Манипуляция
Бүгінгі тақырыпты журналистикадағы манипуляция мен пропагандаға арнауым тегін емес. Сеебі осы тренинг қатысушыларының барлығы журналистиканың негізгі принципі бейтарап, объектив болу екенін біледі.
Мен өзім мемлекеттік те, мемлекеттік емес те медиада істеп көрдім. Оқытушылық жұмыспен де таныспын. сондықтан қазақстандық медиа нарығындағы келеңсіздіктер туралы айта аламын.
Алдымен мемлекеттік тапсырыстан бастайық.
• Қазақстанда 2019 жылы мемлекеттік ақпараттық тапсырысқа 49 миллиард теңге жұмсалды. Оның ішінде 36 млрд теңге “мемлекеттік ақпараттық саясат” және “мемлекеттік ақпараттық тапсырыс” негіздемесі бойынша Қазақстан және Хабар телекорпорацияларына берілді. Бұл ретте осы екі компания бұл мемлекеттік тапсырысты ешқандай конкурссыз алады. 36 млрд теңге тым көп шығар. Былтырғы курспен есептегенде 92 млн доллар бұл.
Мұндай қаражатқа біз журналистиканың идеал шыңын көруіміз қажет еді. алайда өкінішке қарай біздің республикалық медиамызда манипуляция мен пропаганда жиі кездеседі. Фактчек сайтында осы арналар үнемі сынға алынып жатады.
Мемлекеттік тапсырыс дегеніміз не?
Бұл ақпарат және коммуникация министрлігі белгілеген тақырыптар. Осы тақырып бойынша тапсырыс алған медиа позитив тұрғыда контент өндіруі тиіс. Мәселен, 7-20-25 бағдарламасы бойынша позитив мақалалар жазу.
Егер мемлекеттік идеология кемел, мемлекеттік бағдарламалар сәтті болса, позитивті сұрап алудың да қажеті жоқ.
Пропаганда:
• "Пропаганда - бұл қандай да бір істі қолдау немесе кері тарапқа зиян тигізу үшін мақсатты түрде таратылатын ақпарат, идеялар, фактілер, негізсіз пікірлер ". Мэрриам Вэбстер сөздігінен
Пропаганда - демократиялық мемлекетке және журналист кәсібіне жат дүние.
Пропаганда мемлекет пен халық арасында кері байланыс болмаған жағдайда қолданылады.
Пропаганда кезінде қолдайтын тарап және қарсы тарап қана болады. Яғни саған тықпалап отырған идеяны қолдамасаң бірден жауға яғни қарсы тарапқа айналасың. Сондықтан да біздің қоғамдағы оппозициялық көзқарас негатив реңге ие.
Ал журналисттің ең басты ерекшелігі - бейтараптығы. Ол әрқашан объективті ақпаратты таратады. Жазған матетериалындағы әр дерекке фактчек жүргізеді. Бірнеше тарапқа сөз береді.
егер отандық журналистика пропагандамен айналыса беретін болса, төртінші билік тұрмақ журналистерге деген құқұрметтің өзі жоғалады.
Неге қазақстанда медуза, Новая газета сияқты тәуелсіз медиа жоқ? Медиалар арасында қашан бәсекелестік болады? Қкінішке қарай қазақстандық медианың аяғын тұсаулап отырған да мемтапсырыстар. Мемтапсырыс алмай қойса бүкіл БАҚ оппозиция болып кетеді дегенді мүлдем білдірмейді. Керісінше БАҚ құралдары допингтен айығып, кәсібилік арқылы бәсекелесетін еді.
«МАНИПУЛЯЦИЯ» — қоғамдық пікірге ықпал ету мақсатымен қасақана бұрмаланған, асыра/кемітіп көрсетілген немесе «контекстен жұлынып алынған» деректер, белгілі тұлғалардың/оқиғалардың деңгейін, мәртебесін асыру не түсіру мақсатымен айтылған деректер, қолжетімді ақпаратқа шектеу, шынайы жағдайды жасырып қалу.
Манипуляция | ҚазҰУ жетекші еуропалық университеттердің қатарына енді Жариялаған 01.06.2020
әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің ресми сайты Academic Ranking of World Universities-European Standard (ARES) зерттеуіне сүйене отырып, Қазақ ұлттық университеті «АА+ жоғары бағасын алып, жетекші еуропалық университеттердің қатарына енгені туралы» хабарлады. Бұл жаңалықты қазақстандық БАҚ та, соның ішінде ҚазАқпарат та жазды.
Үкім: Манипуляция
Біріншіден, Academic Ranking of World Universities-European Standard Қазақстан университетін Еуропадағы жоғары оқу орындарымен салыстырмаған. Олар тек еуропалық бағалау жүйесін ғана қолданады. Рейтингті қалай зерттегені туралы методология толық әрі ашық көрсетілмеген.
Екіншіден, рейтинг әр ел бойынша бөлек көрсетілген. Атап айтсақ, Армения, Әзірбайжан, Беларусь, Қырғызстан, Грузия, Ресей және Қазақстан. ҚазҰУ тек Қазақстан университеттері арасында бірінші орында тұр. ARES зерттеуінде Еуропадағы үздік университеттерді салыстырып, рейтинг жасалмаған. ARES зерттеуінің 2019 жылғы қорытындысы бойынша, Қазақстандағы ең үздік 5 университет: әл-Фараби атындағы Қазақ ұлттық университеті Е.А. Бөкетов атындағы Қарағанды мемлекеттік университеті Л.Н. Гумилев атындағы Еуразия ұлттық университеті. С. Торайғыров атындағы Павлодар мемлекеттік университеті. Асфендияров атындағы Қазақ ұлттық медициналық университеті.
Халықаралық рейтингте ҚазҰУ нешінші орында? Topuniversities.com дерегінше, әл-Фараби атындағы университет 2019 жылы 220-орында болған. Биыл 207-орынға көтерілген. Ал Rsityrankings.ch сайтының дерегінше, қазақстандық жоғары оқу орны 207-орында, ал былтыр жоғарыда көрсеткен рейтингтегідей 220-орында. Қазақ Ұлттық университеті 4icu.org мәліметінше, Еуропадағы үздік 200 университеттің қатарына енбейді. әл-Фараби атындағы университет Timeshighereducation.com дерегінше, Азиядағы үздік 300 университеттің арасында 251-орында.
Токаев о росте ВВП и доходов населения
Манипулятивность заявления заключается в том, что президент не говорит за какой период мы наблюдаем рост ВВП и доходов и в какой валюте. Если говорить о последних двух годах, то действительно можно заметить рост ВВП и даже незначительный рост доходов. Если о последних пяти, то до показателей 2013 года нам очень и очень далеко.
Журналистикадағы пропаганда мен манипуляция несімен қауіпті?
Егер тәуелсіз журналистер болмаса, тәуелсіз медиа болмаса онда елде болып жатқан келеңсіздік фактілерін не үкімет, не халық білмеуші еді. Әсіресе қазіргі карантин жағдайында журналистердің жұмысының маңызын көріп отырмыз. Жергілікті әкімшіліктердің бәрі жақсы деген есебіне журналистер қарсы шығып, дійекті материалдар жасап, проблеманың шешілуіне ықал етуде.
Егер плюрализм болмаса, ол елде демократия емес диктатура дамиды.
Бұл соңғы кейстер, дәрілердің жеткіліксіздігі, Жасанды желдету аппараттарының клиникаларға жетпеуң, медициналық препараттардың спекуляциясы, індет кезінде кері әсер беретін жалған докторлардың кері ақыл-кеңесі, тиімсіз емдеу протоколдарына қатысты фактчек кз сайтының ерен еңбегін айтып өту керек.
Егер оқытқан шәкірттер, жас журналистер еңбек нарығында құнды болсын, ал журналистика абыройлы мамандық болсын десек, пропаганда мен манипуляцияға қарсы тұру қажет.