آشنایی بارشته و گرایش های علوم شناختی در مقطع کارشناسی ارشد روانشناسی

علوم شناختی

علوم شناختی ، دانشی جدید در زمینه ذهن و مغز است. دانشمندان این رشته می‌کوشند تا در خصوص ادراک، تفکر، حافظه، فهم زبان، یادگیری و سایر فرایند‌های ذهنی و پدیده‌های موثر در آگاهی و شناخت به درک عمیق‌تری دست پیدا کنند و مکانیسم‌ها و فرایند‌هایی را که در بروز این پدیده‌ها دخالت دارند بطور دقیق بررسی نمایند. علوم شناختی، دانشی بین رشته‌ای است که از تعامل رویکرد‌های مختلف مطالعه ذهن همانند روانشناسی، دانش رایانه، دانش عصب پایه، فلسفه و زبان شناسی شکل می‌گیرد. 

 توجه به ضرورت، اهمیت و نقش میان رشته ای علوم شناختی و همچنین گسترش بیش از پیش این رشته تدوین دوره کارشناسی ارشد رشته علوم شناختی یکی از ضروریات مطالعه و تحقیق در این حوزه به نظر می رسد. بر همین اساس امکان ادامه تحصیل در دوره کارشناسی ارشد رشته علوم شناختی در ایران از سال تحصیلی 93-92 از طریق کنکور ارشد امکان پذیر شده است. رشته علوم شناختی در مقطع کارشناسی ارشد دارای سه گرایش اصلی: روانشناسی شناختی، ذهن، مغز و تربیت و توانبخشی شناختی می باشد. در ادامه به معرفی گرایش های کارشناسی ارشد علوم شناختی می پردازیم.

روانشناسی شناختی

روانشناسی شناختی یکی شاخه های علوم شناختی است که در زمینه توجه، ادراک، تفکر، حافظه، زیان، یادگیری، حل مسأله، تصمیم گیری، هوش و سایر فرایند های ذهنی و مؤلفه های مؤثر در آگاهی و شناخت مطالعه می کند و به بررسی سازوکارهای مغزی مؤثر در بروز این پدیده ها می پردازد. بنابراین، علوم اعصاب نقش مهمی را در تبیین کارکرد های شناختی ایفا می کند. روانشناسی شناختی همچنین با حفظ جایگاه بین رشته ای خود، به موضوعات جدیدی هم ورود کرده و خدمات مهمی در حوزه هایی نظیر درمان و تشخیص اختلالات روان شناختی، مدیریت،آموزش و پرورش، مسائل اجتماعی و فرهنگی، سیاست و رسانه ارائه کرده است. هدف از گرایش روانشناسی شناختی در علوم شناختی، تربیت پژوهشگر در حوزه روان شناسی شناختی و تربیت نیروی انسانی در زمینه مشاوره شناختی می باشد. فارغ التحصیلان این رشته با تسلط بر روان شناسی شناختی و شیوه های ارزیابی توانایی های شناختی انسان می توانند در حوزه های مختلفی همانند سایر روانشناسان مشغول به کار شوند. از جمله مشاغلی که فارغ التحصیلان این رشته قادرند خدمات حرفه ای خود را ارائه دهند موارد زیر است:

 ارائه خدمات مشاوره شناختی در مراکز مشاوره و کلینیک های روانشناسی و توانبخشی سنجش تواناییهای شناختی مراجعین به مراکز روانشناسی

 مشاوره و توانبخشی انجام پژوهش در حوزه های شناختی

تدریس روانشناسی در مراکز پژوهشی و آموزشی کشور فارغ التحصیلان

 این رشته همچنین می توانند با گذراندن دوره های حرفه ای مصوب سازمان نظام روانشناسی و مشاوره و کسب مجوز سازمان به ارائه خدمات تخصصی بپردازند.

برنامه درسی(سرفصل) علوم شناختی - روانشناسی شناختی:

تعداد کل واحدها : 32 واحد

دروس اجباری : 20 واحد

دروس اختیاری : 8 واحد

پایان نامه : 4 واحد

 ذهن، مغز و تربیت

ذهن، مغز و تربیت یک حوزه مطالعاتی فرا رشته ای است که به عنوان یکی از حوزه های کاربردی علوم شناختی در مراکز دانشگاهی به وجود آمده است. علوم شناختی درباره کار کردهای ذهن / مغز (شامل علوم اعصاب، روانشناسی، زبانشناسی، هوش مصنوعی، فلسفه ذهن و انسان شناسی)، حوزه علوم تربیتی را تحت تأثیر قرار داده است. علوم شناختی به مثابه یک حوزه تجربی با بهره گیری از فناوری های جدید تصویر برداری به مطالعه کارکرد های مغز ذهن می پردازد و بدیل رفتار گرایی محسوب می شود که فرایند های مغزی ذهنی را خارج از دسترس می پنداشت و تنها به مطالعه ظاهر رفتار آدمی می پرداخت. این حوزه جدید دانش تأثیر مهمی بر تعلیم و تربیت گذاشته است، زیرا مربیان با شناخت بهتر کار کردهای ذهن مغز و با برنامه ریزی درسی مبتنی بر نظریه های یادگیری شناختی، بهتر خواهند توانست به رشد ذهنی و رشد شخصیتی کودکان و نوجوانان کمک کنند. بدین ترتیب، به دلیل تحولاتی که انقلاب شناختی در فهم ما از ذهن و مغز پدید آورده است، شاهد تولد رشته ای تحت عنوان ذهن، مغز و تربیت هستیم است به طوری که دانشمندان و پژوهشگران حوزه های علوم تربیتی و علوم شناختی در قالب پژوهش های فرا رشته ای می کوشند به رویکرد نوینی درباره آموزش و پرورش دست یابند. فارغ التحصیلان این رشته پس از اتمام دوره واجد ویژگی های زیر خواهند بود

 کسب دانش درباره مفاهیم، مبانی، اصول و نظریه های ذهن، مغز و تربیت

مهارت در طراحی و اجرای پژوهش های مربوط به حوزه ذهن، مغز و تربیت

توانایی مطالعه نقادانه ادبیات علمی حوزه ذهن، مغز و تربیت

 توانایی طراحی، تدوین، اجرای و ارزشیابی فعالیت های یادگیری مبتنی بر رویکرد شناختی ذهن، مغز و تربیت

و توانایی در انجام امور راهنمایی و مشاوره آموزشی و تحصیلی بر مبنای آموزه های علوم شناختی در مؤسسات آموزشی

برنامه درسی(سرفصل) علوم شناختی - ذهن ، مغز ، تربیت :

تعداد کل واحدها : 32 واحد

دروس اجباری : 12واحد

دروس اختیاری : 14 واحد

پایان نامه : 6 واحد

توانبخشی شناختی

توانبخشی شناختی، به مجموع اقداماتی اطلاق می شود که هدف آنها حفظ، ترمیم یا تقویت کنش های عالی شناختی حافظه، توجه و ... برای ارتقای کیفیت زندگی در افراد به هنجار یا افراد با نیازهای ویژه (اعم از کسانی که دچار نارسایی های شناختی هستند با آنها که به دلیل مشاغل خاص، نیازمند توانایی های شناختی ویژه اند) می باشد. نوع و نحوه اجرای این اقدامات، با توجه به مولفه های شخصیتی، خانوادگی و اجتماعی هر فرد تعیین می شود. بنابراین، توانبخشی شناختی قابل تقلیل بر فنون دستکاری عملکردهای شناختی نیست؛ بلکه این فنون به عنوان ابزار یا بخش کوچکی از روند توانبخشی شناختی مورد استفاده قرار می گیرند. توانبخشی شناختی یکی از گرایش های علمی کاربردی است که پس از توسعه علوم و فنون شناختی از عصب روانشناسی بالینی جدا شد و هویت تازه یافت. البته در بسیاری از دانشگاه های دنیا همچنان بخشی از برنامه های دوره های تحصیلات تکمیلی عصب روان شناسی بالینی بشمار می رود. فارغ التحصیلان این گرایش از ارشد علوم شناختی می توانند در موارد زیر مشغول به کار شوند:

شرکت در تیم های تدوین و اجرای برنامه های توانبخشی شناختی برای جمعیت ایرانی

ارائه خدمات ارزیابی و ترمیم تواناییهای شناختی در افراد با نیازهای ویژه و بیماران با نقص شناختی و ارائه خدمات ارزیابی و ارتقا تواناییهای شناختی مشاغل مختلف بر اساس نیازمندی های شناختی هر حرفه و پژوهش در حیطه فرایندهای شناختی در راه های توانبخشی آن

برنامه درسی(سرفصل) علوم شناختی - توانبخشی شناختی  :

تعداد کل واحدها : 32 واحد

دروس اجباری : 20 واحد

دروس اختیاری : 8 واحد

پایان نامه : 4 واحد

گروه آموزشی کیهان

ارشد و دکتری روانشناسی