اجباری شدن حجاب
فریبا نظری📝📝📝اجباری شدن حجاب، پس‌از انقلاب ۵۷ و اکنون در جنبش #زن‌زندگی‌آزادی/بخش دوم
✍️ فریبا نظری
✅ #شهلالاهیجی، نویسنده و ناشر در این مورد می‌گوید: «به نظر من مهم‌ترین نکته که اینجا همیشه فراموش می‌شود، این است که یک سیستم یا ایدئولوژی معتقد یا لااقل مدعی اخلاق، چطور نتوانسته است مردهایش را جوری تربیت کند که به محض این که مثلا یک تکه از موی زنی را ببینند، کنترل‌شان را از دست می‌دهند. واقعا مردان ما این جوری نیستند و من همیشه فکر می‌کنم این جوری حجاب را تعریف کردن برمی‌گردد به این که چقدر در تربیت جامعه کوتاهی شده است»( دویچه‌وله فارسی، میترا شجاعی، ۱۳۹۲).
✅بعداز موضع‌گیری‌های روحانیون نسبت به حجاب، گروهی از زنان با عنوان زنان حقوقدان در ۲۱ اسفندماه بیانیه‌ای صادر کرده و در آن اعلام کردند که مسئله حجاب را منتفی می‌دانند و به همین دلیل اعتراضات به این موضوع را پایان می‌دهند، اما موضوع حجاب ختم نشد.
✅آیت‌الله خمینی که در سال ۵۷ بعد از تنها اظهارنظر رسمی‌اش در مورد حجاب دیگر هیچ موضعی اتخاذ نکرده‌بود، در تیرماه ۱۳۵۹ طی یک سخنرانی، شدیدا از دولت انتقاد کرد که چرا هنوز نشانه‌های شاهنشاهی را در ادارات دولتی از بین نبرده است. وی به دولت #بنی‌صدر ۱۰ روز فرصت داد تا ادارات را اسلامی کند. بعد از این سخنان از صبح شنبه ۱۴ تیرماه ۱۳۵۹ ورود زنان بی‌حجاب به ادارات دولتی ممنوع شد. اما این بار بر خلاف سال ۵۷ اعتراض گسترده و شدیدی علیه این سخنان و دستور اجباری شدن حجاب برای زنان، شکل نگرفت ( همان).
✅ برخی‌از دلایل سکوت همگانی آن روزها در سال ۵۹ (به‌ویژه جامعهی زنان) نسبت به پیاده‌سازی حجاب اجباری را می‌توان چنین برشمرد:
۱- دراولویت ندانستن مسئله‌ی حجاب اجباری ازسوی روشنفکران، گروه‌های چپ‌گرا، مبارزین انقلابی و بسیاری از زنان
۲- درگیری‌های مسلحانه‌ی گروه‌های چپ‌گرا و مجاهدین خلق با نیروهای نظامی و انتظامی نظام
۳- التهاب فضای سیاسی کشور با تسخیر سفارت آمریکا و اختلافات دولت موقت و انقلابیون عضو نهضت آزادی با سران و رهبران انقلاب
۴- وجود سرمایه‌ی‌اجتماعی بالای رهبر انقلاب نزد عموم مردم و نیروهای طرفدار جمهوری اسلامی
۵- ابهام گزاره های گفتمان انقلاب و جمهوری اسلامی درخصوص حقوق زنان و برابری جنسیتی
۶- ابهام گفتمان انقلاب و جمهوری اسلامی در خصوص آزادی و حقوق شهروندی گروه‌های مختلف ایرانیان از جمله اقوام، ادیان، مذاهب، و گروه‌های سیاسی و احزاب و سازمان‌ها
۷- حمایت روحانیون و علمای دینی جامعه از اجرای حجاب اجباری
۸- گذر اندک از عمر انقلاب و امید به تحقق وعده‌های داده شده
✅ پس از گذشت چهار دهه از اجباری شدن حجاب در تیرماه سال ۱۳۵۹، در شهریور سال ۱۴۰۱ رخداد جانباختن #مهساامینی در بازداشتگاه گشت ارشاد به بهانه‌ی عدم رعایت حجاب؛ منجر به اعتراضات دامنه‌داری شد که تاکنون و در سال ۱۴۰۲ نیز ادامه دارد. این اعتراضات به ظهور جنبشی به نام #زن‌زندگی‌آزادی انجامید و مقاومت مدنی گسترده‌ای را در قالب کنار گذاشتن حجاب اجباری از سوی بسیاری از زنان ایجاد نمود.
✅ برخی‌از دلایل چالش دوباره‌‌ی حجاب اجباری در ایران کنونی سال ۱۴۰۲، پس‌از گذشت چهار دهه از الزام عمومی آن را می‌توان چنین مرور کرد:
۱ - اعتراض به حجاب اجباری به‌عنوان نماد چند دهه ستم و تبعیض و نابرابری
۲- تحقق نیافتن وعده‌ها و شعارهای محوری انقلاب سال ۵۷ هم‌چون: آزادی، استقلال، حاکمیت جمهور، دین غیر اجباری، عدالت و رفاه اجتماعی، برابری
۳- افول سرمایه‌ی اجتماعی حاکمیت
۴- تجربه‌ی زیسته‌ی طولانی زنان، اقوام و مذاهب همراه با بی‌عدالتی و تبعیض
۵- وجود انسداد سیاسی، فرهنگی
۶- وجود انقیاد و سلطه‌ی ایدئولوژیک
۷ - دگرگونی مواضع گروه‌های عامل و کنش‌گر انقلاب سال ۵۷ درخصوص استفاده‌ی ابزاری حاکمیت از حجاب اجباری
۸- تمایل عمومی ایرانیان بر ارتباط انسانی ورای ملیت، عقیده و باور، نژاد، قوم با کشورهای جهان
۹- افزایش آگاهی عمومی درخصوص خوانش‌های گوناگون دینی
۱۰- اثرات مخرب کژکارکردها و عملکردهای نادرست و تبعیض‌آمیز کارگزاران سیاسی نظام
۱۱ - اثرات مخرب و ویران‌گر و متحجرانه‌ی طبقه‌ی روحانیت و عالمان دینی به‌عنوان کارگزاران نهاد دین
۱۲ - دگرگونی هنجاری حجاب از مخالفت با رژیم پهلوی در انقلاب سال ۵۷ به مخالفت و مقابله با حاکمیت کنونی ازسوی بسیاری از مردم
۱۳- وجود رسانه‌های گسترده و متنوع ارتباطی
💢🔻اکنون با چند پرسش بسیارمهم و چالش برانگیز مواجه هستیم که پاسخ بدان‌ها، شناخت و تحلیل درست و کاملی از اکنونیت تاریخی ایران می‌طلبد:
۱- شباهت‌ها و تفاوت‌های پیاده‌سازی حجاب اجباری در موقعیت آن‌زمانی تیر ماه۱۳۵۹ و این‌زمانی تیرماه ۱۴۰۲ در جامعهی ایران، کدام است؟
۲- آیا امکان اجرایی شدن #حجاب‌اجباری در جامعهی امروز ایران همانند سال ۵۹ با سکوت و پذیرش عمومی، وجود دارد؟
۳- آیا گفتمان امروز حاکم بر جامعهی ایران، با گفتمان سال ۵۹ این کشور یکسان است؟
۴- آیا جامعهی زنان ایران، هم‌چون سال ۵۹ از مقاومت مدنی خویش دربرابر حجاب اجباری، بازمی‌ایستد و مجدداً تسلیم می‌شود؟
۵- آیا مواضع متفاوت و مخالف برخی‌از روحانیون و علمای دینی نسبت به مواضع یکسان و موافق سال ۵۹ با الزام اجبار حجاب، تأثیری در نتایج مقاومت مدنی مقابله با حجاب اجباری؛ دارد؟
۶- آیا روشنفکران، نمایندگان احزاب و جریان‌های سیاسی، به‌ویژه جامعهی زنان برخلاف سال ۵۹؛ مقاومت مدنی مقابله با حجاب اجباری را از اولویت‌های اصلی جامعهی ایران می‌دانند؟
۷- آیا مقاومت مدنی مقابله با حجاب اجباری امروز جامعهی ایران، برای بیشتر مردم به معنای #آزادی، #عدالت و دوری از تبعیض جنسی، قومی، دینی، مذهبی، و طبقاتی است؟ یا صرفاً مسئله‌ای مختص جامعهی زنان است؟
۸- آیا #سرمایه‌ی‌اجتماعی رهبری نظام همانند سال ۵۹ بوده و می‌تواند سخن پایانی درخصوص پیاده‌سازی حجاب اجباری باشد؟
۹- آیا سیاست‌ها و راهبردهای #امنیتی و پلیسی، مانع از مقاومت مدنی مقابله با حجاب اجباری می‌شود؟
۱۰- آیا اعتماد و #امیداجتماعی به تحقق مطالبات و شعارهای انقلاب ۵۷، امروز و در سال ۱۴۰۲؛ همانند سال ۵۹ است؟
۱۱ - آیا سبک زندگی دوگانه‌ی خانواده‌های مسئولان و مدیران ارشد نظام، در آشکار و پنهان؛ هم‌چنان قابلیت توجیه ازسوی افکار عمومی دارد؟
۱۲- آیا موضع‌گیری #علمای‌دینی درخصوص الزام حجاب همانند سال ۵۹ ازسوی عموم جامعه، بااهمیت تلقی می‌شود؟
۱۳- آیا پس‌از گذشت چهار دهه از الزام عمومی حجاب، موضوع حجاب به‌عنوان یک هنجار اجتماعی تلقی شده و جاافتاده است؟ و یا به چالشی جدی و تمام عیار بدل شده است؟
۱۴- و در پایان، آیا حجاب اجباری دوباره بر جامعه حاکم می‌شود؟
🔻این پرسش‌ها بسیار بااهمیت است...
و پرداختن بدان‌ها، بسیار ضروریست. با زور و تهدید و ارعاب و سرکوب و بازداشت و مجازات، نمی‌توان به آن‌ها پاسخ گفت...
✍️ فریبا نظری
۵ تیر ۱۴۰۲
#زن‌زندگی‌آزادی
#حجاب‌اجباری
#سرکوب
#زور
#آزادی
#هنجار‌اجتماعی