علم در خدمت کیست؟
حسین رجبینقش اطلاعات نادرست گزارش‌های دانشگاهی در گمراه کردن مردم
نخستین مواجهه من با اطلاعات نادرست دانشگاهی بازمی‌گردد به سال سوم تحصیل، هنگامی که در دانشگاه تگزاس در آستین بودم. گروه ما در پروژه نهایی درس اخلاق مهندسی دریافت که گزارش اولیه آژانس حفاظت از محیط زیست درباره اثرات شکست هیدرولیکی که به نام fracking شناخته می‌شود، روی آب آشامیدنی فاقد تحلیل‌ها و بررسی‌های کافی برای حصول نتیجه قطعی است. با این حال پیش از اینکه بتوانیم این یافته خود را ارائه و منتشر کنیم، دانشگاه ما گزارش خود را منتشر کرد. این گزارش که بر مبنای شواهد و حقایق نگاشته شده بود، بیان می‌کرد که شکست هیدرولیکی روی کیفیت آب هیچ اثری ندارد. پس از آن همزمان که گروه ما در حال تلاش برای فهم و به‌کارگیری این اطلاعات جدید در جهت اهداف پروژه نهایی‌مان پیش از پایان موعد تحویل بود، اخباری منتشر شد که یکی از بازرسین ارشد که در تهیه گزارش دانشگاه ما نقش داشته، به عضویت هیأت مدیره شرکت فرکینگ درآمده و در نتیجه این تضاد منافع در دو گزارش عملا پنهان شد.
با نزدیک شدن به روزهای پایانی ترم ما نظاره‌گر آخرین پیامدهای این گزارش بودیم. یک کمیسیون مستقل در این زمینه گزارشی منتشر کرد و گزارش مطالعاتی دانشگاه را فاقد حقایق و شواهد ادعاشده دانست. دانشگاه گزارش را پس گرفت و آن عضو هیأت علمی را از منصب ریاست موسسه انرژی عزل کرد. من متحیر بودم که چگونه و به‍راحتی منافع مادی می‌تواند علم را تحت‌الشعاع قرار دهد، به خصوص در مورد دانشگاه ما که بهترین برنامه درسی مهندسی نفت را در کشور دارد. ما نیز در گزارش نهایی‌مان همه ارجاعات خود به آن گزارش فاقد اعتبار دانشگاه را حذف نمودیم.
یک سال بعد بر سر این تصمیم روبرو بودم که 5 سال آتی مقطع تحصیلی ارشدم را در کدام دانشکده بگذرانم. همچنان‌که به فهرست بلندبالای محاسن و معایب هر دانشکده نگاه می‌کردم، از یاد بردم که چگونه منابع تأمین مالی دانشکده‌ها می‌تواند مسیر پژوهش‌های مرا تغییر دهد. از بدو ورود به دانشکده مورد نظرم متوجه شدم که چه بسیار روش‌های نامحسوسی هستند که هزینه پژوهش‌ها می‌تواند با تکیه بر آن روش‌ها، مسیر و محبوبیت یک پژوهش را شکل دهد.
پژوهش روی مسائل با اهمیت کمتر
بودجه پژوهشی روی مسائل پژوهشی هر دانشگاه اثرگذار است و MIT نیز از این قاعده مستثنی نیست. برخی اوقات MIT پول زیادی روی موضوعات با اثرگذاری پایین خرج می‌کند که تنها به خاطر برآوردن نظر متولی تأمین بودجه است. در دانشکده ما که به‌طور گسترده از طریق صنعت تأمین مالی می‌شود، دانشجویان معمولا روی موضوعاتی با هدف درک بهتر مسائل درازمدت در شیمی، نفت یا تولیدات دارویی کار می‌کنند. این پروژه‌ها با هدف حل مسائل بزرگ جهانی مانند پایداری نیست، بلکه در عوض برای افزایش سود شرکت‌هایی است که وظیفه تأمین مالی آنها را بر عهده گرفته‌اند. اگر این نوع تحقیقات منجر به افزایش سطح زندگی مردم شود، به احتمال زیاد یکی از اهداف جانبی پروژه بوده است نه هدف اصلی آن.
از طرف دیگر بودجه‌های پژوهشی روی مسائلی که MIT حول آنها پژوهش نمی‌کند نیز اثرگذار است. سال 2017 یکی از اعضای هیأت علمی دانشگاه گزارشی منتشر کرد که با استدلال بیان می‌کرد دانشگاه در حیطه‌های کلیدی حل مسائل آب‌وهوایی دچار فقدان هیأت علمی متخصص است. اینکه چه کسی در دانشگاه استخدام می‌شود، نتیجه مستقیم وجود کمک‌های مالی پژوهشی است. به همین خاطر تصمیماتی که درباره قبول برخی کمک‌های مالی تحقیقاتی روی پروژه‌های شرکتی خاص گرفته می‌شود، ممکن است مانع کار روی برخی از بزرگ‌ترین چالش‌های بشری شود. از زمانی که آن گزارش منتشر شده متوجه تغییر در روند استخدام اعضای هیأت علمی نشده‌ام که بتوانند به چنین مسائل بزرگ و سیستمی ورود کنند.
محبوبیت فریبنده
همچنانی که رسوایی گزارش فرکینگ در دوران کارشناسی من به وضوح نشان می‌دهد چگونه مشوق‌های پر سر و صدای مالی می‌توانند ارزش علم را کم کنند، من به اثرات کوچک‌تر و در عین حال متداول‌تری پی بردم که فرهنگ پول و پژوهش می‌تواند روی توزیع و نشر حقایق داشته باشد. در دانشکده ما معمولا یکی از انگیزه‌های پژوهش‌ها را بر حسب اهمیت آن برای جامعه شرح می‌دهیم. شخصا احساس عدم صداقت می‌کنم وقتی در پژوهش خودم از چنین آثاری صحبت می‌کنم، چراکه پژوهش من بیش از اینکه وابسته به آثار اجتماعی باشد، به در دسترس بودن بودجه و تخصص استاد راهنمایم وابسته است.
هنگام شنیدن ارائه‌های دانشکده‌ای از اینکه چنین حقایق «کِش‌داده‌شده‌ای» حاوی اطلاعات کاملا نادرست است ناامید می‌شوم، به‌خصوص هنگامی که این اطلاعات نادرست در جهت منابع شرکت خصوصی تأمین‌کننده منابع مالی پژوهش باشد. در ترم جاری یکی از ارائه‌کنندگان که روی روش‌های تولید پیوسته دارویی کار می‌کرد و از سوی کنسرسیومی از شرکت‌های دارویی حمایت مالی می‌شد، انگیزه خود را از این پژوهش کاهش هزینه‌های دارویی بیان کرد. این سخن تماما گمراه‌کننده است. تحلیل‌های مشابه نشان می‌دهد هزینه‌های دارویی در آمریکا ارتباطی به هزینه تولید دارو ندارد و مدخل ویکی‌پدیا در رابطه با کاهش هزینه‌های دارویی در آمریکا حتی اشاره به کاهش هزینه‌های تولید یا افزایش سرعت فرایند تولید به عنوان راه‌های بالقوه نکرده است. این چنین پژوهش‌ها راه را برای یافتن روش‌های موثرتر در جهت کاهش هزینه‌های دارویی می‌بندد.
مردم از دانشگاه‌های برتر پژوهش‌هایی را انتظار دارند که زندگی آنها را متحول کند. ارائه اطلاعات نادرست یا گمراه‌کننده در سخنرانی‌ها یا مقالات درباره انگیزه‌های پژوهش باعث گمراهی مردم در تعیین اولویت‌هاست. اگر دانشگاه ما در حال ارتقای وجهه عمومی شرکت تأمین‌کننده مالی پژوهش‌هاست و این کار را با تداوم بیان اطلاعات نادرست انجام دهد، من نمی‌خواهم عضوی از این مجموعه قرار گیرم.
منبع: پایگاه اینترنتی thetech.com