چه کسی باید از تجاوز شرم‌زده باشد؟
فرناز سیفیماه نوامبر در تقویم جهانی، ماه مهمی برای جنبش زنان سراسر جهان است. روز جهانی منع خشونت علیه زنان در این ماه است و کمپین مهم و جهانی «۱۶ روز کنشگری علیه خشونت جنسیتی» هم از ۲۵ نوامبر( روز جهانی منع خشونت علیه زنان) آغاز و تا ۱۰ روز ادامه پیدا می‌کند. بد نیست از حالا تا دسامبر، به بعضی از کارزارهای محلی خلاق زنان گوشه‌وکنار جهان به مناسبت این دهه‌ی کنشگری سرک بکشیم، ببینم با چه شیوه‌هایی سراغ مبارزه با خشونت علیه زنان رفتند و چطور توجه افکار عمومی را جلب کردند.
در نوامبر سال گذشته، روزی اهالی محله‌های مختلف بیروت، پایتخت لبنان، وقتی از خانه بیرون آمده و در خیابان راهی کار و زندگی شدند، ناگهان بر روی بعضی دیوارهای شهر، دیوار انگاره‌ها (گرافیتی‌های) بزرگی را از چهره‌ی چندین مرد دیدند. زیر تصاویر این جملات نقش بسته بود:«متجاوزان را دادگاهی کنید. تقصیر را گردن آزاردیده نیندازید.» هشتگ «?shameonwho#» نیز کنار این جمله نقش بسته بود. بعضی مردم شهر قبلا تصاویر این مردان را در اخبار رسانه‌ها دیده بودند. مردانی که به زنی تجاوز کرده و به یمن قانون زن‌ستیز که مدافع آزاردیده جنسی نیست و فرهنگ رایج مدافع متجاوز، از مجازات جسته بودند.
زیر بعضی از این گرافیتی‌های بزرگ، دستگاه پخش صدایی هم نصب شده بود. اگر دکمه را فشار می‌دادی، می‌توانستی روایت دردناک و تلخ زنان آزاردیده را از زبان خودشان بشنوی، روایت دردناک آن‌چه بر آن‌ها گذشت و بدتر از همه روزهای بعد فاجعه...روزهایی که یا دیگران می‌خواستند آن‌ها را خفه کنند و این «بی‌آبرویی» را زیر فرش پنهان کنند، یا انگشت اتهام به سوی خود زنان گرفته شد که «اگر این جور لباس نمی‌پوشیدی...»، «می‌خواستی نری مهمانی»، «با رژلب قرمز به لب انتظار داشتی بهت تجاوز نشود؟» این زنان بعد از شکایت قضائی هم نه تنها به عدالتی نرسیدند، که چیزی هم بدهکار شدند! از پلیس گرفته تا قضات دادگاه، دست در دست هم در کار حفظ «فرهنگ مدافع متجاوز» بودند و تقصیر را گردن زن آزاردیده انداختند. رویه‌ای که آزاردیده را خفه کرده و برای متجاوز، حاشیه‌ی امن می‌سازد.
کارزار «کی باید شرمگین باشد؟»، به همت نهاد «ابعاد» و همراهی کمیسیون ملی زنان در لبنان کلید خورد. «ابعاد» نهادی غیردولتی و غیرمذهبی است که از هیچ جریان سیاسی در کشور حمایت نمی‌کند. سازمانی که به‌دنبال توسعه‌ی اقتصادی و اجتماعی پایدار، برابری و رفع تبعیض از زنان است.
این کارزار هم‌زمان با گرافیتی‌های بزرگ از تصاویر متجاوزان، هم‌زمان اقدام دیگری هم انجام داد. بسیاری از شهروندان لبنان پیغام تلفنی دریافت کردند که فقط یک جمله بود:«کی باید شرمگین باشد؟» شهروندان متعجب در لبنان نمی‌فهمیدند این پیغام از طرف چه کسی ارسال شده و هدف‌اش چیست. بسیاری از آن‌ها اسکرین‌شات این پیغام را در شبکه‌های اجتماعی خود منتشر کردند و از دیگران پرسیدند که آیا آن‌ها هم چنین پیغامی دریافت کردند؟ کسی می‌داند منظور این پیغام چیست؟ این دقیقا همان چیزی بود که دست‌اندرکاران کارزار به دنبال آن بودند: در سراسر لبنان، مردم کنجکاو شوند که منظور چیست و در جست‌وجوی پاسخ، به صفحه‌های اجتماعی کارزار برسند و درباره‌ی این فرهنگ زشت مدافع متجاوز و نبود عدالت برای آزاردیدگان جنسی بیشتر بخوانند.
بنا به آمار رسمی لبنان، هر ماه دست‌کم ۱۳ مورد تجاوز به زنان به پلیس گزارش داده می‌شود. فمینیست‌ها و فعالان اجتماعی لبنان می‌گویند این آمار بسیار دور از واقعیت است و اکثر موارد تجاوز هرگز گزارش نشده و علنی نمی‌شود. بررسی نهاد «ابعاد» نشان می‌دهد از هر ۴ زن لبنانی، یکی از آن‌ها مورد آزار جنسی قرار گرفته و ۴۹٪ آن‌ها از سوی یکی از مردان خانواده مورد آزار جنسی قرار گرفتند. بسیاری از زنان آزاردیده هرگز نه جرات دارند سراغ پلیس بروند، نه از سوی خانواده و دوستان کوچک‌ترین همراهی و حمایتی می‌بینند و اغلب مجازات هم خواهند شد. بنابراین کماکان اکثر افرادی که به آن‌جا تجاوز می‌شود، در سکوت رنج می‌برند و چشم‌اندازی برای عدالت نمی‌بینند.
فرهنگ مدافع متجاوز در سطح قانون‌گذار و دستگاه قضائی، با سنبه‌ی پر زور حضور دارد. در سال ۲۰۱۶ یک نماینده‌ی پارلمان لبنان از تریبون رسمی پارلمان گفت باید از خودمان بپرسیم «نقش زنان در تشویق متجاوز به تجاوز چیست و درباره‌ی تقصیر زنان علنی حرف بزنیم»! این اظهارات موجی از خشم و اعتراض زنان لبنان و کنشگران این کشور را به دنبال داشت. اما آن‌ها متفق‌القول می‌گویند که چنین باور ترسناکی در میان بسیاری از اهالی قدرت و نهادهای قانون‌گذار و مجری قانون رایج است، این نماینده فقط این را بلند اعلام کرد.
دست‌اندرکاران این کارزار در لبنان می‌گویند فقط «شیوه‌های شوک‌آور» است که ممکن است این فوج فوج ذهن خواب‌زده مردم لبنان در مواجهه با آزار جنسی زنان را تکانی دهد و باعث شود بخشی از آن‌ها از این بازتولید مدام «فرهنگ مدافع متجاوز» دست بردارند. شیوه‌های «نام ببر و افشا کن».
غیدا عنانی، بنیان‌گذار «ابعاد» می‌گوید بدون ایجاد حمایت جمعی از سوی افکار عمومی، تنها با تغییر قانون نمی‌توان این فرهنگ مدافع متجاوز را تغییر داد. خانواده‌ها و در و همسایه، پشت درهای بسته، اغلب موثرتر و پیچیده‌تر از دستگاه قضائی در کار سرکوب و خفه کردن صدای زن آزاردیده‌‌اند و تا وقتی بحث عمومی جدی درباره‌ی این مساله را کلید نزنند، تغییر قانون به تنهایی چاره‌ساز نیست.
