نتیجه تلاش خامنه ای برای فیلترینگ تلگرام

کاربران ایرانی بعد از فیلتر شدن تلگرام چه می‌کنند؟

لیلا خدابخشی

تجربه دو بار فیلتر شدن تلگرام در پنج ماه گذشته نشان می‌دهد که کاربران ایرانی نه به صورت دسته جمعی به پیام‌رسان‌های خارجی مانند واتس‌اپ مهاجرت کردند، نه مشتری پیام‌رسان‌های داخلی مانند سروش شدند، بلکه در جستجوی فیلترشکن بوده‌اند.

تعداد مشترکان سایفون، اپلیکیشن فیلترشکن قابل دسترسی در ایران در مدت فیلتر شدن تلگرام در دی ماه پارسال ده برابر شد. در چند روز گذشته هم به گفته شرکت سایفون، کاربران ایران در هر ساعت ۲.۲ میلیون بار از فیلترشکن سایفون استفاده کرده‌اند.

طاها یاسری، استادیار علوم اجتماعی محاسباتی، در دانشگاه آکسفورد می‌گوید: "در دی ماه و در یک هفته‌ای که تلگرام در ایران کاملا فیلتر شد، کاربرهای سایفون که ۱.۵ میلیون نفر بودند به ۱۳.۵ میلیون رسیدند. بعد از رفع فیلتر تلگرام، تعداد کاربران سایفون در ایران ۲.۵ میلیون نفر شد. یعنی حدود یک میلیون نفر از کسانی که اصولا از سایفون استفاده نمی کردند بعد از فیلترینگ به استفاده از سایفون ادامه دادند. "

کاربران ایرانی در واکنش به فیلتر شدن تلگرام در چند روز گذشته، بیشتر از هر اپلیکیشنی به دنبال پیدا کردن فیلترشکن بودند. شاید در پاسخ به این تلاش‌ها بود که دسترسی به سایفون در ایران محدود شده است.

مدیرعامل سایفون، مایکل هال، می‌گوید که در چهار روز گذشته سه بار از ایران به شبکه سایفون حمله شده است. به گفته او یکی از حمله‌ها که ظاهرا آزمایشی بوده، یک روز قبل از فیلتر شدن تلگرام اتفاق افتاده و پس از آن دو بار دیگر به شبکه سایفون حمله شده است.

فیلتر کردن تلگرام تاکنون باعث مرگ این پیام‌رسان در ایران نشده مگر اینکه مسوولان ایران تصمیم بگیرند به قیمت مختل کردن بسیاری دیگر از سرویس‌های اینترنتی، تلگرام را فیلتر کنند.

به گفته طاها یاسری، دو هفته فیلتر کردن تلگرام در دی ماه، میزان تولید محتوا و بازدید از کانال‌های عمومی این پیام‌رسان را فقط ۲۰ درصد کاهش داده است. به گفته او "تا قبل از اینکه تلگرام در دی ماه فیلتر بشود، به طور متوسط کانال‌های عمومی فارسی زبان حدود ۲.۵ میلیارد بازدید روزانه داشتند. بعد از فیلترینگ بازدیدهای روزانه به ۱.۵ میلیارد کاهش پیدا کرد اما با استفاده از فیلترشکن، تعداد بازدیدها تقریبا به همان عدد قبل بازگشت."

دیروز هم بازدید از کانال‌های عمومی تلگرام حدود ۱.۱ میلیون بار بوده که نسبت به روز قبل از فیلترینگ، حدود ۴۰ درصد کمتر شده است.

با وجود تصور غالب در مورد پیچیده بودن نصب و استفاده از وی‌پی‌ان برای بسیاری از کاربران تلگرام، تحلیل داده‌های کاربران در ایران نشان می‌دهد که بسیاری از مشترکان جدید سایفون، جزو کاربران به اصطلاح غیرحرفه‌ای اینترنت به حساب می‌آیند.

آقای یاسری می‌گوید: "اطلاعات سایفون نشان می‌دهد که میزان ترافیک هر کاربر در دوران فیلترینگ به طور متوسط کاهش پیدا کرده. در واقع کاربرهای جدید سایفون خیلی پرمصرف یا به اصطلاح حرفه‌ای نیستند." به گفته او "اینها کاربرهایی هستند که استفاده اصلی‌شان از سایفون برای تلگرام است، نه اپلیکیشن‌های فیلتر شده دیگری مثل توییتر یا فیسبوک."

به نظر می‌رسد کوچ احتمالی کاربران تلگرام بیشتر از آنکه پدیده‌ای ناگهانی به دلیل فیلتر شدن این پیام‌رسان در ایران باشد، ممکن است به سهولت کاربرد یا حرکت طبیعی کاربران از یک اپلیکیشن به دیگری مربوط باشد.

طاها یاسری می‌گوید: "بیشترین میزان بازدید از کانال‌های عمومی تلگرام امسال در ۲۰ و ۲۱ فروردین بوده اما پس از این دوره میزان استفاده از تلگرام کم کم کاهش پیدا می کند." به گفته یاسری، در همین دوره برخی از کانال‌های دولتی از تلگرام خارج شدند اما نمی‌شود کاهش ترافیک تلگرام را الزاما به خروج برخی سیاستمداران از جمله آیت الله خامنه‌ای یا سازمان‌های دولتی ربط داد.