از توانگری تا ثروتمندی؛ به بهانه فیلم «روز بلوا»
هادی نجف؛ کارشناس آکادمی هوش مالی
برداشت نادرست از مفهوم ثروت در نگاه جامعه
«روز بلوا» از فیلمهای خوشساخت جشنواره فیلم فجر 98، موضوعات پولشویی و باندهای فساد مالی را در سیر اصلی داستان خود به تصویر کشیده است. پرداختن به مسائل روز اقتصادی و آنچه مخاطب لمس میکند، امری است ارزشمند که این اثر را قابل ستایش میکند. اما ارائه تصویری منفی از شخصیت ثروتمندِ داستان، نقطه ضعف کار به حساب میآید؛ خصوصیتی که در اغلب آثار ایرانی به چشم میخورد. جالب اینجاست که شخصیت مثبت فیلم نیز به سبب تن ندادن به فساد، ثروتش را از دست میدهد.
چنانچه سینما را بازتابی از تفکر جامعه بدانیم، که اینگونه هست، جای طرح این سؤال است که چرا مفهوم ثروت، اغلب همتراز فساد پنداشته میشود؟ چرا ثروتآفرینی، کسب حلال، ایجاد اشتغال و دستگیری از مردم، نمود چندانی در آثار سینمایی ندارند؟
چگونه است که در متون کهن و ادبی، به وفور نقشآفرینی و اثرگذاری توانگران را شاهد هستیم و امروزه کمتر از آن سخن میگوییم. حکایتهای سعدی، توصیههای عنصرالمعالی، متون خواجه نصیر و دیگر بزرگان ادب فارسی سرشار است از بیان راه و چاه تدبیر مال. امروز اما، زهد، معنای دنیاگریزی به خود گرفته است. در حالی که معنای اصلی زهد در آموزههای دینی، زیاد تولید کردن و کم مصرف کردن است.
تلاش برای ریشهکنی فقر، روی دیگرِ ثروتمند خواستن مردم است. ثروتی درست که دستمایه مردم برای رهایی از دغدغه هر روزه معیشت است و به آنها فرصت و زمینهای برای رشد و توسعه فردی میدهد. پس چگونه است که کسی که از فقر فاصله میگیرد و به ثروت روی میآورد را فاسد میدانیم؟
دانش اقتصاد نیز بهبود معیشت مردم را در گروی راهکارهایی چون افزایش تولید ناخالص داخلی که نتیجة افزایش اشتغال و رونق بازار میداند. چیزی که معنای آن کار و کسب درآمد هر چه بیشتر افراد جامعه و فاصله گرفتن از فقر است. پس چرا کسی که این راه را رفته ملامت شود؟
وقتی قاب سینما، ثروتمندان و توانگران را نه تنها افتخار و ارتقاءدهنده جامعه معرفی نمیکند بلکه فاسد و رانتخوار و زالوصفت به تصویر میکشد و داستانها نشان میدهند راهی جز فساد برای ثروتمندی وجود ندارد و رفته رفته گزارهها برعکس میشوند و میگوییم: «هر ثروتمندی فاسد است»، این انگارهها بر ذهن و جان نوجوانان و جوانان و آیندهسازان کشور مینشیند و نوع دیگری از آینده رقم میخورد.