مرد شماره دو گروه القاعده، متهم حمله به سفارت‌خانه‌های ایالات متحده آمریکا، در ایران کشته می‌شود.

به گفته مقامات، ابو محمد المصری به دستور آمریکا و به دست ماموران اسرائیلی در خیابان‌های تهران به ضرب گلوله کشته شده است. اما هیچکدام - ایران، القاعده، ایالات متحده آمریکا و یا اسرائیل - به طور علنی وقوع قتل را تایید نکردند.

عبدالله احمد عبدالله، با نام مستعار ابو محمد المصری، در روز هفتم اوت، سالگرد حمله به سفارت، توسط دو موتورسوار مسلح در خیابان‌های تهران به ضرب گلوله کشته شد. دخترش، مریم بیوه‌ی حمزه بن لادن پسر اسامه بن لادن نیز در این حمله کشته شد.

به گفته چهار نفر از مقامات، این ترور توسط ماموران اسرائیلی و به دستور ایالات متحده آمریکا صورت گرفته است. نقش ایالات متحده آمریکا، که سال‌ها رفت‌و‌آمد‌های آقای المصری و دیگر عوامل القاعده در ایران را زیر نظر داشته، در این حمله به خوبی مشخص نیست.

این قتل چنان با دسیسه‌های ژئوپلیتیک و عملیات جاسوسی ضد‌تروریسم صورت گرفت که مرگ آقای المصری در حد شایعه باقی ماند و هرگز تأیید نشد. به دلایلی که هنوز هم مبهم است، القاعده هرگز مرگ یکی از رهبران برجسته خود را اعلام نکرد، مقامات ایرانی آن را لاپوشانی کردند و هیچ کشوری علناً ​​مسئولیت آن را بر عهده نگرفت.

آقای المصری، که حدود ۵۸ سال داشت،‌ یکی از رهبران بنیانگذار گروه القاعده بود و تصور می‌شد پس از رهبر اخیر، ایمن الظواهری، رهبری این سازمان را به عهده بگیرد.

وی که مدت‌ها در لیست تروریست‌های تحت تعقیب سازمان اف‌بی‌آی بود، به جرم جنایات مربوط به بمب‌گذاری‌ها در سفارت‌‌خانه‌های ایالات متحده در کنیا و تانزانیا، با ۲۲۴ نفر کشته و صدها زخمی، در ایالات متحده تحت تعقیب بود. اف‌بی‌آی اعلام کرد که در ازای دریافت هرگونه اطلاعات منجر به دستگیری او ده میلیون دلار جایزه در نظر گرفته شده و عکس او تا همین جمعه گذشته نیز در لیست تحت تعقیب‌ترین افراد بود.

با توجه به دشمنی سرسخت بین ایران و القاعده هرگز انتظار نمی‌رفت او در ایران زندگی کند. ایران، کشور دین‌سالار مسلمان شیعه و القاعده، گروه جهادگرایان مسلمان سنی، در جبهه‌های نبرد عراق و دیگر جا‌ها با هم جنگیده‌اند.

به گفته مقامات اطلاعاتی آمریکا، آقای المصری از سال ۲۰۰۳ در ایران در «بازداشت» بوده، اما او حداقل از سال ۲۰۱۵ در خیابان پاسداران تهران، از محله‌های سطح بالای شهر، آزادانه زندگی می‌كرده است.

المصری در یک شب تابستانی گرم حوالی ساعت ۹:۰۰ به همراه دخترش در نزدیکی خانه‌شان در خیابان پاسداران با یک خودروی رنو سدان ال۹۰ در حال رانندگی بوده که دو فرد مسلح با موتورسیکلت کنار ماشینش ظاهر می‌شوند. آن‌ها با هفت‌تیر مجهز به صدا‌خفه‌کن پنج گلوله شلیک می‌کنند؛ چهار گلوله از سمت راننده وارد ماشین می‌شوند، گلوله پنجم هم به ماشینی در آن نزدیکی اصابت می‌کند.

پس از انتشار خبر تیراندازی، رسانه‌های خبری رسمی ایران قربانیان این حادثه را حبیب داوود، استاد تاریخ لبنانی، و دختر ۲۷ ساله‌اش مریم معرفی کردند. شبکه خبر ام‌تی‌وی لبنان و حساب‌های شبکه‌های اجتماعی وابسته به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران نیز گزارش دادند که آقای داوود عضو حزب‌الله، سازمان شبه‌نظامی مورد حمایت ایران در لبنان بوده است.

به نظر قابل قبول می‌آمد.

این قتل همزمان با انفجار‌های مکرر در ایران، افزایش تنش‌ها با ایالات متحده، چند روز پس از انفجار مهیب در بندر بیروت و یک هفته پیش از تصمیم شورای امنیت سازمان ملل متحد در تمدید تحریم تسلیحاتی ایران رخ داد. بر اساس گمانه‌زنی‌ها، این قتل با تحریکات غرب و با هدف این‌که ایران را پیش از صدور رأی شورای امنیت به واکنش شدید وادار کند صورت گرفته است.

این کشتار هدفمند توسط دو فرد مسلح با موتورسیکلت با شیوه ترورهای قبلی دانشمندان هسته‌ای ایران به دست اسرائیلی‌ها همخوانی دارد. کشتن یک مقام حزب‌الله توسط اسرائیل، سازمانی که خود با اسرائیل در جنگ است، نیز منطقی به نظر می‌آمد. تنها نقطه کوری که باقی می‌ماند این است که اسرائیل آگاهانه از کشتن عوامل حزب‌الله اجتناب می‌کرده تا به درگیری‌های بیشتر دامن نزند.

واقعیت این است که اصلاً حبیب داوودی در کار نبود.

چندین لبنانی در روابط نزدیک با ایران در مورد هویت او و یا کشته شدنش اظهار بی‌اطلاعی کردند. در جستجوی رسانه‌های خبری لبنان گزارشی مبنی بر کشته شدن یک استاد تاریخ لبنانی در ایران در تابستان سال گذشته یافت نشد. یک محقق علمی با دسترسی به لیست تمامی اساتید تاریخ کشور نیز عدم وجود سابقه فردی به نام حبیب داوود را تایید کرد.

به گفته یکی از مقامات اطلاعاتی، حبیب داوود نام مستعاری بود که مقامات ایرانی به آقای المصری داده بودند و شغل استادی وی تنها یک پوشش بود. در ماه اکتبر، نبیل نعیم، رهبر پیشین جهاد اسلامی مصر، که آقای المصری را دوستی قدیمی می‌خواند، نیز همین گفته را در شبکه خبر العربیه عربستان سعودی تکرار کرد.

ممکن است ایران برای پنهان کردن این واقعیت که به دشمن مورد ادعای خود پناه داده دلایل خوبی داشته باشد، اما این‌که مقامات ایرانی اصلا چرا به این رهبر القاعده پناه داده‌اند درست مشخص نیست.

طبق اظهارات برخی از کارشناسان تروریسم، نگه داشتن مقامات القاعده در تهران می‌تواند جلوی فعالیت‌های این گروه در داخل ایران را بگیرد. به اعتقاد مقامات ضد‌تروریسم آمریکایی، امکان دارد ایران برای اجرای عملیات علیه ایالات متحده، دشمن مشترک آن‌ها، اجازه اقامت در کشورش را داده باشد.

این اولین بار نیست که ایران با شبه‌نظامیان سنی متحد می‌شود. ایران سابقاً از حماس، جهاد اسلامی فلسطین و طالبان نیز حمایت نموده است.

کالین پ. کلارک، تحلیل‌گر مبارزه با تروریسم در موسسه سوفان، گفت، «ایران در مواقع لزوم از فرقه‌گرایی به عنوان چماق استفاده می‌کند، اما وقتی منافع ایران در میان باشد، اختلافات بین سنی و شیعه را نادیده می‌گیرد.»

ایران مکرراً اِسکان دادن به مقامات القاعده را رد کرده است. در سال ۲۰۱۸، بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه گفت که به دلیل وجود مرز‌های طولانی و نفوذپذیر با افغانستان است که تعدادی از اعضای گروه القاعده وارد ایران شده‌اند، اما همگی بازداشت و به کشورهای متبوع خود بازگردانده شدند.

با این احوال، مقامات اطلاعاتی غربی ادعا کردند که دولت ایران رهبران القاعده را در حبس خانگی نگه داشته و برای آزادی تعدادی از آن‌ها حداقل دو بار، در سال‌های ۲۰۱۱ و ۲۰۱۵، با القاعده معامله کرده است.

بر اساس گزارش ضد‌تروریسم سازمان ملل متحد در ماه ژوئیه، گرچه در سال‌های اخیر گروه القاعده تحت‌الشعاع دولت اسلامی نوظهور قرار گرفته، اما همچنان مقاوم بوده و عوامل وابسته‌اش در سراسر جهان فعال هستند.

مقامات ایرانی به درخواست‌ها بابت توضیح این مقاله پاسخ ندادند. سخنگوی دفتر نخست وزیر اسرائیل و شورای امنیت ملی دولت ترامپ نیز از اظهار نظر در این باره خودداری نمودند.

آقای المصری، و سیف العدل که او نیز یک زمانی در ایران در بازداشت بود، از اعضای قدیمی شورای مدیریت محرمانه گروه القاعده بودند. آن دو، همراه با حمزه بن لادن که داشت برای رهبری آینده‌ی سازمان آماده می‌شد، جزو گروهی از رهبران ارشد القاعده بودند که پس از حملات ۱۱ سپتامبر در آمریکا مجبور شدند به افغانستان فرار کنند، اما در ایران پناه گرفتند.

بر اساس سندی کاملاً محرمانه و تهیه‌شده توسط مرکز ملی مبارزه با تروریسم ایالات متحده آمریکا در سال ۲۰۰۸، آقای المصری «باتجربه‌ترین و توانمندترین برنامه‌ریز عملیاتی بود که در بازداشت آمریكا یا متحدین آن نبود.» وی در این سند به عنوان «رئیس آموزش پیشین» و «در همکاری نزدیک» با آقای العدل توصیف شده است.

به گفته کارشناسان تروریسم، حمزه بن لادن در ایران تحت تعلیم آقای المصری بوده است. حمزه بن لادن متعاقباً با دختر آقای المصری، میریام، ازدواج می‌کند.

علی سوفان، مامور سابق اف‌بی‌آی و کارشناس القاعده در مقاله‌ای در سال ۲۰۰۹ برای مرکز مبارزه با تروریسم وست پوینت نوشت، «ازدواج حمزه بن لادن تنها ارتباط سلسله‌ای نبود که ابو محمد در اسارت ایجاد کرد.»

یک دختر دیگر آقای المصری هم با ابوالخیر المصری (ارتباط فامیلی بین آن‌ها نبود)، از اعضای شورای مدیریت ازدواج کرد. او در سال ۲۰۱۵ اجازه خروج از ایران را پیدا کرد و در سال ۲۰۱۷ بر اثر حمله یک هواپیمای بدون سرنشین آمریکایی در سوریه کشته شد. او در آن زمان دومین مقام عالی‌رتبه گروه القاعده پس از آقای ظواهری بود.

حمزه و دیگر اعضای خانواده بن لادن در سال ۲۰۱۱ در ازای آزادی دیپلمات ایرانی ربوده شده در پاکستان توسط دولت ایران آزاد شدند. سال گذشته، کاخ سفید اعلام کرد که حمزه بن لادن در یک عملیات ضد‌تروریسم در منطقه بین افغانستان و پاکستان کشته شده است.

ابو محمد المصری در سال ۱۹۶۳ در استان الغربیه در شمال مصر متولد شده بود. بر اساس اظهارنامه‌های ارائه‌شده در دادگا‌ه‌های قضایی ایالات متحده، او در جوانی بازیکن فوتبال حرفه‌ای لیگ برتر مصر بود. او پس از حمله شوروی به افغانستان در سال ۱۹۷۹ به جنبش جهادی می‌پیوندد که برای کمک به نیروهای افغان تشکیل شده بود.

۱۰ سال بعد که شوروی از منطقه عقب‌نشینی کرد، مصر به آقای المصری اجازه‌ی بازگشت نداد. او در افغانستان ماندگار شد و در نهایت در گروهی که بعدها به هسته کانونی القاعده تبدیل شد به اسامه بن لادن پیوست. در لیست۱۷۰ بنیانگذار این گروه، او هفتمین نفر بود.

او در اوایل دهه ۱۹۹۰ همراه با بن لادن به خارطوم، سودان، سفر کرد و کار تشکیل سلول‌های نظامی را آغاز نمود. او همچنین به سومالی رفت تا به شبه‌نظامیان وفادار به محمد فرح عیدید، فرمانده جنگ سومالی، کمک کند. در آن‌جا روش استفاده از راکت‌انداز‌های دوش‌پرتاب برای سرنگون کردن هلیکوپتر‌ها را به چریک‌های سومالی آموزش داد، آموزشی که در سال ۱۹۹۳ در نبرد موگادیشو طی حمله موسوم به سقوط شاهین سیاه برای پایین آوردن دو هلیکوپتر آمریکایی به کار برده شد.

یورام شوایتزر، رئیس پروژه تروریسم مؤسسه مطالعات امنیت ملی در تل‌آویو، گفت: «در اواخر سال‌های ۱۹۹۰ که فعالیت‌های تروریستی گروه القاعده آغاز شد، المصری یکی از سه نفر همدست نزدیک بن لادن بود که ریاست بخش عملیات سازمان را بر عهده داشت. او دانش و عزم راسخ را با خود به ارمغان آورد و از آن موقع در بخش عمده‌ای از عملیات این سازمان، خصوصا در آفریقا، شرکت داشت.»

مدت کوتاهی پس از نبرد موگادیشو، بن لادن آقای المصری را مسئول برنامه‌ریزی عملیات علیه اهداف آمریکایی در آفریقا تعیین کرد. آن‌ها تصمیم گرفتند طی عملیاتی بزرگ و نمایشی، مانند حملات ۱۱ سپتامبر که در سطح بین‌المللی مورد توجه قرار گرفت، همزمان به دو هدف نسبتاً مستحکم در دو کشور جداگانه حمله کنند.

روز ۷ اوت، ۱۹۹۸، اندکی پس از ساعت ۱۰:۳۰ صبح دو کامیون پر از مواد منفجره مقابل سفارت‌خانه‌های آمریکا در نایروبی، کنیا، و دارالسلام، تانزانیا، توقف کردند. این انفجار‌ها به سوختن غیر‌نظامیان نزدیک به محل انفجار، شکستن دیوار‌های ساختمان‌ها و خرد شدن شیشه‌ها تا چندین خیابان دورتر منجر گردیدند.

آقای المصری در سال ۲۰۰۰ به یکی از ۹ عضو شورای حکومتی القاعده تبدیل شد و ریاست آموزش نظامی این سازمان را بر عهده گرفت.

به گفته یك مقام اطلاعاتی سابق اسرائیل، او کار نظارت بر عملیات آفریقا را ادامه داد و دستور حمله در مومباسا، کنیا، در سال ۲۰۰۲ که به کشته شدن ۱۳ کنیایی و سه گردش‌گر اسرائیلی منجر شد را نیز او صادر کرد.

تا سال ۲۰۰۳ آقای المصری جزو چندین رهبر القاعده بود که به ایران گریختند. ظاهراً با وجود روابط خصمانه بین ایران و این گروه، حداقل از دسترس آمریکایی‌ها خارج بودند.

آقای شوایتزر گفت، «آن‌ها معتقد بودند که در ایران دست ایالات متحده به آن‌ها نمی‌رسد. ضمناً، احتمال شرکت رژیم ایران در معامله‌ای که می‌تواند برای خودشان هم گران تمام شود را بسیار ناچیز می‌دیدند.»

آقای المصری جزو معدود اعضای عالی‌رتبه این سازمان بود که از عملیات تعقیب عاملان حمله ۱۱ سپتامبر و حملات دیگر توسط آمریکایی‌ها قسر در رفت. او و دیگر رهبران القاعده در اوایل ورودشان به ایران در حبس خانگی بودند.

ایران در سال ۲۰۱۵ اعلام کرد که در ازای آزادی دیپلمات ایرانی ربوده‌شده در یمن با سازمان القاعده معامله کرده و پنج نفر از رهبران آن از جمله آقای المصری را آزاد نموده است.

رد پای آقای عبدالله کمرنگ شد، اما به گفته یکی از مقامات اطلاعاتی، او تحت حمایت سپاه پاسداران و بعد وزارت اطلاعات و امنیت ایران، به زندگی خود در تهران ادامه داد. او اجازه سفر به خارج از کشور را داشت و عمدتاً به افغانستان، پاکستان و سوریه سفر می‌کرد.

به گفته برخی از تحلیل‌گران آمریکایی، مرگ آقای المصری ارتباط بین یکی از آخرین رهبران مهم القاعده و نسل فعلی مبارزان اسلام‌گرایی را که پس از مرگ بن لادن در سال ۲۰۱۱ متولد شدند قطع خواهد کرد.

نیکولاس ج. راسموسن، مدیر سابق موسسه ملی مبارزه با تروریسم، گفت، «در صورت صحت این گفته، شکاف بین اعضای قدیمی القاعده و جهاد‌گرایان امروزی بیشتر خواهد شد. و این امر به تجزیه و تمرکززدایی جنبش القاعده کمک خواهد کرد.»

nytimes

📡 @VahidOnline