رفع بن‌بست ديپلماتيک
رفع بن‌بست ديپلماتيکرفع بن‌بست ديپلماتيک
✍️ احمد نقيب‌زاده
📌سفر رافائل گروسی، مدير كل آژانس بين‌المللی انرژی اتمی به تهران و گفت‌وگوهای او با مقامهای ارشد جمهوری اسلامی ايران در شرايطی انجام ميشود كه تجربه اخير ايران از همكاری با اين نهاد بين‌المللی نشان داده است كه استمرار اين همكاريها باعث ميشود كشورهای ديگر جهان به ويژه كشورهای باقيمانده در برجام، وارد همكاری با امريكا عليه ايران نشوند.
📌واقعيت اين است كه اگر تلاشهای ديپلماتيک ايران نبود، اروپاييها و متحدان غربی امريكا به سادگی ميتوانستند عليه ايران با امريكا همكاری كنند و عرصه را بر ايران بسيار تنگ‌تر از اينكه هست بكنند و كشورهای اروپايی باقيمانده در برجام، به امريكا نزديكتر ميشدند. همكاری با آژانس بزرگترين اهرم ايران برای جلب حمايتهای بين‌المللی و يكی از ابزارهايی است كه كشورهايی همچون روسيه و چين ميتوانند با استفاده از آن از مواضع ايران در نهادهای بين‌المللی دفاع كنند. سياست خارجی ايران باعث شده است كه برنامه هسته‌ای ايران، انحصارا از سوی آمريكا مورد مناقشه قرار بگيرد و ديگر كشورهای جهان از اين فشارها حمايت نكنند.
📌 اما اگر ايران نميتوانست اعتمادسازی با آژانس را ايجاد كند و پرونده ايران بار ديگر به شورای امنيت سازمان ملل متحد ارسال ميشد يا كشورهای اروپايی را به سمت همراهی با سياست فشار حداكثری آمريكا سوق ميداد، عرصه برای ايران خيلی تنگ‌تر از اينی كه هست ميشد و شرايط بسياری سخت تری ايجاد ميشد.
📌منافع ايران ايجاب ميكند تا جايی كه ميتواند آژانس بين‌المللی انرژی اتمی را تاحدی كه امكان‌پذير است از سطح همكاريها و اجرای تعهدات خود راضی نگه دارد. به تصور من شرايطی كه امروز ميان ايران و آژانس ايجاد شده است، نتيجه مستقيم برنامه‌ريزی يا اقدامات آمريكا نيست.آمريكاييها علاقه‌مند بودند شرايط متفاوتی را تجربه كنند. مدركی در دست نيست كه نشان بدهد آمريكاييها از دو سال پيش و زمان خروج از برجام نقشه‌ای برای رويدادهای جاری كشيده باشند اما بر اثر تصميم آمريكا برای خروج از برجام در ارديبهشت ۱۳۹۷، شرايط به صورت ناگزير به اين شكل درآمده است.
📌 خوشبختانه تا به امروز، سياست ايران توانسته است تمايز مشخصی ميان جبهه ساير كشورهای جهان با آمريكا ايجاد كند. اما دو سال بعد از خروج آمريكا از برجام، دورنمايی از عقب‌نشينی آمريكا از سياستهايش عليه ايران وجود ندارد.
📌 تلاش آمريكا برای علنی كردن رابطه امارات متحده عربی با اسراييل و پيگيری واشنگتن برای جذب كردن كشورهای بيشتری در جنوب خليج فارس به انجام چنين اقدامی، با اين هدف انجام ميشود كه جمهوری اسلامی ايران را بيش از پيش تحت فشار قرار دهد. در واقع مسيری كه آمريكا، از ابتدای انتخاب دونالد ترامپ برای تنها كردن ايران در منطقه در پيش گرفته است، مسيری است كه دقيقا در نقطه مقابل خواست ايران قرار ميگيرد.
📌 ايران تلاش ميكند يک جبهه اسلامی متحد عليه اسراييل ايجاد كند اما امريكا تلاش ميكند كشورهای عربی و مسلمان را با اسراييل عليه ايران متحد كند. اين تلاش لزوما به اين معنا نيست كه سياستهای آمريكا در منطقه موفق بوده‌اند، اما نفس اين جهت‌گيری فشار را بر ايران و متحدان منطقه‌ای اش برای اقدامات متقابل بيشتر ميكند.
📌متاسفانه رويكردی كه ميان حكومتهای مرتجع عربی جنوب خليج فارس وجود دارد به سختی قابل تغيير است. ترسی كه به جان اين رژيمها از آينده خودشان افتاده است، به زودی از بين نميرود.اگر حتی انتخابات پيش رو در آمريكا هم باعث تغيير عمده‌ای در سياست خارجی آمريكا در قبال ايران شود، اميد چندانی به تغيير رويكرد خصمانه رژيمهای مرتجع منطقه نيست.
📌 تغيير رويكرد در آمريكا ممكن است باعث برداشته‌شدن تحريمهای ثانويه امريكا و احتمال بازگشت آمريكا به برجام شود.در چنين حالتی با جان گرفتن اقتصاد ايران و بهبود شرايط داخلی، اميد برخی كشورهای منطقه به آسيب رساندن به ايران و توطئه عليه ايران هم كمرنگتر ميشود. دركوتاه‌مدت من معتقدم كه سه كشور اروپايی باقيمانده در برجام، تا سه ماه باقيمانده به انتخابات در آمريكا، رويكرد خودشان را برای حفظ برجام همچنان ادامه دهند. من معتقدم دولتهاي اروپايی مادامی كه ايران در برجام باقی بماند و تعهدات خودش در قالب NPT و پروتكلهای الحاقی را حفظ كند.
📌اروپاييها چندان دنبال رويارويی با ايران نيستند و ترجيح ميدهند پرونده هسته‌ای ايران به سمت حل و فصل حركت كند. زیرا خودشان هم تحت فشار اقتصادی هستند و ترجيح ميدهند شرايطی فراهم شود كه بهتر بتوانند از بازار ايران استفاده كنند و اينكه اروپا از جنگ و درگيری بسيار بيزار است.
📌متاسفانه وجهه سياسی اين موضوع به عنوان يک مساله مقابل ايران قرار دارد.كشورهای عربی منطقه كه به هر دليل از سوی ايران احساس خطر ميکنندبه هر حال ماموريت ديپلماتيک اقناع جامعه جهانی، يک مسووليت دشوار و زمانبر است./اعتماد