Honor
قانون، مجوزی برای جنایات ناموسی
خانه امن: «نعیمه، زن جوانی از عشایر عرب و ساکن یکی از بخش‌های جنوبی استان خوزستان به دلیل طلاق از شوهر خود به دست برادرشوهرهایش کشته شد.»
«مرد ۴۶ ساله همسر صیغه‌ای و نوجوانش را که ۱۵ سال بیش‌تر نداشت به دلیل سوءظن با ضربات چاقو مجروح کرد و مردی را که در خیابان با او حرف می‌زد، با ضربات چاقو به قتل رساند. شعبه ۷۱ دادگاه کیفری استان تهران با این استدلال که او با تصور مهدورالدم بودن مقتول وی را کشته است، او را به پرداخت دیه محکوم کرد.»
«مریم، دختر هفت‌ساله‌ای است که به دلیل سوءظن پدرش مبنی بر تجاوز دایی دختر به او به دست پدرش به قتل رسید.»
«در دزفول، مردی با سوءظن به همسر دومش و با ادعای این که پسرش متعلق به او نیست، سر زن و فرزند ۷ ساله‌اش را برید.»
این خبرها نمونه‌ای از خروار است؛ نمونه‌های که کم‌وبیش در رسانه‌های مختلف چاپ می‌شود. واقعیت این است که قتل‌های ناموسی و خشونت‌های جسمی علیه زنان از جمله آسیب‌های مهم اجتماعی در ایران است.
خشونت علیه زنان؛ شرم همه انسان‌ها
به گزارش ایلنا، در بیست‌و‌چهارمین نشست کمیته مقابله با جرائم که از روز ۱۹ تا ۲۱ مه ۲۰۱۵ (۲۹ تا ۳۱ اردیبهشت) در مقر سازمان ملل برگزار شد. «یوری فدوتوف»، مدیر اجرایی دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرائم سازمان ملل متحد، خشونت علیه زنان را به هر شکل و دلیلی مایه شرم همه انسان‌ها توصیف کرد.
این کمیته در گزارشی اعلام کرد که ۴۳ هزار زن تنها در سال ۲۰۱۲ به دست همسران و یا سایر اعضای خانواده خود به قتل رسیدند.
کمیته مقابله با جرائم سازمان ملل با ابراز نگرانی شدید از ادامه جنایات علیه زنان و دختران در برخی ازکشورها، قتل و آزار زنان را مایه ننگ جوامع انسانی خواند و خواستار خاتمه گرفتن این جنایات از طریق مقابله با تبعیضات موجود در قوانین این کشورها شد.
فدوتوف با اشاره به این‌که شرایط دردناک و فاجعه‌آمیز زندگی میلیون‌ها زن در جهان از دید جهانیان پنهان مانده، این آمار را نمونه کوچک و قابل رویتی از این جنایت‌ها دانسته که روزانه در مورد میلیون‌ها زن بی‌گناه در جهان اعمال می‌شود.
وی افزوده است که بر اساس آمارهای سازمان ملل متحد، میلیون‌ها نفر از زنان و دختران در جوامع مختلف جهان قربانی خشونت شده و ده‌ها هزار نفر از آنان جان خود را در اثر این‌گونه خشونت‌ها از دست می‌دهند.
جنایات ناموسی چیست؟
در بسیاری از موارد، کشتن زنان به دلیل حفظ ناموس و شرف است. جنایات ناموسی به وسیله یکی از خویشاوندان و اعضا خانواده اتفاق می‌افتد؛ زنانی که به دلیل ننگین کردن شرافت خانواده مجازات می‌شوند. جنایتی که گاه به دلیل طلاق یا اجتناب زن از ازدواج اجباری اتفاق می‌افتد. این جنایات صورتی از خشونت علیه زنان است.
بالاترین آمار مربوط به قتل‌های ناموسی در غرب و جنوب آسیا و شمال آفریقا است و این در حالی‌‌ست که بسیاری از آن‌ها گزارش نمی‌شود. پاکستان، غرب ترکیه، افغانستان و ایران از جمله کشورهایی هستند که آمار بالای قتل‌های ناموسی را به خود اختصاص داده‌اند.
قانون و جنایت
اما آن‌چه در کشور ما دارای اهمیت است قوانینی است که می‌تواند منجر به افزایش قتل زنان شود. قوانینی همچون ماده ۶۳۰ قانون مجازات اسلامی که «هر گاه مردی همسر خود را در حال زنا با مرد اجنبی مشاهده کند و علم به تمکین زن داشته باشد، می‌تواند در همان حال آنان را به قتل برساند.»
این ماده قانونی از دید بسیاری از حقوق‌دانان، مجوزی رسمی برای قتل‌های ناموسی است. هرچند که طبق این قانون تنها شوهر اجازه کشتن زن «زناکار» را دارد اما در بسیاری از قتل‌هایی که توسط برادر، پدر، عمو و پسرعمو نیز انجام می‌شود با تکیه بر همین قانون، مرتکبان به قتل از قصاص معاف می‌شوند.
البته در مورد پدر، ماده ۲۲۰ قانون مجازات اسلامی نیز به کمک آمده و تصریح کرده که پدر و جد پدری در صورت کشتن فرزند قصاص نمی‌شوند.
چندی پیش، رییس کل دادگستری استان کرمان درباره قتل‌های ناموسی در مناطق جنوبی هشدار داده است. او گفته است که درست نیست به دلیل یک عمل احساسی غلط، دختر یا پسر را به گلوله بست. به گزارش ایسنا، علی توکلی گفته است که این قتل‌ها قطعا قتل عمد محسوب شده و هیچ توجیهی ندارد: «ریشه بسیاری از این جنایات که در منطقه جنوب استان کرمان اتفاق می‌افتد، ناموسی است، یعنی به صرف ارتباط یک دختر و پسر، خانواده دختر مرتکب قتل دختر یا خواهر خود می‌شوند که این رفتار غیرشرعی و غیرانسانی است.» او از سران طوایف، متنفذان منطقه، ائمه جمعه و جماعات و دست‌اندرکاران امور فرهنگی خواسته است که این دیدگاه و باور را تغییر دهند.
یوری فدوتوف، مدیر اجرایی دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرائم سازمان ملل متحد به درستی گفته است با این‌که روزانه نمونه‌های زیادی از این‌گونه خشونت‌ها در مورد زنان در مدارس، محیط کاری و خانه‌ها حتی در جوامع پیشرفته جهان رخ می‌دهند، مسئولین کشورها خود را ملزم برای مقابله جدی با آن نمی‌دانند، درحالی‌که این وظیفه دولت‌هاست تا برای جلوگیری از این‌گونه جرائم علاوه بر حفاظت از حقوق زنان زمینه دسترسی آن‌ها را به فرصت‌های اجتماعی، برابری و رفاه اقتصادی فراهم کنند.
بی‌تفاوت نباشیم
فدوتوف تاکید کرده است که برای پایان بخشیدن به این جرائم همه کشورها و سازمان‌های مدافع حقوق بشر بایستی برای دگرگون ساختن قوانینی که زمینه این‌گونه جنایات را فراهم می‌کنند به همکاری و مشارکت بپردازند و هشدار داده است در صورت بی‌تفاوتی نسبت به این جنایات، بی‌عدالتی در مورد زنان و دختران هم‌چنان ادامه خواهد یافت و تلاش‌های جهانی برای دست‌یابی به جوامعی منسجم و برخوردار از تساوی و عدالت عقیم خواهند ماند.
شاید مهم‌ترین قسمت این بیانیه نیز در همین عبارت نهفته است: «بی‌تفاوت نباشیم.»
بی‌تفاوتی یک از مهم‌ترین دلیل تداوم قتل‌های ناموسی و خشونت علیه زنان است. بی‌تفاوتی است که می‌تواند به راحتی دامان اطرافیان و فرزندان و حتی خودمان را بگیرد. جامعه بی‌تفاوت بیمار است.
در نهایت یک سوال هم‌چنان باقی می‌ماند: «چرا در کشورمان شاهد بی‌تفاوتی شهروندان نسبت به مشارکت برای حل مشکلات اجتماعی هستیم و چه راه‌کاری برای تقویت مشارکت عمومی وجود دارد؟»