ادهم، پژوهشگر ارشد سیاست‌گذاری فضای مجازی در گفتگو با امتداد:
متاسفانه با تعدد نهادها، موازی‌کاری و ورود نهادهای فراقانونی در حوزه دیجیتال مواجهیم/ هیچ مشوق و انگیزه‌ای برای فعالیت نخبگان ح…
امتداد-گروه خبر: مرضیه ادهم، کارشناس و پژوهشگر ارشد سیاست‌گذاری فضای مجازی و اینترنت در گفتگویی با امتداد، ضمن تشریح پیامدها و تبعات سیاست‌های سلبی در حوزه فضای مجازی و در قبال فعالین متخصص در این فضا، اظهار داشت: آنچه در خصوص اپلیکیشن‌هایی نظیر ازکی، دیجی‌کالا و طاقچه رخ داد و اخیرا نیز، رفتار قهری مشابهی را در خصوص لزوم واگذاری پلتفرم‌ها شاهد بودیم، تبعات و پیامدهای جدی به دنبال داشت که نباید از آن غافل باشیم.
اگر به خاطر داشته باشید؛ سال قبل که درگیر ماجرای طرح صیانت بوده و خیلی از اوقات که در مخالفت با این طرح می‌گفتیم با این دست قوانین، پلتفرم‌های بین‌المللی حاضر به پذیرش همکاری با ایران نخواهند شد، دوستان عنوان می‌کردند که در همه کشورها، یک ثبت نام اولیه وجود دارد و این شرکت‌ها باید به مانند همه دنیا در ایران دفتر نمایندگی تاسیس و با ما همکاری کنند.
هرچند این خواسته دوستان برای تاسیس دفتر نمایندگی گوگل یا فیس‌بوک از پیش منتفی به نظر می‌رسید ولی مذاکرات ابتدایی یا مثلا همکاری با سازمان قضائی یک کشور نیز اصول خود را دارد. وقتی می‌پرسیدیم که چرا فلان پلتفرم را فیلتر کردید، پاسخ این بود که این شرکت‌ها ملزم به قوانین ایران نبوده و باید به آن پایبند باشند.
همه این موارد در حالی بود که در ایران، اساسا در حوزه تکنولوژی قوانین چندان شفافی وجود نداشته و خیلی از مسائل از چند حیث در آن دیده نشده است. اینکه شما در چه موضوعاتی حق اعمال قانون و سیاست‌گذاری دارید؟ این موضوعات تا چند لایه می‌تواند اساسا وجود داشته باشد؟ بی‌حجابی یک کارمند در یک استارت‌آپ که خدمات‌رسانی می‌کند و کلی کاربر هزینه آن خدمات را می‌پردازند، اصلا جزو موضوعاتی است که شما در آن اعمال قانون کنید؟
دیگر مسئله غیرشفاف، فرآیند این سیاست‌گذاری بود. اینکه آیا در زمانی که یک پلتفرم-چه ایرانی و چه خارجی-بنا دارد که پا به عرصه سرمایه‌گذاری بگذارد، مطلع بوده که چه قوانینی پیش روی او وجود داشته و مجوزهای خود را از کجا باید بگیرد؟ تا اگر قرار بر اعمال قانون شد، این اعمال قانون در چه سطحی بوده و چه مسئله‌ای الزام‌آور خواهد بود؟
تقریبا می‌توان گفت که در تمامی مواردی که اپ‌ها فیلتر شدند، سایتی بسته و یا از مالک آن پلتفرم شکایت شده، هیچ یک فرآیند یکسان و استانداردی نداشتند و کاملا سلیقه‌ای با مسائل برخورد شده است.
مسئله دیگر اینکه اساسا مشخص نیست که کدام نهاد متولی این اقدامات است. آیا ما با یک سری نهاد صنفی سر و کار داریم؟ آیا حکم دستگاه قضا حجت است؟ آیا وزارت ارشاد متولی بوده و یا باید شانیت شورایعالی فضای مجازی را ملاک قرار دهیم؟ کما اینکه در فقره موضوع طاقچه، وزارت ارشاد به یکباره موضوع مجوز را پیش کشید و این در حالی بود که تا پیش از این، دیگر پلتفرم‌ها بدون همان مجوز مذکور به کار خود ادامه می‌دادند.
متاسفانه با تعدد نهادها، موازی‌کاری و ورود نهادهای فراقانونی در حوزه دیجیتال مواجهیم
متاسفانه با تعدد نهاد، موازی‌کاری و ورود نهادهای فراقانونی در حوزه دیجیتال مواجه هستیم. در کشوری که نه موضوعات مشخص بوده، نه فرآیند قانون‌گذاری روشن است و نه نهادهای محق برای دخالت کاملا شفاف هستند، می‌خواهیم که استارت‌آپ‌ها با یک استراتژی منسجم و حساب‌شده پا به عرصه گذاشته و برنامه‌های خود را بر اساس سیاست‌های از پیش تدوین شده به پیش ببرند. این، یک تناقض و طنز تلخی است که هیچگاه اتفاق نخواهد افتاد.
در چشم‌انداز توسعه، آقایان مرتبا عنوان می‌کنند که ما می‌خواهیم در سکوی نخست توسعه تکنولوژی در منطقه بایستیم و این در حالی است که اساسا ابزار تحقق چنین هدفی را ندارند. بازار سرمایه به شدت ترسو بوده و به سرعت آمادگی جابجایی دارد.
با این رفتارهایی که از پارسال به بهانه صیانت شروع شده و بعد هم اختلالات گسترده‌ای را در حوزه اینترنت در کشور شاهد بودیم، تماما با مشوق‌های جدی روبرو هستیم که من در یک بازار پرریسک و ترسو سرمایه‌گذاری نکنم. از سوی دیگر، وقتی نیروی ماهر من می‌بینید که با وجود تورم و این اختلالات، می‌تواند با همین مهارت و دانش خود، درآمد دلاری داشته و حتی با دورکاری به این درآمد برسد، واقعا انگیزه‌ای برای ماندن او باقی نخواهد ماند.
به عبارت دیگر، هیچ مشوق و انگیزه‌ای برای فعالیت متخصصین و نخبگان حوزه تکنولوژی در ایران باقی نمانده است. همه این موارد را به کیفیت اینترنت و امکانات زیرساخت ضمیمه و حساب کنید که چرا طرف به مهاجرت فکر نکند؟
ظاهرا عزمی وجود دارد که صاحبان انگیزه‌های شخصی برای ماندن هم نهایتا کشور را ترک کنند
از زمانی که بحث صیانت آغاز شد، بسیاری از تکنسین‌ها و متخصصین سطح الف مهاجرت کردند. گروه بعدی هم دورکاری می‌کنند. دیگرانی هم که ماندند، صرفا انگیزه‌های شخصی دارند که به نظر می‌رسد، عزمی وجود دارد که همین صاحبان انگیزه‌های شخصی نیز نهایتا کشور را ترک کنند. ظاهرا قصدی وجود دارد که یکدست‌سازی در حوزه اینترنت رخ داده و ما کم کم مردم را به همان اینترانت راضی کنیم.
بیشترین شمار مهاجرین از حدود یک سال قبل از ایران، متخصصین حوزه دیجیتال و فناوری هستند
بیشترین شمار مهاجرین از حدود یک سال قبل از ایران، متخصصین و فعالین حوزه دیجیتال و آی‌تی هستند. اگر واقعا به دنبال توسعه در این زمینه بوده و می‌خواهیم به هاب منطقه بدل شویم، این قوانین ما را به آن نقطه نخواهد رساند.
این قوانین، دیوارکشی‌ها و محدودسازی‌ها ما را به سمت تبدیل ایران به هاب تکنولوژی منطقه نخواهد برد. اگر سیاست دیوارکشی است هم که خب! همین دست فرمان ما را به همان نقطه می‌رساند!