«ЎРАБ ОЛАЙ ГУЛ БИЛАН...»
Инсон ҳамиша гўзалликка талпиниб яшайди. Гул-чечаклар эса азалдан муҳаббат, поклик ва гўзаллик рамзи сифатида ардоқлаб келинади.
Сир эмас, Наманган аҳлининг гулларга меҳри чексиз. Шу боис 1961 йилдан Наманган шаҳрида «Гуллар фестивали»ни ўтказиш анъанага айланган. Аслида, бундай гулчилик маданияти ўзига хос тарихга эга.
Илгари шаҳардаги Заҳириддин Муҳаммад Бобур номидаги истироҳат боғи ўрнидаги Гулзор маҳалласида яшаган одамлар ўзларининг ҳовли ва боғларида анвойи гуллар ўстиришган. Ана шу чаманзорларнинг довруғи Қўқон хони Худоёрхоннинг ҳам қулоғига етиб борган. Натижада у маҳалла аҳлини бошқа жойга кўчириб, ушбу ҳудудни ўзига қароргоҳ қилган.
Наманган гулчилиги ривожига маҳаллий аҳоли орасида Тўқмулла исми билан танилган татар миллатига мансуб Тухмуллин ва унинг авлодлари ҳам муносиб ҳисса қўшган.
Қозон шаҳрида туғилиб ўсган бу инсон чор Россиясининг мусулмон татарларига тазйиқи кучайгач, 1830 йилда юртимизга кўчиб келган. У олтмиш сотих ер сотиб олиб, боғ-роғ барпо қилган.
Тухмуллиннинг ёлғиз фарзанди Иззатулла диний ва дунёвий илмлар билимдони бўлиб, шаҳардаги масжид-мактабда болаларга сабоқ бериш билан бирга, гулчилик билан ҳам шуғулланарди. Иззатулла қори 1870-1910 йиллар мобайнида ўз ҳовлисида дунёнинг турли чеккаларида ўсадиган 200 дан ортиқ гул ва ўсимлик навларини парваришлаб, маҳаллий иқлимга мослаштиради. Қизиғи, у гул уруғларини тайёрлаш ва ўзга юртларга экспорт қилиш мавзусига бағишланган мўъжазгина луғат-рисола ҳам чоп эттирган. Ушбу асарда турли гул навларининг шифобахш хусусиятлари ва парваришлаш усуллари ҳақида қимматли маълумотлар келтирилган.
Ўтган асрнинг олтмишинчи йилларида Наманган шаҳридаги Бобур Мирзо номидаги истироҳат боғига раҳбарлик қилган Ҳошимжон Нурматов ҳам шинаванда инсон сифатида ном қозонган. У киши ҳар йили ёз фаслида Россиянинг Ессентуки шаҳрига дам олиш учун борганида ушбу курорт-шаҳарда санъат даражасига кўтарган гулчилик маданиятини яқиндан ўрганарди. Айниқса, у киши маҳаллий аҳолининг тувакларда ўстирилган гулларни кўча эшиги олдида қаторлаштириб териб қўйиши ва бу ҳол сайёҳлар эътиборини тортишига аҳамият қаратади. Хуллас, Ҳошимжон ака бу каби гулчилик тажрибаларини Наманганда ҳам синаб кўришга қарор қилади. Эътиборли томони, унинг ташаббуси наманганликлар орасида шитоб билан оммалашиб кетади. Қисқа вақт ичида шаҳардаги асосий гулзорнинг майдони қарийб 15-гектарга етади. Ушбу майдонда 800 хилдан ортиқ гул ўстирилиб, унинг ҳудудида иссиқхона ҳам ташкил этилади.
1961 йил 19-20 август кунлари Наманган шаҳрида илк марта гул байрами ўтказилди. Тадбир доирасида ташкил қилинган 17 та гуллар кўргазмасида 6 та ташкилот ва 16 нафар ҳаваскор гулчи иштирок этади. Бу ташаббус гулсеварлар орасида кенг қулоч ёйди. «Наманган ҳақиқати» газетасининг 1962 йил 13 май сонида Эшондада Алихонов, Солихон Носиров, Йўлдош Раҳимов, Абдусамад Абдуллаев, Йўлдош Обидхонов, Абдураҳим Ғаффоров, Александра Масленникова, Рамазон Муродрасулов каби атоқли гулчилар имзоси билан «Наманган гул шаҳри бўлсин!» сарлавҳали чақириқ мазмунидаги мақола эълон қилинади. Ушбу мақолада «Қаерга бир туп гул ўтқазиш мумкин бўлса, ўша ерни гулсиз қўймайлик!» деган шиор ўртага ташланади.
Йиллар давомида Наманган шаҳрида якка тартибда гулчилик билан шуғулланадиган кишилар сафи кўпая бошлади. Юртимиз мустақилликка эришгач, шаҳарда гулчиликка эътибор янада кучайди. Айниқса, кейинги йилларда гул байрамининг мазмуни ва аҳамияти янада кенгайди. Хусусан, 2017 йили ушбу тадбир халқаро миқёсда ўтказилиб, унда Франция, Бельгия, Голландия, Жанубий Корея, Озарбайжон ва Қирғизистондан келган меҳмонлар ҳамда юртимизда фаолият кўрсатаётган хорижий компаниялар вакиллари иштирок этишди. 2018 йилги мавсумда эса наманганлик гулчилар мисли кўрилмаган гуллар парадини уюштиришди. Шу тариқа ушбу тадбир «Халқаро гул байрами» мақомига сазовор бўлди. Ҳар йили Намангандаги гўзаллик ва нафосат байрамида қатнашиш ва уни ёритиш учун дунёнинг турли давлатларидан меҳмонлар ҳамда журналистлар ташриф буюрмоқда. Бир сўз билан айтганда, айни пайтда Наманган шаҳридаги гуллар фестивали том маънода тинчлик, фаровонлик ва халқлар ўртасидаги бирдамлик байрамига айланган.
Муқаддам УСМОНОВА,
Наманган вилояти тарихи ва маданияти давлат музейи илмий ходими
«Жадид» газетаси 2024 йил 10 май 20-сон