تفسیر قرآن به قرآن، مقاله (۱)

بسم الله الرّحمن الرّحیم

اللهمَّ صلِّ على سیدنا محمَّد وعلى آل سیدنا محمَّد

السلام علیکم و رحمة الله و برکاته

#تفسیر_قرآن_به_قرآن

#مقاله_۱

🔹 1: آیه83 سوره مریم

◾️ أَلَمْ تَرَ أَنَّا أَرْسَلْنَا الشَّيَاطِينَ عَلَى الْكَافِرِينَ تَؤُزُّهُمْ أَزًّا (٨٣) مريم

◽️ آيا نديدى كه ما شياطين را به سوى كافران فرستاديم تا آنها را شديداً تحريك كنند؟

🔸 ابن کثیر علیه الرحمه (774هـ) برای تفسیر این آیه (83/مریم) آن را با آیات 81 و 82 و 84 سوره مریم می‌آورد.

◾️ وَاتَّخَذُوا مِنْ دُونِ اللَّهِ آلِهَةً لِيَكُونُوا لَهُمْ عِزًّا (٨١) كَلَّا سَيَكْفُرُونَ بِعِبَادَتِهِمْ وَيَكُونُونَ عَلَيْهِمْ ضِدًّا (٨٢) أَلَمْ تَرَ أَنَّا أَرْسَلْنَا الشَّيَاطِينَ عَلَى الْكَافِرِينَ تَؤُزُّهُمْ أَزًّا (٨٣) فَلَا تَعْجَلْ عَلَيْهِمْ إِنَّمَا نَعُدُّ لَهُمْ عَدًّا (٨٤) مریم

◽️ و به غير از اللَّه[متعال] خدايانى اختيار كردند تا سبب عزتشان گردند. (81) نه چنين است. به زودى عبادتشان را انكار كنند و به مخالفتشان برخيزند. (82) آيا نديده‏اى كه ما شياطين را به سوى كافران فرستاديم تا آنها را برانگيزند؟ (83) پس تو بر آنان شتاب مكن كه ما روزهايشان را به دقت مى‌‏شماريم. (84)

🔸ابن کثیر علیه الرحمه می‌فرماید :الله متعال در این آیات از کافران مشرکی خبر می‌دهد که آنها خدایانی را بجز الله متعال عبادت می‌کنند تا سبب عزتشان شود [1]؛ پس با این استناد صریح و صحیح مشخص می‌شود که دلیل ارسال شیاطین فعل شرک است که باعث کفر می‌شود و در واقع این ارسال شیاطین از آثار شرک می‌باشد.

🔸 ابن کثیر علیه الرحمه در ادامه، آیه 36 سوره الزخرف را مورد استناد قرار می‌دهد تا نشان دهد که یکی دیگر از دلایل ارسال شیاطین به سوی مخلوقات مختار دوری از ذکر و یاد الله متعال (الرّحمن) است.

◾️ وَمَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمَنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ (٣٦) الزخرف

◽️ و هركس از ياد الله[متعال] روى‏‌گردان شود شيطانى را به سراغ او مى‌‏فرستيم و همواره قرين او باشد.

و این آیه را با آیات 36 تا 45 سوره الزخرف در تفسیرش می‌آورد و در یک موضوع بررسی می‌فرماید؛ جالب اینجاست که آیه45 به شرک مشرکین اشاره دارد و ابن کثیر علیه الرحمه در تفسیرش در ذیل آیه45 سوره الزخرف می‌فرماید که تمام انبیاء به سوی عبادت الله متعال که بدون شریک است دعوت نموده‌اند (توحید) و از عبادت بت‌ها و ... نهی نموده‌اند (شرک) [2]

◾️ وَاسْأَلْ مَنْ أَرْسَلْنَا مِنْ قَبْلِكَ مِنْ رُسُلِنَا أَجَعَلْنَا مِنْ دُونِ الرَّحْمَنِ آلِهَةً يُعْبَدُونَ (٤٥) الزخرف

◽️ از پيامبران ما كه پيش از تو فرستاده‏ايم بپرس: آيا جز [الله متعال] رحمان، ديگرى را براى پرستش آنها قرار داده بوديم؟ (45)

ابن کثیر علیه الرحمه برای این برداشت به آیه دیگری استناد می‌نماید که جواب این سؤال در آن باشد.🔼

◾️ وَلَقَدْ بَعَثْنَا فِي كُلِّ أُمَّةٍ رَسُولًا أَنِ اعْبُدُوا اللَّهَ وَاجْتَنِبُوا الطَّاغُوتَ (٣٦) النحل

◽️ به ميان هر ملتى پيامبرى مبعوث كرديم، كه الله[متعال] را بپرستيد و از بت دورى جوييد.

🔸 ابن کثیر علیه الرحمه آیه 36 سوره نحل را با آیات 35 و 37 سوره النحل می‌آورد که آیه 35 هم اشاره به مشرکین و ادعایشان دارد. [3]

◾️ وَقَالَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شَاءَ اللَّهُ مَا عَبَدْنَا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْءٍ نَحْنُ وَلَا آبَاؤُنَا وَلَا حَرَّمْنَا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْءٍ كَذَلِكَ فَعَلَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَهَلْ عَلَى الرُّسُلِ إِلَّا الْبَلَاغُ الْمُبِينُ (٣٥) النحل

◽️ مشركان گفتند: اگر الله [متعال] مى‏‌خواست، ما و پدرانمان هيچ چيز جز او را نمى‏‌پرستيديم و آنچه را حرام كرده‏‌ايم، حرام نمى‏‌كرديم. مردمى هم كه پيش از ايشان بودند چنين مى‌‏گفتند. آيا پيامبران را جز تبليغ روشنگر وظيفه ديگرى است؟ (35)

نتیجه:

1: الله متعال قبل از ارسال شیاطین، تکلیف را بر مشرکین تمام نموده است و پیامبران را ارسال نموده است.

2: بعد از ارسال انبیاء و تکذیب آنها توسط مشرکان و انتخاب راه شرک و کفر و عبادت شیطان (تبعیّت از شیطان)، شیاطین به سوی دوستانشان (مشرکان) روانه می‌شوند و برای همیشه با آنها قرین می‌مانند، حتی در قبر و برزخ و حشر و قیامت!

◾️ وَمَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمَنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطَانًا فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ (٣٦) وَإِنَّهُمْ لَيَصُدُّونَهُمْ عَنِ السَّبِيلِ وَيَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ مُهْتَدُونَ (٣٧) حَتَّى إِذَا جَاءَنَا قَالَ يَالَيْتَ بَيْنِي وَبَيْنَكَ بُعْدَ الْمَشْرِقَيْنِ فَبِئْسَ الْقَرِينُ (٣٨) وَلَنْ يَنْفَعَكُمُ الْيَوْمَ إِذْ ظَلَمْتُمْ أَنَّكُمْ فِي الْعَذَابِ مُشْتَرِكُونَ (٣٩) الزخرف

◽️ هر كس كه از ياد [الله متعال] رحمان روى گرداند، شيطانى بر او مى‌‏گماريم كه همواره همراهش باشد. (36) و آن شيطانها آنان را از راه الله [متعال] باز مى‏‌گردانند، ولى پندارند كه هدايت‏‌يافتگانند. (37) تا آن گاه كه نزد ما آيد، مى‌‏گويد: اى كاش دورى من و تو دورى مشرق و مغرب بود. و تو چه همراه بدى بودى. (38) چون ستم كرديد آن روز پشيمانى سود نكند و هر دو در عذاب شريك باشيد. (39)

3: همنشینی شیاطین با مشرکان و تسلط و سلطه شیاطین بر آنها و عبادت و تبعیت مشرکان از شیاطین آثار بسیار زیادی دارد که به تعدادی از آنها اشاره خواهیم نمود؛ در واقع عبارت «تَؤُزُّهُمْ أَزًّا (٨٣) مريم» (تحریک و جنبش شدید) بخاطر تسلط و سلطه شیاطین بر مشرکان و تبعیت و پرستش شیاطین توسط مشرکان است که باعث تاثیرپذیری بسیار زیاد و شدید می‌شود و در یک کلام تا نهایت تاثیر همنشینی بر مشرک اثر می‌نماید؛ البته به این نکته توجه داشته باشید که مشرکان با اختیار پیامبران را تکذیب نمودند و شرک را انتخاب نمودند و بعد از انتخاب شرک، آثار وحشتناکش را به جان خریدند و می‌خرند.

3-1: تسلط شیاطین بر مشرکان:

◾️ فَإِذَا قَرَأْتَ الْقُرْآنَ فَاسْتَعِذْ بِاللهِ مِنَ الشَّيْطَانِ الرَّجِيمِ(نحل / آیه 98) ... إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَى الَّذِينَ يَتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذِينَ هُمْ بِهِ مُشْرِكُونَ(نحل / آیه 100)

◽️ پس هنگامی که قرآن می خوانی از شیطان رانده شده به الله [متعال] پناه ببر (98) ... تسلّطش فقط بر کسانی است که او را سرپرست و دوست خود گرفته اند و بر کسانی است که برای الله [متعال] شریک قرار داده‌اند.

3-2: امر به فحشا و منکر توسط شیطان :

◾️ وَمَنْ يَتَّبِعْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ فَإِنَّهُ يَأْمُرُ بِالْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ (نور / آیه 21)

◽️ و هر که از گام های شیطان پیروی کند [هلاک می شود] زیرا شیطان به کار بسیار زشت و عمل ناپسند فرمان می‌دهد

3-3: فسق و خروج از دین و مجادله و ستیزه و ضدیت درباره احکام دین، نتيجه پيروى از شيطان:

◾️ وَ لا تَأْكُلُوا مِمَّا لَمْ يُذْكَرِ اسْمُ اللَّهِ عَلَيْهِ وَ إِنَّهُ لَفِسْقٌ وَ إِنَّ الشَّياطِينَ لَيُوحُونَ إِلى‌ أَوْلِيائِهِمْ لِيُجادِلُوكُمْ وَ إِنْ أَطَعْتُمُوهُمْ إِنَّكُمْ لَمُشْرِكُونَ (انعام / آیه121)

◽️ از آنچه [هنگام ذبح شدن‏] نام الله [متعال] بر آن برده نشده نخوريد؛ مسلماً خوردن آن فسق [و بيرون رفتن از عرصه طاعت الله [متعال] ] است؛ قطعاً شياطين [شبهات ناروايى را به ضد احكام الله [متعال] ] به دوستانشان القاء مى‌‏كنند تا با شما [درباره احكام الله [متعال] ] مجادله و ستيزه كنند، و اگر از آنان پيروى كنيد، يقيناً شما هم مشركيد.

4: ابلیس (شیطانی که اولین نافرمانی را نمود) گفته است که همه انسان‌ها را اغوا(گمراه) خواهد نمود، مگر مخلصین را که توانایی اغوای آنها را ندارد.

◾️ وَلَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ (٣٩) إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ (٤٠) الحجر

◽️ و مسلماً همه را گمراه مى‌‏كنم. (39) مگر [آن‏] بندگانت را كه خالص‌اند. (40)

🔸 این آیات نشان می‌دهد که ابلیس و سایر شیاطین به سراغ تمام انسان می‌روند و حتی یک نفر را نیز باقی نمی‌گذارند، اما موفق به اغوا(گمراهی)ی همه آنها نمی‌شوند و بندگان خالص از اغواهای آنها در امان خواهند ماند.

🔸 پس شیاطین به سوی همه انسانها خواهند آمد؛ ولی فقط با آنهایی قرین خواهند شد که از آنها تبعیت نمایند و آنها را بپرستند (مشرکین و ...) و بسیاری از مردم از شیاطین تبعیت ننموده و جزء عباد الله المخلصین شده‌اند؛ پس علاوه بر ارسال شیاطین بخاطر شرک (ارسال خاص) ، شیاطین به صورت کلی و بخاطر دشمنی برای گمراهی همه انسان‌ها نیز می‌آیند (ارسال عام).

🔸 نکته پایانی اینکه برای همه امتها انبیاء ارسال‌شده اند و تعدادی از آنها رسالت جهانی و ابدی داشته‌اند ، مانند پیامبر اسلام ( محمّد صلی اللّه علیه و سلم) و خود اولین و بهترین عابدان خالص بوده‌اند و بسیاری نیز به آنها ملحق شده‌اند و بسیار نیز آنها را تکذیب نموده و تابع شیاطین شده‌اند.

🟢 رسالت جهانی پیامبر صلی اللّه علیه و سلم:

◾️ {قلْ يَا أَيُّهَا النَّاسُ إِنِّي رَسُولُ اللهِ إِلَيْكُمْ جَمِيعًا} (اعراف/١۵٨)

▫️«بگو ای مردم من پیامبر اللّه متعال هستم که بسوی تمام شما فرستاده شده‌ام»

🟢 حمله شیاطین به تمام انسان‌ها به صورت عام:

◾️ قَالَ فَبِعِزَّتِكَ لَأُغْوِيَنَّهُمْ أَجْمَعِينَ (٨٢) إِلَّا عِبَادَكَ مِنْهُمُ الْمُخْلَصِينَ (٨٣) ص

◽️ گفت: به عزت تو سوگند كه همگان را گمراه كنم، (82) مگر آنها كه از بندگان مخلص تو باشند. (83)

🟢 ارسال رسولان الهی به سوی تمام امتها:

◾️ وَ لِکُلِّ أُمَّةٍ رَسُولٌ فَإِذا جاءَ رَسُولُهُمْ قُضِی بَینَهُمْ بِالْقِسْطِ وَ هُمْ لا یظْلَمُونَ (47) یونس

◽️ براى هر امّتى، رسولى است پس هنگامى که رسولشان به سوى آنان بیاید، به عدالت در میان آنها داورى می‌شود و ستمى به آنها نخواهد شد.

و السلام علیکم و رحمة الله و برکاته

گردآورنده و محقق: محمّد عزیز فتحی

منابع:

[1]: تفسیر ابن کثیر رحمه الله؛ آیات 81-84 سوره مریم

[2]: تفسیر ابن کثیر رحمه الله؛ آیات 36-84 سوره الزخرف

[3]: تفسیر ابن کثیر رحمه الله؛ آیات 36-38 سوره النحل