در دفاع از بلندنظری
تجربه‌ی فعالیت مدارس دینی در کشورهای توسعه‌یافته‌ی سکولار نشان از این دارد که تدارک یک عرصه‌ی عمومی که حداکثر تنوع (Diversity) و تکثرگرایی (Pluralism) را در خود بگنجاند، یک بُرد دو جانبه است که هم برای باورمندانی که به ادیان رسمی تعلق دارند و به لحاظ جمعیت پیروان، در اکثریت‌اند، و هم برای باورمندانی که در اقلیت‌اند و حتی ناباورمندان در معنای دین‌گرایانی که به ادیان نوظهور و غیررسمی اقبال کرده‌اند. این نکته هم شایان توجه است که برخی روحانیون جریان اصلی در ایران، یعنی روحانیون شیعه هم به ایفاء نقشی فراتر از نمایندگی یک دین مسلط رسمی روی خوش نشان داده‌آند.
یکی از این روحانیون که انتقاداتی به سنت سیاسی انقلاب اسلامی وارد کرده است، در یک سخنرانی اظهاراتی له تقویت تنوع و تکثرگرایی ایراد کرد. آیت‌الله علوی بروجردی در مهرماه ۱۳۹۹ در درس خارج فقه خود گفت: «… از آقای سیستانی بیاموزیم! همان‌طوری که حقوق شیعه را در عراق دارد حفظ می‌کند بعد از صدام، میان این احزاب عجیب به همان اندازه این آقای سیستانی مرجع شیعه، حافظ خون مسیحیان در عراق شد. حمایت کرد از ایزدی‌ها در عراق که آنها را به قتل نرسانند. این مرجعیت شیعه است. ما اینها را بیاموزیم. مانند یک پدر بالای سر عراق ایستاد… این هنر است. کار کند… با نظارت کار کند. کار کند وسیع، اساسی و عمیق کار کند. همه را ببیند. مسیحی و مسلمان و ایزدی و غیر ایزدی، سنی و شیعه ندارد. آن تعبیراتی که نسبت به سنی‌های عراق داشتند.» اشاره به آیین ایزدی و پیروانش در این اظهارات از این حیث قابل تأمل است که ایزدیان یک شاخه‌ی رسمی از سنت اسلامی تلقی نمی‌شوند.
آیت‌الله حسینعلی منتظری هم در خردادماه ۱۳۸۷ در پاسخ به استفتایی، بهاییان را شایسته‌ی برخورداری از حقوق شهروندی اعلام کرده بود. ایشان تصریح کرد «فرقه‌ی بهاییت چون دارای کتاب آسمانی همچون یهود، مسیحیان و زرتشتیان نیستند، در قانون اساسی جزو اقلیت‌های مذهبی شمرده نشده‌اند؛ ولی از آن جهت که اهل این کشور هستند حق آب و گل دارند و از حقوق شهروندی برخوردار می‌باشند. همچنین باید از رأفت اسلامی که مورد تأکید قرآن و اولیاء دین است بهره‌مند باشند.» (نگاه کنید به رادیو فردا «آیت‌الله منتظری: بهاییان ایران از حقوق شهروندی برخوردار می‌باشند» ۴ خرداد ۱۳۸۷)
در همین ارتباط فرزند این روحانی شیعه، آیت‌الله احمد منتظری، افزوده است: «کسانی که در یک حکومت به قانون آن عمل می‌کنند و مالیات می‌پردازند، حقوق شهروندی اولین چیزی‌ست که باید به آنها تعلق گیرد.» (همان) استناد این روحانی به رابطه‌ی حقوقی میان شهروند و دولت متبوعش، مستقل از نسبتی که با دین رسمی مسلط دارد، اولین گام در پذیرش بنیان‌های یک جامعه‌ی سکولار است. یک جامعه‌ی سکولار، در حقیقت بستری بزرگ برای همزیستی مسالمت‌آمیز میان باورمندان به ادیان رسمی از هر نوع، و همچنین ناباورمندان است.
#گفتگو_توانا #مدارا #ادیان_غیررسمی #ایزدی #بهایی #مسیحی