Феминизм

Феминизм (лотинча femina— «аёл») — аёлларнинг сиёсий, иқтисодий, шахсий ва ижтимоий ҳуқуқларини кенгайтиришга ҳамда сексизмни енгишга қаратилган мафкура, сиёсий ва ижтимоий ҳаракат.

Ўтмишда ҳам, ҳозирги кунда ҳам феминистик ҳаракатлар аёлларнинг қуйидаги ҳуқуқлари учун курашиб келган ва келмоқда:

·       сайлов ҳуқуқи;

·        давлат лавозимларида ишлаш ҳуқуқи;

·       меҳнат қилиш ва тенг иш ҳақи олиш ҳуқуқи;

·       мулк ҳуқуқи;

·        таълим олиш ҳуқуқи;

·       никоҳда тенг ҳуқуқлилик;

·       тана яхлитлиги ҳуқуқи ва бошқалар.

Феминистик ҳаракатлар, айниқса Ғарб мамлакатларида, аёлларнинг ҳуқуқлари соҳасидаги энг йирик ижтимоий ўзгаришларнинг асосий ҳаракатлантирувчи кучларидан бири ҳисобланади. Ҳозирги кунда кўпчилик мамлакатларда гендер тенглиги тўла таъминлангани ва бу  эркакларга ҳам зарар етказиши ҳавфи туғилгани сабабли, феминистлар эндиликда эркаклар ҳуқуқларини ҳимоя қилишга киришмоқдалар.

Ғарбдаги феминизм ҳаракати тўртта «тўлқин» га бўлинган:

Биринчи тўлқин, асосан, XIX аср ва XX аср бошларида юз берган сайлов ҳуқуқи учун курашлардан иборат. Бунда турмуш қурган аёлларнинг мулк ҳуқуқи ва аёлларга овоз бериш ҳуқуқини таъминлаш мақсад қилинган ва узоқ уринишлардан сўнг эришилган;

«Иккинчи тўлқин» 60 йилларда ривожлана бошлаган. Бунда аёллар ва эркакларнинг тўла ҳуқуқий ва ижтимоий тенглигини ҳимоя қилган аёлларнинг озодлик ҳаракати билан боғлиқ ғоялар ва ҳаракатлар асос бўлган;

«Учинчи тўлқин» нинг пайдо бўлиши 1990 йилларга тўғри келади. Бу давр феминистлар ўртасидаги жинсий урушлар деб номланади. Учинчи тўлқинда феминизм ичидаги чуқур бўлиниш юз бериб, анти-порнографик феминизм ва жинсий позитив феминизмга бўлиниб кетган.

«Тўртинчи тўлқин» тахминан 2013 йилда бошланган. Бу даврда жинсини ўзгартирган (трансгендер)ларнинг ҳуқуқларини ҳимоя қилиш устувор вазифа ҳисобланади.

Феминизм тушунчаси бир қанча тармоқларга бўлинади:

·       Анархо-феминизм

·       Атеистик Феминизм

·       Оқ феминизм

·       Вуманизм

·       Индивидуал феминизм

·       Ислом феминизми

·       Киберфеминизм

·       Лезбиен феминизм

·       Либерал феминизм

·       Материалистик феминизм

·       Кўп маданиятли феминизм

·       Янги феминизм

·       Позицион феминизм

·       Поп феминизм

·       Постколониал феминизм

·       Постмодерн феминизм

·       Психоаналитик феминизм

·       Радикал феминизм

·       Сепаратистик феминизм

·       Социалистик феминизм

·       Трансмиллий феминизм

·       Трансфеминизм

·       Учинчи дунё мамлакатлари феминизми

·       Қора феминизм

·       Экофеминизм

@burchakostida