راه اصلی، فرهنگ‌سازی‌ست
sharifdaily | روزنامه شریفگزارشی از گفتگو با دکتر امیرحسین جهانگیر، دبیر کارگروه رابطه آموزش شریف و هوش مصنوعی
کجای راهیم؟
بیستم آذر ماه امسال بود که با انتشار دو فایل در سایت مدیریت آموزشی دانشگاه، اسم کارگروه «بررسی تاثیر متقابل یادگیری ماشین و آموزش دانشگاه صنعتی شریف» برای اولین‌بار شنیده شده و بر سر زبان‌ها افتاد.
کارگروهی که با انتشار دو فایل با عنوان «آداب‌نامه استفاده از ابزار هوش مصنوعی در انجام تکالیف، پروژه‌ها و مستندات درسی و پایان نامه‌ها» و «گام‌های بعدی و چالش های پیش رو» با ارائه توضیحات تا حدی مبهم، این سوال را ایجاد کردند که رویکرد آموزش دانشگاه و همین‌طور اساتید، با توجه به گسترش و پیشرفت پر سرعت ابزارهای هوش مصنوعی به چه صورت خواهد بود؟
برای همین هم به گفتگو با دکتر جهانگیر عضو هیئت‌علمی دانشکده کامپیوتر که دبیری این کارگروه را بر عهده دارد، نشستم تا بیشتر درباره این موضوع از وی جویا شوم و خلاصه صحبت‌های من با وی، به این گزارش تبدیل شد که می‌توانید در ادامه بخوانید:
چه بود و چه شد؟
حدود یکسال قبل، برای اولین بار توسط دکتر امیرحسین جهانگیر، عضو هیات علمی دانشکده کامپیوتر، با ارائه توضیحاتی درباره شتاب گرفتن ابزارهای مولد هوش مصنوعی و ارتباط آن به تحولات حوزه آموزش، در ایمیلی به ریاست دانشگاه، اهمیت پرداختن دانشگاه به این مهم را مطرح کردند؛ به این امید که شریف به‌عنوان اول دانشگاه در کشور این موضوع را روی میز گذاشته و به بررسی ابعاد مختلف آن بپردازد.
نهایتاً پس از طی روندهای مربوطه، اواخر شهریور ماه سال جاری، از طرف معاونت آموزشی دانشگاه، درخواست تشکیل یک کمیته برای سیاست‌گذاری و بررسی آنچه دانشگاه باید در این خصوص انجام بدهد مطرح شد. پیشنهادی که نهایتاً منجر به تشکیل کمیته‌ای متشکل از اساتید دانشکده کامپیوتر و دانشکده برق شد و وظیفه‌اش هم این شد تا با بررسی موارد و آیین‌نامه‌های مشابه در دانشگاه‌های مطرح جهان، تهیه آداب‌نامه‌ای برای این مسئله در شریف را بر عهده بگیرند.
دقیقاً چه می‌خواهند بکنند؟
برخلاف آنچه تصور می‌شود، بنظر می‌رسد مسائل مورد بررسی توسط این کارگروه، بیشتر از اینکه جنبه تقابل یا به عبارتی مچ‌گیری از دانشجویان را داشته باشد، در راستای ایجاد تغییرات بنیادی‌تری هستند. به همین علت هم هست که می‌توان فهمید چرا گام اول در تدوین و محتوای این آداب‌نامه، بر محوریت آموزش برای اساتید بنا گذاشته شده است.
آموزش دانشگاه، تصمیم گرفته تا همانطور که دانشجویان، در رابطه با ابزارهای مولد هوش مصنوعی با آخرین اخبار پیش می‌روند، با برگزاری کارگاه‌هایی دانش‌افزایی در حوزه هوش مصنوعی برای اساتید و دستیاران، برای آن‌ها نیز توسعه هوش مصنوعی و طریق به کارگیری آن در ارائه دروس را فرهنگ‌سازی کند و اینکه به‌خوبی درک کنند که واقعاً در چه مواردی استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی می‌تواند برای دانشجو مخرب باشد یا در چه مواردی می‌تواند مفید باشد.
مچ‌گیری، هدف ما نیست
در یکی دیگر از موارد مورد بررسی توسط این کارگروه، همانطور که در آداب نامه استفاده از ابزارهای هوش مصنوعی در انجام تکالیف، پروژه ها و مستندات درسی و پایان نامه‌ها هم اشاره شده «در تکالیف، پروژه‌ها، تمرین‌های برنامه‌نویسی و ارائه‌های دروس، به کارگیری ابزارهای هوش مصنوعی مولد به طور پیش‌فرض ممنوع است»
از سوی دیگر علت اینکه گفته می‌شود مچ‌گیری از دانشجویان هدف این آیین‌نامه و بند مربوط به آن نیست، اصولا این جنبه از ماجرا را مد نظر قرار می‌دهد که به جز مواردی محدود، در آیین‌نامه‌های مربوط به هوش مصنوعی عملا ساز و کاری برای اثبات اینکه چیزی توسط هوش مصنوعی تولید شده یا خیر وجود ندارد! و تقریباً نمی‌توان اثبات کرد که به طور قطع، چیزی توسط دانشجو تولید شده یا هوش مصنوعی. همین نکته و طبیعت سرکش ابزارهای AI ایجاب می‌کند که به جای تلاش برای ساختاری دزد و پلیس‌گونه که کار به جایی نمی‌برد، تمرکز دانشگاه بر فرهنگ‌سازی استفاده از این ابزار باشد.
غیر قابل کتمان
اما نکته‌ای که بنظر می‌رسد مهم‌تر از همه باشد، ایجاد تغییراتی غیر قابل اجتناب در دروس و واحدهای درسی با توسعه هوش مصنوعی است. همانطور که گاهاً با کمک یادگیری ماشین می‌توان کد مطلوب یک تمرین را دقیق‌تر و بسیار سریع‌تر از حالت عادی نوشت، دیر یا زود بسیاری از دروس دیگر نیز مانند برنامه‌نویسی، در معرض ورود هوش مصنوعی به آن قرار می‌گیرند. همین امر باعث خواهد شد که نیاز باشد برای حفظ و افزایش کارایی دروسی که فرد می‌گذراند، تاثیر ابزارهای هوش مصنوعی در آن نیز درنظر گرفته شود و نهایتاً تغییراتی در واحدها و چارت درسی هر رشته ایجاد شود.
اگرچه در حال حاضر گسترش این ابزارهای مولد، گاهاً به کمک دانشجو می‌آیند، اما این تهدید نیز برای دانشجویان وجود دارد که حتی در شرایط یکسان، هوش مصنوعی می‌تواند بدون ایجاد زحمت‌های کار توسط انسان، آن را انجام دهد.
این نکته باعث می‌شود دانشجو به این فکر بیُفتد که اگر هوش مصنوعی می‌تواند کاری که وی باید برای یک درس انجام دهد را با سرعت و دقت بالاتر انجام دهد، متقابلاً این امکان نیز وجود دارد که در حیطه کاری نیز، همین هوش مصنوعی جایگاه کاری که برای فرد وجود دارد را نیز تصاحب کند و عملاً یک یا چند فرصت شغلی را از او در آینده نه‌چندان دور بگیرد!
نیاز به بازنگری
با در نظر گرفتن تمام این نکات، این کارگروه یا به‌طور کلی، آموزش دانشگاه این نکته را در نظر دارند که باید تاثیر گسترش هوش مصنوعی، در چارت درسی نیز رفته‌رفته هویدا شود؛ به طوری‌که اگر این ابزارها می‌توانند کاری را عینا به جای دانشجو انجام دهند، بهتر است چارت درسی به گونه‌ای باشد که دانشجو را به یادگیری و تقویت خود در زمینه‌ای که یک مرحله بالاتر از نقطه‌ای که عملکرد هوش مصنوعی در آن جای دارد، قرار دهد.
به سوی فرهنگ‌سازی
اگرچه اقدامات آموزش دانشگاه فعلا در مرحله پیشنهاد و سپس اجرای برگزاری جلسات دانش‌افزایی در رابطه با هوش مصنوعی اساتید و دستیاران‌شان است، اما می‌توان این وجه مثبت ماجرا را هم دید که تا الان حداقل روی کاغذ، گام‌هایی کلیدی برای به کارگیری و استفاده از هوش مصنوعی در دانشگاه، طراحی شده و سرعت عمل شریف در مواجهه با این پدیده قبل از تمام دانشگاه‌های کشور را وجه مثبت و امیدوارکننده موضوع دانست تا دانشگاه بتواند گام‌های بعدی این فرایند که به گفته دکتر جهانگیر، بیشتر از جنس فرهنگ‌سازی‌ست را پیگیری و اجرا نماید.