ارتباط با صنعت

در اوایــل قــرن هجدهــم، موسســه تکنولــوژی بــرگ اســکولا در مجارســتان بــرای فلــزات و مهندســی معــدن تأســیس شــد. ایــن موسســه، ٔآمــوزش افــراد درزمینــه اولیــن مرکــز تخصصــی آمــوزش مهندســی بــود کــه پیشــگام تأســیس مراکــز متعــدد )، پلی تکنیــک Institutes of technology تحــت عنوان هــای مؤسســات تکنولــوژی ( ) شــد. Universities of Technology ) و دانشــگاه های صنعــت ( Polytechnics( پــس از جنــگ جهانــی دوم و نیــاز روزافــزون کشــورها بــه مهندســی بــرای بازســازی صنعــت، تمــام توجه هــا معطــوف بــه ایــن مؤسســات شــد؛ مؤسســاتی کــه امــروزه از آن هــا به عنــوان قلــب تپنــده صنعــت یــاد می شــود. تحــت عنــوان پلی تکنیــک تهــران ۱۳۳۷اولیــن دانشــگاه صنعتــی ایــران در ســال (امیرکبیــر فعلــی (تأســیس گردیــد امــا شرایــط زمانــی و برنامه هــای راهــردی صنعتــی در آن زمــان به گونــه ای نبــود کــه ایــن مرکــز توانایــی کامــل بــرای تأمیــن افــراد آموزش دیــده صنعتــی را برخــوردار باشــد؛ لــذا ســاخت مرکــزی جدیــد و قوی تــر در ایــن زمینــه لازم بــود. ایــن تاریــخ همزمــان بــا اوج گرفــن موسســه تکنولــوژی ارتبــاط بــا ٔ) درزمینــهMITماساچوســت ( صنعــت آمریــکا بــود. موسســه ای کــه تمــام رقبــای خــود را کنــار زده بــود و به عنــوان قلــب صنعــت آمریــکا شــناخته می شــد. دلیــل موفقیــت چشــمگیر ایــن مؤسســه، توجــه بســیار بــالای سیســتم آموزشــی آن بــه موضــوع خاصــی بــود کــه در دیگــر دانشــگاه ها و مؤسســات کمــر موردتوجــه قــرار می گرفــت: توانایــی حــل مســئله؛ توانایــی ای کــه باعــث می شــد تــا دانشــجویان ایــن دانشــگاه در مقایســه بــا دانشــجویان دیگــر، در برقــراری ارتبــاط بــا صنعــت سرآمــد باشــند چراکــه صنعــت نیازمنــد افــرادی اســت کــه راهکارهــای نویــن و خلاقانــه بــرای مســائل صنعتــی بیابنــد تــا زمینــه رقابــت و پیشرفــت را بــرای صنعــت بــه ارمغــان آورنــد. ایــن عوامــل ســبب شــد تــا دانشــگاه صنعتــی بــا ۱۳۴۴شریــف (آریامهــر ســابق) در ســال و بــا همــت دکــر مجتهــدی بنیان گــذاری شــود. MITالگوبــرداری از دانشــگاه دانشــگاهی کــه به سرعــت مراتــب پیشرفــت را طــی کــرد و نه تنهــا به عنــوان برتریــن دانشــگاه صنعتــی ایــران شــناخته شــد، بلکــه در بیــن دانشــگاه هایی کــه ســال اخیــر تأسیس شــده اند، رتبــه چهلــم را در اختیــار گرفــت. ۵۰در حــال بررســی ایــن موضــوع اهمیــت پیــدا می کنــد کــه چگونــه می تــوان بــه توانایــی حــل مســئله دســت یافت؟ آیــا می تــوان ایــن موضــوع را بــا برگــزاری یــک کارگاه آموزشــی بــه دانشــجویان آموخــت؟ یــا بایــد سیســتم آموزشــی به گونــه ای باشــد کــه دانشــجویان هــر تــرم و هــرروز در دروس مختلــف بــا آن مواجــه شــوند؟ تجربــه تأییدکننــده ایــن امــر اســت کــه کلاس هــای یــک روزه و یــا چنــدروزه هیچ گاه توانایــی تغییــر افــراد را ندارنــد؛ پــس بدیهــی اســت کــه سیســتم آموزشــی بایــد ایــن موضــوع مهــم را پوشــش دهــد. حــال ســؤالی جدیــد بــه وجــود می آیــد: سیســتم آموزشــی توانمنــد در ایــن زمینــه، چــه ویژگی هایــی دارد؟ سیســتم های آموزشــی قدیمــی بــر پایــه آموزش هــای تئــوری اســتوار اســت. ایــن آموزش هــا، شــامل حــل مســائل کتاب هــای مرجــع و انجــام پروژه هــای تکــراری اســت و بررســی مســائل کاربــردی به نــدرت در آن دیــده می شــود. ایــن ویژگی هــا ســبب می شــود تــا ایــن سیســتم بــرای پــرورش قــدرت حــل مســئله در دانشــجویان ناتــوان باشــد. پــس راه حــل چیســت؟ چــرا امــروزه ضروریــات آموزشــی کــه در سیســتم قدیمــی موجــود اســت به تنهایــی نمی توانــد آموزشــی کامــل بــرای مهندســان باشــد؟ در ایــن شرایــط اســت کــه لــزوم ارتبــاط بــا صنعــت حــس می شــود. صنعتــی کــه بــرای بقــا نیازمنــد پیشرفــت اســت، بــرای رســیدن بــه ایــن هــدف بایــد مســائل و مشــکلات جدیــدی کــه مانــع آن اســت را حــل نمایــد و ایــن امــر نیازمنــد ارتبــاط صنعــت بــا مراکــز علمــی اســت. چنیــن شرایطــی بــه ایــن معنــا اســت کــه پیشرفــت صنعــت و و یکدیگــر اســت. در ُــرِآمــوزش قــدرت حــل مســئله بــه دانشــجویان مهندســی در گ به عنــوان یــک موضــوع کار پژوهشــی ًکشــورهای غربــی، مشــکلات صنعتــی غالبــا بــرای دانشــجویان مطــرح می شــود و هزینــه تحقیقــات توســط شرکت هــای صنعتــی پرداخــت می شــود. ایــن امــر، به جــز پیشرفــت صنعــت باعــث می شــود کــه دانشــجویان بیش ازپیــش بــا شرایطــی کــه پــس از فارغ التحصیلــی انتظــار آن هــا را می کشــد آشــنا شــوند. مهم تریــن راهــکار ایــن شرکت هــا، برقــراری ارتبــاط بــا دفــر ارتبــاط بــا صنعــت هــر دانشــگاه اســت. ایــن دفرهــا، منظــم کننــده و متعادل کننــده پروژه هایــی هســتند کــه در اختیــار هــر اســتاد قــرار می گیرنــد. در ایــران نیــز طــی چنــد ســال اخیــر و بــا ظهــور بیش ازپیــش شرکت هــای دانش بنیــان، صنعــت بــرای تأمیــن نیازهــای علمــی خــود بــه دانشــگاه ها نیازمندتــر شــده اســت. دانشــگاه صنعتــی شریــف نیــز از ایــن امــر مســتثنا نیســت و همکاری هــای بســیار زیــادی در زمینه هــای مختلــف صنعتــی در حــال شــکل گیری هســتند. اقتصــاد ایــران بــدون شــک بــر پایــه درآمدهــای حاصــل از نفــت و فراورده هــای آن اســتوار اســت؛ لــذا انتظــار ایــن اســت کــه دانشــکده مهندســی شــیمی و نفــت دانشــگاه صنعتــی شریــف کــه از حضــور برتریــن اســتادان کشــور برخورداراســت و به عنــوان یکــی از رکن هــای اصلــی صنعــت کشــور شــناخته می شــود، به عنــوان یکــی از پیشــگامان در ایــن عرصــه باشــد.

حــال بــه داخــل دانشــکده می آییــم؛ جایــی کــه دفــری بــرای ارتبــاط بــا صنعــت وجــود نــدارد. البتــه ایــن موضــوع بــه ایــن معنــا نیســت کــه صنعــت ارتبــاط خــود را بــا دانشــکده قطــع کــرده بلکــه از طریــق ارتبــاط مســتقیم بــا اســتادان اســت کــه مســائل خــود را در قالــب پروژه هــای صنعتــی به پیــش می بــرد و دراین بیــن، اســتادان بســیار کمــی هســتند کــه از دانشــجویان کارشناســی بــرای کمــک در ایــن پروژه هــا اســتفاده کننــد؛ دانشــجویانی کــه بــرای آمــوزش کامــل و افزایــش قــدرت حــل مســئله در خــود نیازمنــد ایــن پروژه هــا هســتند، از ایــن موقعیــت محــروم می شــوند. البتــه نمی تــوان تنهــا اســتادان را مقــر دانســت، چراکــه سیســتم آموزشــی دانشــکده به قــدری در تئــوری فرورفتــه کــه باعــث شــده دانشــجویان اســتفاده از نرم افزارهــا نیــز بســیار ضعیــف ٔمقطــع کارشناســی حتــی درزمینــه باشــند؛ دیگــر حــل مســائل صنعتــی کــه جــای خــود دارد. اســتادانی کــه بخواهنــد از دانشــجویان کارشناســی در پروژه هــای صنعتــی اســتفاده کننــد، بایــد ابتــدا بــرای طولانــی مســائل صنعتــی ًمدتــی نســبتا را بــه آن هــا آمــوزش دهنــد که بــه دلیل ضعــف سیســتم مدیریتــی و آموزشــی، اســتادان در بهریــن حالــت بــه دنبــال دانشــجویان ارشــد و دکــرا بــرای انجــام پروژه هــا می رونــد و در حالــت دیگــر پــروژه توســط خودشــان در بیــرون از دانشــکده انجــام می شــود. در ایــن شرایــط بدیهــی بــه نظــر می رســد بــا توجــه بــه روشــن بــودن صورت مســئله، راه حــل بســیار ســاده و قابــل وصــول باشــد، امــا ایــن موضــوع وقتــی بــه یــک معضــل تبدیــل می شــود کــه ایــن مســائل در جلســه بــا مســئولان اصلــی دانشــکده مطــرح می شــود و جوابــی دریافــت می شــود کــه تمــام امیدهــای دانشــجویان از راه یابــی بــه صنعــت از طریــق دانشــکده را نقــش بــر آب می کنــد: «وظیفــه مــا آمــوزش آکادمیــک دانشــجویان اســت.» ایــن در حالــی اســت کــه طــی چنــد ســال گذشــته شــاهد پیشرفــت دانشــکده های مهندســی شــیمی دانشــگاه های صنعتــی دیگــر به خصــوص دانشــگاه امیرکبیــر بوده ایــم. همــه مــا وقتــی در انتخــاب رشــته، بــه رشــته مهندســی شــیمی برخوردیــم، ذهنیتــی از دانشــکده ای کامــلاً آمیختــه بــا صنعــت داشــتیم. ایــن در حالــی اســت کــه بــا توجــه بــه شرایــط کنونــی آموزشــی و مدیریتــی، نه تنهــا ایــن آمیختگــی وجــود ندارد بلکــه فارغ التحصیلانــی کــه می خواهنــد وارد صنعــت شــوند بــا دنیایــی جدیــد مواجــه می شــوند کــه هیــچ شــباهتی بــا دنیایــی کــه در دانشــکده بــرای آن هــا ترســیم شــده اســت، نــدارد. فقــدان شــدید مهارت هــای عملــی در اکــر دانشــجویان مهندســی شــیمی بیــداد می کنــد؛ دانشــجویانی کــه هنــگام ورود بــه صنعــت حتــی اســم دســتگاه های معمــول و شــیوه اســتفاده از آن هــا رانمی داننــد. دانشــجویانی تئــوری بســیار قــوی و حتــی در حــد برتریــن دانشــگاه های جهــان ٔکــه درزمینــه هســتند، هنگامی کــه بــه کارهــای عملــی می رســند، توانایی هــای معمولــی یــک مهنــدس شــیمی را ندارنــد. ایــن رونــد نزولــی در ارتبــاط بــا صنعــت خلاصــه نمی شــود و شــاهد تبعــات سیســتم ضعیــف آموزشــی در مســائل دیگــر هســتیم کــه نمونــه بــارز آن را می تــوان در کاهــش توانایــی دانشــجویان مهندســی شــیمی شریــف نســبت بــه دانشــگاه های دیگــر در اســتفاده از نرم افزارهــا مشــاهده کــرد. ایــن امــر به قــدری واضــح اســت کــه در طــی ســه دوره رســمی مســابقات ، شریفی هــا SC3 مقامــی بهــر از دومــی کســب نکرده انــد. به صــورت کلــی مشــکلات ارتبــاط بــا صنعــت را می تــوان در ســه گــروه تقســیم بندی کنیــم: . مشــکلاتی بــه دلیــل ضعــف مدیریتــی و آموزشــی دانشــکده بــه وجــود آمــده ۱ اســت. . مشکلاتی که راهگشای آن ها استادان هستند. ۲ . مشکلاتی که باید دانشجویان در پی حل آن باشند.۳ در ادامــه مقــالات ارتبــاط بــا صنعــت، بــه بررســی هرکــدام از ایــن مشــکلات و راه هــای رفــع آن خواهیــم پرداخــت.