Футболга сиёсат аралашганда. Жаҳон чемпионатида яна можаро

Жаҳон чемпионатининг энг драматик учрашувларидан бири Сербия ва Швейцария ўртасида бўлиб ўтди. Бу учрашувда мухлислар ва футболчиларнинг ҳаракатлари сиёсий характер касб этди.

Барчаси нимадан бошланди?

Косово мустақиллиги Европадаги энг мураккаб сиёсий воқеалардан биридир. 2008 йилда Сербиянинг асосан этник албанлар истиқомат қилувчи бу региони мустақиллик эълон қилганди. Айни вақтда Косово Республикасини жаҳоннинг 108 мамлакати расман тан олган, бошқа бир мамлакатларга, хусусан, жаҳон чемпионатига мезбонлик қилаётган Россияга бу давлат паспорти билан кириш мумкин эмас. Бу давлат юзага келишидан энг кўп жабр кўрган давлат эса Сербиядир.

Калининграддаги Швейцария ва Сербия учрашуви арафасида буни яна бир бор эслашди. Чунки, Швейцария таркибида аҳоли таркибида бўлганидек, туб швейцарияликлар деярли йўқ - жамоа асосан муҳожирлар ва уларнинг фарзандлари бўлганлардан таркиб топган. Жумладан, бир неча албан (Швейцарияда 200 мингдан ошиқ косово албанлари яшайди).

Бу ўйин ашаддий дерби сифатида қабул қилинди.

Ўйин арафасида Калининграддаги стадионга киришда швейцариялик мухлислар жиддий текширувдан ўтказилди, улардан провакация аломатлари бўлган буюмлар, байроқлар ва футболкалар олиб қўйилди.

Икки терма жамоа мураббийлари - Младен Крстаич (Сербия) ҳам, Владимир Петкович (Швейцария) ҳам Болқонда - Боснияда туғилган. Ўйиндан аввал уларнинг иккиси ҳам майдонда фақат спортча кураш кечиши, сиёсат спортга аралашмаслигини маълум қилишди.

Хавотирларга қарамасдан, ўйин сокинлик билан бошланди. Серблар швейцарлар билан биргаликда пиво ичиб, қўшиқлар куйлашди, ҳатто серблар Чака либосидаги швейцариялик фанат билан бирга суратга тушишди.

Аммо кейин барчаси ўзгариб кетди. Худдики, стадионга ўйиндан олдин бирга хурсандчилик қилган одамлар эмас, бутунлай бошқалар тушгандек эди. Таркиблар эълон қилинганида, сербиялик мухлислар рақиб жамоа футболчиларига ҳуштакбозлик қила бошлади. Энг кўп қаҳр-у ғазаб Чака, Жемаили, Сеферович (у босниялик) ва айниқса Жердан Чақири ҳамда Валон Беҳрамига қарши қаратилди. Улар иккиси ҳеч қачон асл ватани - Косово эканини яширишмаган.

Беҳрами ҳатто Косово байроғи тасвирланган татуировка чиздирган.

Шақири эса ўйинга алоҳида бутсалар тайёрлатганди: уларнинг бирида Швейцария байроғи, иккинчисида Косовоники.

Айни вақтда чемпионшипга тушиб кетган «Сток Сити» аъзоси, ёзги трансферлар вақтида «Ливерпуль»га қўшилиши кутилаётган бу футболчи бир вақтлар «Бавария» билан Чемпионлар лигасида ғолиб чиққанида Косово байроғи билан ғалабани нишонлаганди.

«Мен ҳеч қачон Косовода туғилганимни унутмайман, – дейди Шақири. – Бу жуда ва жуда камбағал мамлакат, у ерда иш ва пул йўқ. Менинг оилам ҳам у ерда ҳеч вақосиз қолган. Бувамнинг уйини ёқиб юборишган, бизники бутун қолган, аммо уни талон-тарож қилишган – ўғирлашган, синдиришган ёки вайрон қилишган. Деворларга қизил бўёқлар билан ёзиб ташлашган. Мен Швейцарияда хавфсиз жой топганимдан хурсандман. 

Ҳа, мен Косовода туғилганман, аммо Швейцарияда ўсиб улғайдим. Менда швейцарча менталитет, аммо уйда мен албанча гаплашаман.

Швейцарияда яшаш осон эмас. Отам бу ернинг тилини билмаган ва аввалига ресторанда идиш ювувчи, кейин йўл қурувчи бўлиб ишлаган. Онам фаррошлик қилган, биз укам иккимиз унга ойна артишда ёрдамлашардик. Швейцарияда яшаш шундоқ ҳам қийин, биз эса орттириб Косовода қолган қариндошларимизга пул жўнатардик».

Шақири ўйин давомида сербиялик фанатлар томонидан ҳаммадан ҳам кўпроқ ҳақорат қилинди. Қачонки у тўпни қабул қилганида стадион увулларди. Қачонки унинг оёғига тепиб, тўпни олиб қўйишганда барча хурсандчиликдан ҳайқирарди.

Гранит Чака Базелда туғилган, аммо унинг ҳам ота-онаси косоволик албанлар.

«Менинг дадам 3,5 йилни Югославия қамоқхонасида ўтказган, у Белградда коммунистларга қарши намойишда иштирок этгани учун қамалганди, – дея ҳикоя қилади Чака The Guardian нашрига. – Биринчи ойларда барчаси яхши бўлган, аммо кейин уни тинимсиз калтаклашган. Унинг ҳикоялари юрагимда ўчмас излар қолдирган. У косоварлиги билан мағрурланарди, у ўз ҳуқуқлари учун курашганди. Отам ва онам биргаликда 3 ой яшашганида уларни ажратишган. Онам 3,5 йил уни кутган. Буюк аёл». 

***

Швейцариянинг иродали ғалабасини таъминлаган икки кол косоволик албанлар томонидан урилди. Аввалига Гранит Чака (унинг акаси Албания термаси учун ўйнайди) ҳисобни тенглаштирди, ўйинга қўшиб берилган дақиқалар давом этаётган вақтда Шақири ғалаба голини урди. Уларнинг иккиси ҳам голни Косовога бағишлашди. Уларнинг иккиси ҳам қўлларини қанот шаклида ёйиб, елкаларига қўйганча голни нишонлашди.

Албанлар қўллари билан бургутни тасвирлашди – бу Албания мустақиллиги рамзидир, бу тасвир байроқда ҳам акс этган. Албанияни «Шкиперия» деб ҳам аташади – бу сўзнинг маъноси бургутлар мамлакати.

Албания – Шақири ва Чаканинг оталари юрти, Албания ва Косово бир томонда туриб урушган. 

Ўйиндан кейин Шақири ўйиннинг энг яхши футболчиси сифатида эълон қилинди, бу вақтда трибунадаги ҳуштакбозликлар авжига чиқди, Шақири эса қуйидаги ҳаракат билан улардан янада қаттиқроқ бақиришни сўради.

Сербия реакцияси

Сербия нашрлари бу ҳолатни беэътибор қолдирмади. Хусусан, Шақирининг ҳаракати провакация сифатида эътироф этилди.

«ФИФА Сербияни байроқни деб (қайсики «сиёсий талаб ифодаланган ва ҳақоратомуз» бўлгани айтилган) жазолаганди (гап Коста-Рикага қарши ўйиндан кейинги жарима ҳақида бормоқда). Шақирининг бутсаси эса ҳеч нарсани ифодаламас эканми? Швейцариялик футболчи Косово номидаги байроқ билан ўйнади. Кўринишидан халқаро федерация бунда муаммо кўрмади. Ҳали ҳам чора кўриш ҳақида ўйлаб кўриш керак», дея ёзган «Вечерние новости».

Ўз навбатида «Танюг» агентлиги «бургут қанотлари»га эътибор қаратди. Нашр репортажида бу ҳаракат ҳам ивғогарлик деб аталди: «Бошқа мамлакат футболкасидаги этник албанлар, голларини шундай нишонлашади, улар бу орқали Албанияга ишора қилишади».