تاج بریتانیایی و تاج زدگی ایرانی 

🔺تاج بریتانیایی و تاج زدگی ایرانی 

#صلاح_الدین_خدیو 

تاج گذاری پادشاه انگلستان در اصل مراسمی مذهبی است و معرف وحدت ارگانیک سه نهاد اساسی سلطنت، دولت و کلیساست.

برقراری موازنه میان این نهادها که از دل آن دمکراسی لیبرال فعلی بیرون آمد، قرن ها به طول انجامید.

تاجی که اسقف اعظم کلیسای کانتربری بر سر چارلز نهاد، مبین این ماهیت است.

پادشاه انگلستان رسما رئیس کلیسای انگلیکان است: کلیسای دولتی بریتانیا و حاصل انشعاب آن از واتیکان در سال 1537.

هنری هشتم در آن سال با ملی کردن کلیسا با یک تیر دو نشان زد:

خروج بریتانیا از امت مسیحی و وحدت اروپایی محصول اقتدار پاپی و تثبیت دولت ملی که از قبل زمینەهای نیرومندی هم داشت.

دوم، کاستن از قدرت نهاد روحانیت و حرکت به سمت دولت مدنی.

تا قبل از این تحول و نیز جنبش اصلاح دینی لوتر، پاپ قدرتی معادل امپراتور روم باستان داشت و رسما رئیس دین و دولت محسوب می شد.

مقامی که هنری هشتم آن را از پاپ گرفت.

چارلز سوم اکنون به صورت تشریفاتی رئیس نهاد دین و برخی کشورهای مشترک المنافع است.

در ادامه در جریان انقلاب شکوهمند و تحولات بعدی از قدرت فائقەی شاه هم کاستە شد و توازنی ظریف میان پارلمان، دربار و کلیسا شکل گرفت.

در ایران هم همزمان با انگلستان، شاه اسماعیل صفوی با اعلام مذهب تشیع و گسترش اجباری آن، گام در مسیری مشابه نهاد. 

ایران عملا از دایرەی نظام امت خارج شد و برای نخستین بار پس از سقوط ساسانیان، دولت ملی احیا گردید.

شاه شیعی که از فرقەای صوفی آمده بود، همزمان مرشد مریدان بود و عملا روحانی اعظم به شمار می رفت.

ابتکار هنری هشتم و اسماعیل اول علیرغم برخی شباهت ها، تفاوت های جوهری مهمی با هم داشتند.

هنری علم استقلال از دستگاه پاپی را برافراشت و اسماعیل هم به دفع چالش خلافت پرداخت.

اما در حالی که هنری هشتم سیصد سال تجربەی حکومت قانون و منشور ماگناکارتا را پشت سر خود داشت، ریاست دین و دولت برای اسماعیل معنایی دیگر داشت: تجسم قسمی فیلسوف - شاه و زمامداری برخوردار از فره ایزدی مطابق سنن ایران باستان.

این نقطەی عزیمتی بود که راه این دو را از هم‌ جدا می کرد.

انگلستان در قرون بعد انقلاب شکوهمند و انفلاب صنعتی و عصر روشنگری و ...را تجربه کرد و هم چنان به اصل مذهب پادشاه، مذهب کشور است وفادار ماند.

در ایران به موازات عبور صفوی ها از عصر تاسیس، اهمیت اسلام فقاهتی به مثابەی دستگاه تشریع و قانون گذاری افزایش یافت و تصوف آغازین به کنج عزلت رفت.

این امر به معنای افزایش اقتدار فقیهان و روحانیان عالی مقام بود و در ادامه منجر به انتقال دوبارەی ریاست دین از شاهان به ملایان گردید.

تحولی که در عصر قاجار تثبیت شد و ظهور مراجع تقلید بعنوان روسای بلامنازع دستگاه دین و رقبای قدر شاهان را بدنبال داشت.

شاهان برای کسب مشروعیت نیازمند تایید روحانیون بودند و نوعی تقسیم قدرت میان طرفین بوجود آمد.

در لحظەی تاریخی مشروطه، از پس ماهیت هیبریدی قدرت چالشی بزرگ سر بر آورد:

استبداد شاهان می بایست مقید شود و ارادەی عمومی ناشی از رای ملت جای آن را بگیرد.

اما چالش اصلی این بود که چطور می توان ردای شریعت را به روی ارادەی ملت پوشاند؟

در جشن تاج گذاری پهلوی دوم در سال 1346 در غیاب یک سنت نهادینه شدەی معتبر، او با دست خود تاج بر سر خود نهاد، نه مثلا امام‌ جمعه دربار یا رئیس پارلمان بعنوان نمایندەی ارادەی جمهور. 

این دوگانگی تضادی را آفرید که انقلاب 1357 موقتا آن را از سر راه برداشت.

تضادی که البته دوباره سر باز‌ کرده است.

در انگلستان اما از همان آغاز راهی جدا طی شد. تن دادن کلیسای "ملی شده" به اصلاحات پروتستانی، ماهیت امر رستگاری را از اساس دگرگون کرد.

فرد مسیحی از قید کلیسا رها و بدون واسطەی خدا روی زمین، یعنی پاپ و کشیشان، مستقیما به پروردگار هستی متصل شد.

این رهیافت راه را به روی تلقی های فردی از دین و رفتن آن به حوزەی خصوصی افراد گشود و به طریق اولی بند ناف آن را از سیاست برید.

در حالی که ایران دقیقا خلاف این روند را پیمود.

در واقع چارلز سوم بعنوان وارث سنت و سلطنت، به همان اندازه که رهبر نمادین کشور است، رئیس تشریفاتی کلیسا هم می باشد.

@sharname1         @MostafaTajzadeh