تراژدی معمدانی: جنگ روایت‌ها!
صابر گل عنبری
پس از اعلام خبر بمباران بیمارستان معمدانی نوار غزه و کشته و زخمی‌شدن صدها فلسطینی، جنگ روایت‌ها شروع شد. در شرایط جنگی، وقتی یکی از دو طرف جنگ، هدف حمله‌ای قرار می‌گیرد، طبیعی است که فورا نگاه ها معطوف به طرف مقابل، به عنوان عامل حمله می‌شود و اگر هم هدف حمله، بیمارستان و نتیجه‌اش هم تلفات بسیار از غیرنظامیان به‌ویژه کودکان و زنان قربانی باشد، رویدادی جنجال‌برانگیز خواهد شد و سیلی از خشم و نفرت روانه بانی‌اش خواهد کرد.
این اتفاقی است که با اعلام خبر بمباران بیمارستان مذکور و پخش زنده تصاویر دردناک اجساد تکه‌تکه شده کودکان، افتاد؛ همه نگاه‌ها معطوف به اسرائیل، به عنوان عامل بمباران شد و این هم، در این شرایط جنگی و در سایه تداعی اخطارهای پیشین برای تخلیه بیمارستان جهت بمباران، کاملا طبیعی بود.
اما چند ساعت پس از وقوع این رویداد و پس از شروع اعتراضات گسترده شبانه در منطقه، بنیامین نتانیاهو و روز بعد دانیال هاگاری، سخنگوی ارتش اسرائیل، دست داشتن آن در این رویداد را رد و فرود اشتباهی موشک جنبش جهاد اسلامی فلسطین را عامل آن معرفی کردند. در مقابل نیز، هر دو تشکیلات جهاد اسلامی و حماس، با رد روایت طرف اسرائیلی، آن را تلاشی برای سلب مسئولیت و فرار از فشار فزاینده جامعه جهانی توصیف کردند.
اما واقعیّت ماجرا چیست؟
واقعیت این است که در این قبیل مسائل نظامی و امنیتی، برای ناظران و تحلیل‌گرانی همچون نگارنده، نه دسترسی به اصل دیتا امکان‌پذیر است و نه مرجع معتبری نیز برای داوری در این خصوص، در دسترس است! در چنین وضعیّتی، راهی جز توسّل به مجموعه شواهد و قراین موجود، باقی نمی‌ماند.
اما قرائن و شواهد چه می‌گویند؟
آنچه فعلا می‌تواند به عنوان قرینه و شاهدی علیه جهاد اسلامی فلسطین مطرح باشد، این است که در گذشته، بنا به برخی گزارش‌های تایید نشده از سوی این گروه در مواردی برخی از موشک‌هایش در مناطقی از نوار غزه فرود آمده و تلفاتی هم به دنبال داشته است.
در این میان هم، جو بایدن روایتی همسو با اسرائیل ارائه کرد و ضمن مبرّا دانستن تل‌آویو، انگشت اتّهام را به سمت طرف فلسطینی نشانه گرفته است، اما به‌رغم ادعای وجود "ادله‌ای" مؤیّد این اتّهام، هنوز سند و مدرکی در این خصوص منتشر نشده است.
اما در مقابل، شواهد و قراینی علیه اسرائیل وجود دارد:
نخستین و مهم‌ترین قرینه، اخطارهای سابق اسرائیل به بیمارستان معمدانی و پنج بیمارستان دیگر مبنی بر ضرورت تخلیه آن، برای بمباران است. هم سازمان جهانی بهداشت و کمیته بین‌المللیصلیب سرخ و هم خود اسرائیل، وجود چنین اخطارهایی را تایید کرده‌اند که نشانگر تصمیم پیشینی برای بمباران بیمارستان است.
دومین قرینه نیز پست حنانیا نفتالی مشاور نتانیاهو در امور شبکه‌های مجازی است که متعاقب حمله به بیمارستان منتشر کرد و در آن نوشت که ارتش اسرائیل یک پایگاه حماس در بیمارستان معمدانی را بمباران کرده است؛ اما بعدا این پست را حذف کرد. همچنین برخی فعالان و روزنامه‌نگاران اسرائیلی، از قبیل اوهید هیمو، طی پست‌ها و اظهاراتی بر بمباران بیمارستان به وسیله اسرائیل تصریح داشتند و هیمو در ویدیویی منتشر شده در شبکه‌های مجازی اعلام کرد که اسرائیل بیمارستان را بمباران کرد.
سومین قرینه نیز انتشار ویدیویی قدیمی در حساب منسوب به موساد در پیام‌رسان "ایکس" است که در آن موشکی، به نظر کمانه کرده، در حال اصابت به هدفی در غزه است. موساد اعلام کرد که این، همان موشکی است که جهاد اسلامی شلیک و، به اشتباه، به بیمارستان معمدانی اصابت کرده است. اما جستجویی ساده در گوگل نشان داد که ویدیوی مذکور، قدیمی و مربوط به آگوست 2022 است و رسانه‌های متعددی چون العربیه نیز بر آن انگشت نهادند.
همین اقدام پیشگفته موساد، در کنار ادعاهای دروغ نتانیاهو درباره سربریدن کودکان و نوزادان و تجاوز به زنان و سپس رد آنها توسط خود آمریکایی‌ها و اسرائیلی‌ها، کلیت روایت اسرائیل را در قضیه حساسی همچون بمباران بیمارستان، متزلزل و«سخت بی‌تمکین» و دست‌کم با تردید جدی مواجه می‌کند.
اين ادعاها در حالی در ابتدای جنگ، در چارچوب جنگی تبلیغاتی برای برانگیختن عواطف جهانی، مطرح شد که اسرائیل تاکنون حتی یک عکس از کودکی که در جریان حمله 7 اکتبر سر بریده شده و به قتل رسیده باشد، منتشر نکرده است!!
طرح همین ادعاها در نخستین تماس تلفنی نتانیاهو با بایدن، تکرار آن از طرف رئیس‌جمهور آمریکا و سپس اقدام کاخ سفید در پس گرفتن آن و اشاره به این که او عکسی ندیده و همچنین اظهار بی‌دقتی و به نوعی عذرخواهی خبرنگار سی ان ان، همه و همه می‌تواند در قضیه بیمارستان نیز تکرار شود و همین،تردید نسبت به روایت اسرائیل و آمریکا درباره این واقعه را بیشتر می‌کند.
قرینه چهارم نیز انکار مواردی از این دست در گذشته است مانند مورد شیرین ابوعاقله، خبرنگار الجزیره، که در می 2022 به دست نیروهای اسرائیلی، در حین پوشش خبری، کشته شد. اسرائیل ابتدا هر گونه دست داشتن در قتل او را تکذیب کرد، اما بعدا مسئولیتش را پذیرفت و آن هم به احتمال زیاد نتیجه فشار آمریکا به دلیل تابعیت آمریکایی ابوعاقله بود.
در کنار آن هم در گذشته، بمباران‌هایی از این قبیل از جمله مرکز پناهندگان سازمان ملل در روستای قانا در لبنان (1996) اتفاق افتاده که در آن 106 نفر جان باختند. در همین جنگ هم، به گفته سازمان جهانی بهداشت و سازمان ملل متحد، چندین مرکز درمانی و آمبولانس و مدرسه، هدف حملات اسرائیل قرار گرفته‌اند.
قرینه پنجم نیز این است که اسرائیل، مادامی که در همین جنگ اخیر تا به حال مرتکب قتل هشتصد کودک و نوزاد و بیش از چهارصد زن شده است، دیگر چه معذوریت اخلاقی و حقوق بشری‌ای خواهد داشت که او را از بمباران محوطه بیمارستانی و به‌ویژه پس از چند اخطار پیاپی بازدارد؟! شاید هم در نظر داشته که با بمباران محوطه، بر تخلیه خود بیمارستان پای بفشرد؛ غافل از این که آن فضای باز، سرپناه عده‌ای آواره بوده است!
قرینه ششم این که موشک‌های نیروهای فلسطینی از چنین قدرت تخریبی بالایی برخوردار نیستند و اگر هم به فرض، در ارقام کشته‌ها بزرگ‌نمایی شده باشد و به پانصد کشته نرسد و همان عدد اولیه یعنی دویست تا سیصد نفر قربانی شده باشند، باز این موشک‌ها از چنین قدرت تخریبی‌ای برخوردار نبودند؛که اگر چنین بود، معادله جنگ خیلی وقت پیش تغییر می‌کرد. سابقه هم نداشته است که حملات موشکی این نیروها به اسرائیل چنین تخریب و تلفاتی بالایی بر جای گذشته باشد.
راقم این سطور، نظامی نیست و سررشته‌ای هم در این زمینه ندارد و نمی‌داند از چه سلاحی در این حمله استفاده شده است؛ آیا همچنان که برخی می‌گویند از بمبی با قابلیت انفجار در ارتفاع و قدرت کشندگی بالا استفاده شده، یا با توجه به برخورداری اسرائیل از تکنولوژی پیشرفته نظامی، پای سلاح ناشناخته‌ای در میان است؟!!
موضع جو بایدن
بایدن دیروز در مطلع دیدارش با نتانیاهو، درباره هدف قرار دادن بیمارستان معمدانی گفت که «به نظرمی‌رسد که طرف دیگر آن را انجام داده است و نهشما.»! وی پس از همین دیدار، در جمع رسانه‌ها اظهار داشت که این سخنش مستند به "ادله"ای است که پنتاگون در اختیارش قرار داده است. اما اولا تعبیر "به نظر می‌رسد" نشان عدم قطعیت این گزاره است و ثانیا هم تا این لحظه، مدرکی در اختیار افکار عمومی، در تایید مدعای پیشگفته، قرار نگرفته است. ثالثا در سایه دو پارامتر پیشین، تا زمانی که مدرکی متقن ارائه نشود، می‌توان چنین پنداشت که اظهارات بایدن و دولتش درباره بیمارستان، بیشتر معطوف به پذیرش روایت اسرائیل است تا وجود ادله خاصی نزد پنتاگون.
اما نكته دیگری که می‌تواند به عنوان قرینه هفتم مطرح کرد، تناقض در اظهارات مقامات اسرائیلی و بایدن است. در حالی که اسرائیلی‌ها جهاد را مسئول حمله معرفی کردند، اما بایدن در مسیر بازگشت به آمریکا از حماس نام برد و گفت که «نمی‌گویم که حماس عامدانه بیمارستان را مورد حمله قرار داده است.»
اما اظهارات بایدن تا زمانی که اسناد و مدارک متقنی در تایید آن ارائه نشود، فراتر از طرح اتهاماتی قابل استناد نیست و به‌ویژه با توجه به جانبداری بی‌پرده و کامل آمریکا از یکی از طرف‌های جنگ، فاقد وجاهت منطقی و علمی است.
اما چرا بایدن روایت اسرائیل را پذیرفت؟
نظر به فشار سنگین بر اسرائیل در سطح جهان پس از حادثه معمدانی به نظر می‌رسد که بایدن به چند دلیل به این شکل، و پیش از تحقیقات لازم که معمولا در این گونه مسائل اندکی زمان‌بر است، علاج را در تایید روایت اسرائیل دیده است:
نخست، کاهش فشار بین‌المللی بر اسرائیل، در این شرایط جنگی حساس نظر به تبعات سنگین آن. فراموش نکنیم که هر چند اسرائیل وضعیت جنگی اعلام کرده که از پنجاه سال قبل بی‌سابقه است، اما واقعیت این است که خود آمریکا نیز در منطقه در همچنین وضعیتی است که خود بیانگر احساس نگرانی عمیق دولت این کشور نسبت به متزلزل شدن موقعیت اسرائیل در خاورمیانه در پی حمله گسترده و بی‌سابقه 7 اکتبر است.
این که بایدن نخستین رئیس‌جمهور آمریکا است که در زمان جنگ به اسرائیل سفر می‌کند و این که وزیر امور خارجه، وزیر دفاع و دیگر مقامات نظامی آمریکاعملا ساعت‌ها در نشست کابینه جنگ اسرائیل شرکتدارند و به همین نیز اکتفا نمی‌شود و ناوهای جنگی وهواپیمابر و نیرو نیز به منطقه ارسال می‌شود، همه و همه گویای وضعیتی جنگی است که آمریکا نیز به دلیل حساسیت بالای شرایط، به خود گرفته است.
در چنین موقعیت سرنوشت‌ساز جنگی‌ای، طبیعی است که آمریکا برای جلوگیری از تضعیف اسرائیل،روایتی همسو از ماجرای بیمارستان ـ نظر به ابعاد جهانی آن ـ ارائه کند. وقتی امروز با آن توصیفات بی‌سابقه، اسرائیل را توصیف و "معجزه" نامید و در کنار انتقادات تند از حماس به خاطر حمله 7 اکتبر، ولو برای حفظ ظاهر هم که شده، کوچک‌ترین اشاره و انتقادی به کشتار غیرنظامیان در غزه نکرد، همین خود نشان می‌دهد که تا چه اندازه انگاره اسرائیلی در این موقعیت حساس، بر تفکر و موضع‌گیری بایدن و ارکان دولتی او چیره شده است.
وقتی بایدن پس از اظهارات پنجاه سال پیش خود، دیروز بار دیگر تاکید کرد که اگر اسرائیلی وجود نداشت، باید تاسیسش می‌کردیم، طبیعی است که به خاطر امنیت آن در این وضعیت جنگی، در کنار حمایت همه‌جانبه سیاسی و نظامی، در چارجوب حمایت رسانه‌ای و تبلیغاتی از ترویج روایتش در مورد بیمارستان نیز پرهیز نکند.
دوم، همچنین اگر بایدن چنین موضعی اتخاذ نمی‌کرد، خود نیز در کنار اسرائیل در برابر افکار عمومی جهان در تنگنای شدید قرار می‌گرفت که چرا بدون توجه به کشتار دردناک رخ داده به اسرائیل سفر کرده است؟
قرار نگرفتن در چنین موقعیتی هم ایجاب می‌کرد که آمریکا اتهام دست داشتن تل آویو در حمله را زیر سوال ببرد.
اما یک واقعیت تلخ!
این واقعیت هم این است که نوع نگاه برخی از ما ایرانیان به جنگ کنونی و در کل خود منازعه فلسطینی ـ عربی، بیشتر تابع متغیری فراموضوعی،یعنی همان رنجش از حکومت است تا نگاهی برآمده از شناخت واقعیت موجود و پیچیدگی‌های تاریخی و کنونی‌اش. البته متاسفانه این امری دو سویه است و تک‌بعدی هم نیست؛ به نحوی که شناخت مسائل منطقه‌ای و جهانی، قبل از این که محصول نوعی واقع‌نگری علمی باشد، برونداد میزان مخالفت و موافقت آن مساله با سیاست‌های جمهوری اسلامیایران است. این رویکرد هم، چه از طرف طرفداران حاکمیت و چه منتقدان و مخالفان، منتج به شناخت واقع‌بینانه و علمی پدیده‌های خارجی نمی‌شود.
ظلم و جنایت است در هر جغرافیایی اتفاق بیفتد، مذموم و غیر اخلاقی است؛ چه غزه باشد، چه عفرین، چه اوکراین، چه سوریه، چه عراق چه افغانستان و.... اما آنچه ستم در فلسطین را مضاعف و تاریخی می‌سازد، تفاوتی ماهوی است که این مساله را به عنوان «ابربحران» و ریشه همه بحران‌های منطقه، از دیگر مسائل متمایز کرده است و تا این مساله حل و فصل نشود، بحرانی در منطقه حل نخواهد شد.
مخلص کلام این که: اگر ماجرای تلخ معمدانی در شرایط غیرجنگی اتفاق می‌افتاد که قضیه شکل دیگری داشت، اما در شرایط جنگی، آنچه معمولا طبیعی است، حمله دو طرف به مواضع یکدیگر است و آنچه غیرطبیعی جلوه می‌کند این است که یکی از دو طرف، دیگری را به حمله ولو اشتباهی به مواضع خود متهم کند و در این صورت نیز، چنین ادعایی مستلزم ارائه بینه‌ای متقن است؛ که در غیر این صورت، در سایه شواهد پیشگفته، صرفا در قالب اتّهامی برای گریز از مسئولیت باقی خواهد ماند.
ناگفته هم نماند، آنچه گفته شد صرفا بر اساس شواهد و قراین بیان شده و نه دیتای غیر قابل دسترسی است و نگارنده، نافی وقوع اشتباهات علیه خودی در جنگ نیست، اما قراین پیشگفته در وقوع چنین اشتباهی تردید جدی ایجاد می‌کند؛ آنهم اشتباهی مثلا نه در هدف قرار گرفتن یک منزل یا مکانی دیگر، بلکه درست همان بیمارستانی که چند روز مدام در معرض تهدید به بمباران برای تخلیه بوده و مدیریت و پرسنلش در برابر این خواست و فشار منافی با قوانین بین‌الملل و کنوانسیون شماره ۴ ژنو مخالفت و مقاومت می‌کردند. در این صورت، یعنی طرف فلسطینی با یک ابر بدشانسی روبرو بوده یا قضیه معطوف به همانی قراین متعددی در نفی روایت اسرائیلی است که گفته شد؟!
@Sgolanbari