ضعف مشارکت اجتماعی، وندالیسم و تخریب اماکن تاریخی
سعید شفیعاوندالیسم (Vandalism) همان تخریب‌گری و گرایش به مستهلک‌کردن مایملک خصوصی یا عمومی است. چیزی که در مقیاس فعالیت‌های گردشگری، فرهنگی و در طبیعت نیز به انواع مختلفی قابل مشاهده است. یادگارنویسی روی دیواره‌های تخت‌جمشید، خط‌خطی‌کردن کتیبۀ قاجاری در مسیر تنگه‌واشی، نوشتن اسم رفقا روی دهانۀ غار بورنیک و موارد مشابه نمونه‌هایی از وندالیسم است. اما این پدیده برای چه شکل می‌گیرد وقتی که این اموال، عملاً به تخریب‌کننده‌ها تعلق دارد؟
در یکی از سفرها شاهد تلاش یک گردشگر برای کندن تکه‌سنگی از کوهی اسطوره‌ای بودم. زمان زیادی از تلاش فرد گردشگر نگذشته بود که یکی از ساکنین محلی صدای اعتراضش بلند شد. جمله‌ای که مکرراً بیان می‌کرد این بود: «چرا اموال عمومی ما را دستکاری می‌کنی؟». جمله‌ای که گردشگر خاطی را خجالت‌زده و از محل دور کرد. اما سؤال این است که کنترل عمومی چگونه شکل می‌گیرد و چگونه هر گردشگر یا عابر پیاده، می‌تواند نقش یک ناظر را بازی کند؟
سرمایۀ اجتماعی یکی از مهم‌ترین دارایی‌هایی است که در جوامع انسانی شکل می‌گیرد. سرمایه‌ای که با مصرف بیشتر، پرشتاب‌تر جایگزین و به گونه‌های دیگر سرمایه تبدیل می‌شود. این سرمایه با اعتماد عمومی، هنجارهای مثبت و مشارکت در شبکه‌های اجتماعی تقویت می‌شود. صرف نظر از اینکه وندالیسم چگونه شکل می‌گیرد و چه نظریه‌هایی آن را تبیین می‌کنند، وجود سرمایۀ اجتماعی در هر جامعه عامل مقابله با هرگونه اقدام مخرب است. جامعه‌ای که دارای سرمایۀ اجتماعی بالاست، دارای سطح بالای کنترل غیررسمی نیز هست. مردم برای جامعه ارزش قائل هستند و حفظ آن را بدون هیچ دستورالعملی در دستور کار دارند. در چنین شرایطی عملاً به شکلی آتش به اختیار نسبت به محیط اطراف خود حساس و مسئول هستند.
تحقیقی دربارۀ رابطۀ امر اجتماعی و تخریب‌گری بیان کرده است که در زمان جنگ ایران و عراق، کشور ایران بالاترین سطح سرمایۀ اجتماعی را شاهد بوده است. این تحقیق تذکر داده بود که عدم مشارکت اجتماعی مردم در فعالیت‌های مدیریتی (یا عدم به‌کارگیری مستقیم آن‌ها در مدیریت اجتماع)، کاهش و افت عجیب سرمایۀ اجتماعی را به همراه خواهد داشت. به نظر می‌رسد افزایش سرمایۀ اجتماعی یکی از بهترین راه‌ها برای کنترل رفتارهای وندالیسم است. اما آیا برای این مهم برنامۀ مشخصی وجود دارد؟
