دلبستۀ آزادی
اکنون شریعتی
دلبستۀ آزادی
۱. استاد طاهر احمدزاده (۱۳۰۰ _ ۱۳۹۶ش) «از پیشگامان جنبش نوگرایی دینی در ایران است. وی از سال ۱۳۲۰ در کنار استاد محمد تقی شریعتی در کانون نشر حقایق اسلامی مشهد فعالیت‌های عقیدتی و سیاسی خود را آغاز کرد. در جنبش ملی شدن صنعت نفت و جبهه ملی ایران حضور موثری داشت. سال ۱۳۳۶ به همراه علی شریعتی و جمعی دیگر بازداشت و به زندان قزل قلعه تهران فرستاد شد. ۱»
«او دریافتی ژرف از مسایل اجتماعی _ سیاسی زمان خود و نیز نقشی بنیادین از سیاسی کردن مسایلی داشت که محمدتقی شریعتی در برداشت‌های خود از اسلام مطرح می‌ساخت. احمدزاده در اتاق‌های پیوسته به تالار اصلی کانون از سخنرانی‌های محمد تقی شریعتی ساختار زدایی می‌کرد. او استعاره ها را رمز گشایی و شخصیت‌های نمادین اسلام را شناسایی کرده و به زمان کنونی می‌آورد و از زندگی آنها پیام‌ها و آموزه‌های سیاسی اجتماعی بیرون می‌کشید. احمدزاده شخصیت‌های تاریخی همچون امام علی، امام حسین و ابوذر را از سویی و عثمان و معاویه را از سویی دیگر در متن و شرایط فهم پذیر و نوین اجتماعی قرار می‌داد. او با گفتن این که چنانچه علی و حسین و ابوذر امروز زنده بودند با بیداد و ستم اجتماعی مبارزه می‌کردند، نتیجه می‌گرفت که این وظیفۀ همه پیروان راستین آنهاست.
او خانوادۀ سلطنتی و طبقات حاکم را همتایان عثمان و معاویه در عصر نوین معرفی می‌کرد. از نگاه احمدزاده گفتگو دربارۀ نهج البلاغه به واکاوی مسایل نوین اجتماعی _ سیاسی همچون دادورزی اجتماعی، بهره کشی، استقلال، آزادی، برابری و برادری از چشم انداز اسلامی می‌انجامید. ۲»
کسانی که سخنرانی‌های پرشور او را دیده اند، می‌دانند که سخن گفتن او چه مایه تاثیر گذار بود. «سخن استاد [محمدتقی شریعتی] با دیگران خیلی تفاوت داشت. الگو و نمونهٔ زندۀ ایشان آقای احمدزاده است که فرصتی برای سخن گفتن او پیش نمی آید! ولی همین چند سال قبل که کانون بازگشایی شده بود و جلساتی بود و آقای احمدزاده در آنجا صحبت هایی می‌کرد. من در صحبت کردن آقای احمدزاده چیزی می‌دیدم که نمی توانم آن را وصف کنم. یک گوینده وقتی از اعماق وجودش حرف می‌زند و با تمام وجود به گفته‌های خود ایمان دارد،اصلا چهره اش خاص می‌شود. ۳»
”طاهرآقا به آنچه ایمان داشت با تمام وجود و خالصانه و صمیمانه وارد می‌شد. در زندگی خانوادگی هم چنین بود.٤ " بی دلیل نبود که رژیم پهلوی وی را یکی از ستون‌های مبارزات ملی _ مذهبی می‌شناخت. در سال ۱۳۵۰ دوباره دستگیر شد. در نوبت دوم به ده سال حبس محکوم شد. «یکی از شاگردان و یاران استاد شریعتی دربارهٔ وی چنین می‌گوید: مبارز آگاه، آقای طاهراحمدزاده ، در شناخت مسایل سیاسی بی نظیر است و در مبارزات خطهٔ خراسان پیشگام بودند. آقای احمدزاده از پیش از انقلاب همواره در جبهۀ مبارزه علیه رژیم شاه بود و دو فرزندش نیز در مصاف با دیکتاتوری شاهنشاهی در خون تپیدند: مسعود احمدزاده و مجید احمدزاده. ٥»
احمدزاده در آبان ۱۳۵۷ از زندان آزاد شد و به همراه آیت الله طالقانی و سایر مبارزان ملی _ مذهبی،فعالیت‌های بسیاری را در راستای خیزش مردم انجام داد. پس از پیروزی انقلاب به استانداری خراسان منصوب شد. اما انتقادات خود را از اعمال شیوه‌های غیر دموکراتیک در حکومت جدید ابراز می‌داشت. سرانجام پس از هشت ماه خدمت به مردم، در آذر ۱۳۵۸ از مقام استانداری استعفا داد. سومین فرزند او مجتبی در سال ۱۳۶۰ اعدام شد و دخترش مستوره به اجبار کشور را ترک کرد.
احمدزاده در سال ۱۳۶۱ دستگیر و تا سال ۱۳۶۵ در زندان به سر برد.
در سال ۱۳۸۰ و در هشتاد سالگی برای چندین بار بازداشت و پس از تحمل شش ماه حبس در سلول انفرادی، آزاد شد. وی در نهم آذر ماه ۱۳۹۶ در مشهد چشم از جهان فرو بست.
***
۲. احمدزاده که در میان دوستان و شاگردانش به طاهر آقا شناخته می‌شد ، «آموزگار و رهرو پاکباز راه آزادی و عدالت اجتماعی بود. ٦»
«او انسانی به تمام معنی آزادی خواه بود. از استبداد پدرسالاری آزاد بود. او با کانون نشر حقایق اسلامی آغاز کرد و فرزندانش به نوعی در راه متفاوت با پدر رفتند. اما به فرزندانش آزادی داده بود که راه خود را انتخاب کنند. او معتقد بود که هدف یکی است و آنان هم برای رفع ظلم تلاش می‌کنند. از تعصب دینی آزاد بود. ... از تعصب زندگی سیاسی رها بود. ... او از تعصب تشکیلاتی هم آزاد بود. ۷ "
«در همان آخرین دیدار با مسعود و مجید به آنها گفت: شما در خانواده ای بزرگ شده اید که شعار توحیدی اش این بوده است: انسان باش! بیاندیش و انتخاب کن! این ایمان است و بعد در آن راه ثابت قدم و استوار باش! ٨»
به یقین از عمق جان به این آیۀ قرآنی باور داشت: «کسانی که به آیات خدا کفر می‌ورزند و پیامبران را به ناحق می‌کشند و منادیانی را که ندای قسط سر می‌دهند را به قتل می‌رسانند، همه را به کیفر‌های سخت بشارت ده!(۲۱/۳) نکتۀ مهم و قابل توجه آن که در قرآن، قتل هر انسان آزاد و مسئولی را که منادی قسط باشد، همانند قتل انبیاء می داند. ۹»
***
۳. احمد زاده یک کنشگر سیاسی ، اما نظریه‌پرداز و به عبارتی دقیق‌تر یکی از بزرگ‌ترین صاحبان اندیشه‌های مطرح در جامعه نیز بود. دوستان و یاران نزدیک او با این وجه از زندگی او آشنا هستند. اما نسل جدید به دلیل عدم آشنایی کافی با زندگی و اندیشه و آثار وی از آن بی خبرند. که بدون شناختن وی، از یکی از مهم ترین و تاثیر گذارترین شخصیت‌های تاریخ معاصر محروم خواهند شد.
چنین مباد!
سید خلیل حسینی عطار
۱. خبرنامه گویا
۲. جریان ها و سازمان های سیاسی در ایران، ص ۲٨
۳. دکتر محمود دل آسایی
۴. منصوره جوابچیان
۵. استاد محمدرضا حکیمی
۶. دکتر مستوره احمدزاده
۷. مهندس عبدالعلی بازرگان، خبرنامه گویا
٨. دکتر مژگان احمدزاده
۹. طاهر احمدزاده، جهان بینی توحیدی