به پایگاه اطلاع رسانی فاطمیه

🌐 www.Fatemyeh.com

📡 کانال خبری ستاد مناسبت‌ها:

■ @Fatemyeh_news

اینستاگرام

● Instagram.com/Fatemyeh_com

ایتا 

● Eitaa.com/Fatemyeh_com

‌

📩ارتباط با مدیریت:

■ @Fatemyeh_com_Admin