سونامی فقر و کرونا

امروز بیش از دو ماه از اعلام رسمی شیوع بیماری کرونا در جامعه ایران می گذرد و بنا بر آمار نهادهای رسمی در ایران بیش از ۸۲ هزار تن به آن مبتلا و متاسفانه بالغ بر ۵۲۰۰ تن بر اثر ابتلای به این ویروس جان باخته اند. حتی اگر دامنه تاثیر این ویروس شوم در جامعه ایران به همین آمار ختم می شد بدون شک مایه تاسف و نگرانی بود اما حقیقت تلخی است که خسارات ناشی از مرگ هزاران تن از شهروندان ایران و هزینه های درمان سایر مبتلایان با اثرات هولناک شیوع این ویروس بر سایر مولفه های اقتصادی جامعه اساسا قابل قیاس نیست. باید اعتراف کرد که کرونا در بدترین زمان ممکن میهمان جامعه ما شد و بیش از همه زخم هایی عمیق بر پیکر طبقه متوسط و اقشار آسیب پذیر و فقیر این سرزمین وارد کرد. اگرچه آمار قابل استنادی درباره میزان مبتلایان و مرگ میر ناشی از شیوع کرونا به تفکیک دهک های درآمدی در ایران وجود ندارد اما برآوردهای نهادهایی همچون سازمان ملل متحد، بانک جهانی و یونیسف و اظهارات مقامات وزارت بهداشت ایران نشان دهنده آن است که مرگ و میر در فقرا به علت دسترسی کمتر به امکانات بهداشتی ، کیفیت نامناسب تغذیه، نوع شغل و ناتوانی برای زندگی طولانی مدت در شرایط قرنطینه بسیار بسیار بیشتر از دهک های پردرآمد جامعه است.

کرونا عامل مهمی برای نمایان شدن شکاف عمیق طبقاتی در جامعه ایران و شرایط ناگوار و ساختار شکننده و به شدت آسیب پذیر اقتصادی درصد قابل توجهی از خانواده های ایرانی شد. انتشار داده هایی همچون فقدان پوشش بیمه ای برای حدود 60درصد شاغلان در کشور و پیش بینی واجد شرایط قرار گرفتن ۱۷.۷ میلیون خانوار (معادل با ۵۸ میلیون تن) برای دریافت کمک معیشتی از دولت و یا افزایش آمار افراد زیر خط فقر در ایران به ۴۰ میلیون تن بر اثر شیوع ویروس کرونا نگرانی زیادی میان فعالان اجتماعی ایجاد کرده است. تداوم حرکت این چرخه شوم که یک سوی آن انتشار ویروس و سوی دیگر آن تشدید فقر و بیکاری است با عنایت به همبستگی مستقیم و بالای میان آنها آثار نگران کننده ای برای امروز و فردای جامعه ایران دارد.

بنا بر پیش بینی سازمان مللبه دنبال سونامی فقر ناشی از کرونا بیش از نیم میلیارد نفر فقیر - معادل ۸ درصد جمعیت جهان - به جرگه فقرا خواهند پیوست و کرونا می تواند وضعیت فقر برخی کشورهای در حال توسعه را به سی سال قبل برگرداند. شوربختانه بخش مهمی از این جمعیت در آفریقا و خاورمیانه زندگی می کند که کشور ما نیز جزو آن محسوب می شود.

همچنین بر اساس برآورد سازمان بین المللی کار بیش از ۲.۷ میلیارد شغل از کرونا  متاثر شده اند و پیش بینی می شود کرونا بیش از ۳۵ میلیون شاغل فقیر جدید به آمارهای جهانی اضافه کند. این بدین معناست که سونامی فقر ناشی از کرونا به نیروی کار هم رحم نخواهد کرد و به همین دلیل است که باید اذعان داشت و پیش بینی کرد که با یک فاجعه اقتصادی غیرعادی، دردناک و مصیبت آمیز مواجه شده ایم.

با عنایت به موارد اشاره شده و آمارها و پیش بینی های فوق در این وضعیت بغرنج ایجاد سازوکارهایی برای حمایت از اقشار آسیب پذیر، سالمندان، افراد بیکار، کارکنان فاقد بیمه اشتغال، زنان سرپرست خانوار، کودکان کار، اتباع خارجی مقیم در کشور علی الخصوص اتباع افغانستانی، شاغلان بخش های غیررسمی اقتصاد و افراد دچار آسیب هایی نظیر اعتیاد باید در اولویت سیاستگزاری های نهادهای حکومتی و کانون توجه نهادهای مدنی، تشکل های غیردولتی و نهادهای خیریه قرار گیرد. 

ایفای مسوولیت اجتماعی و مدنی تشکل های غیردولتی در این شرایط امری خطیر و مهم محسوب می شود که با عنایت به ناکارآمدی دولت، شرایط تحریم، کاهش قیمت نفت و فساد گسترده در بدنه حاکمیت،  جزو معدود نهادهای قابل اتکا برای حمایت از اقشار آسیب پذیر و موثر در کاهش آسیب های ناشی از شیوع این ویروس محسوب می شوند. اگرچه این نتیجه گیری تلخ، نافی اعلان هشدار و یادآوری وظایف ذاتی نهادهای حاکمیتی به خصوص سازمان های حمایتی همچون وزارت بهداشت، وزارت کشور، بهزیستی، کمیته امداد، هلال احمر، تامین اجتماعی، شهرداری ها و ... نیست اگرچه تجربه حوادث پیشین نشان دهنده آن است که این نهادها حتی در کنترل و کاهش آثار آنی حوادث غیرمترقبه نیز از بهره وری مناسبی برخوردار نیستند.

موسسه توانمندسازی زنان و کودکان مهر و ماه به عنوان نهادی که مسئولیت اجتماعی خود را آگاهی بخشی به اقشار آسیب دیده و درمعرض آسیب و شکوفا کردن استعدادهای ایشان در راستای دست یابی به استقلال اقتصادی و رهایی از فقر فرهنگی و مالی می داند ، در این روزهای سخت از نزدیک شاهد رنج کمرشکن کارگران روزمرد، زنان سرپرست خانوار، کودکان کار و ... است و تمام توان خود را برای کاهش این آسیب ها به کار برده و می برد؛ با این حال، واضح است که ایستادگی در برابر موج غران بلایای این روزها مستلزم همیاری و همکاری تمام نهادهای ذیربط و به خصوص دولت محترم است. مخاطب این پویش علاوه بر نهادهای مسئول همه انسان های پاک نهاد و ضمیرهای روشنی هستند که در جای جای این سرزمین دل هایشان برای همنوعان خویش می تپد و خود را در دومین ماه سال نو – که نخستین روز آن به بزرگداشت شیخ اجل، سعدی (علیه الرحمه) اختصاص دارد – مخاطب کلام او می دانند: بنی آدم اعضای یک پیکرند ...