fake

ФЕЙКТЕР:

ТҮРКІМЕНСТАНДА ДЕНЕГЕ ЖАБЫСЫП ТҰРАТЫН КӨЙЛЕК КИЮГЕ ТЫЙЫМ САЛДЫ

 26 сәуір күні Tengrinews жаңалықтар порталы «Альтернативные новости Туркмении» порталының ақпаратына сүйене отырып, Түркіменстанда жабысып тұратын көйлек киюге тыйым салғаны туралы материал жариялады. Олардың айтуынша, көйлектер әйелдің мүсінін толықтай жасырып тұруы керек. Ұзындығы жерге тиіп жүрсе, жеңі саусақтарға дейін жетуі тиіс екен. Жаңалықты әлеуметтік желі қолданушылары қызу талқыға салды. Біз ақпараттың рас-өтірігін анықтап көрдік. Үкім: Жалған Түркіменстан – жабық ел және адам құқығын қорғау тұрғысынан даулы мәселесі көп. Бірақ, БАҚ-та тараған ақпарат тексерген кезде шындыққа жанаспады. Біз ашхабадтық «Будь красивой» әйелдер киімі дүкеніне хабарластық (мекен-жайы: Ашхабат қ. ВДНХ, 1 қабат, №2 дүкен, тел. (993 65) 81 85 28). Мекен-жайы мен байланыс нөмірін Turkmenportal сайтынан таптық. Тұтқаның арғы жағындағы тұрғын бізді киімге қатысты ешқандай тыйым салу болмағанын және қыздар, бұрынғыша, өз талғамына сай киінетіндігін айтып, сендірді. (Әңгіменің аудиожазбасы редакцияда бар.) Мәліметті нақтылау үшін Түркіменстанның текстиль қызметкерлері күніне арналған Çeper eller («Шебер қолдар») стильді киім дизайнерлері байқауының ұйымдастыру комитетіне хабарластық. Іс-шара 2018 жылдың 28 мамырында өтеді. Ұйымдастыру комитеті де бізді қуантты: «Денеге жабысып тұратын киімге тыйым салынған жоқ. Әйелдер бұрын қалай киініп жүрген болса, қазір де солай киінеді…» (Бұл әңгіменің де аудиожазбасы редакцияда бар). Заманауи қалалық түркімен қыздарының қалай киінетінін білу үшін әлеуметтік желілерді де «ақтарып» көрдік. VK әлеуметтік желісіндегі Turkmenistan Limited парақшасындағы суреттерге қарасақ, Қазақстан мен Түркіменстан қыздарының киінуінде айырмашылық аз. Бірақ парақшадағы суреттердің иелері белгісіз болғандықтан, қыздарды геолокация бойынша іздедік. Мекен-жайын Ашхабат деп көрсеткен қыз-жігіттердің VK парақшаларындағы суреттер олардың заманауи өмір сүретіндерін айғақтап тұр.

СНИКЕРСТІ ҚАТЕРЛІ ІСІККЕ ШАЛДЫҚТЫРАТЫН ҚҰРАМЫ ҮШІН ӨРТЕУДЕ    

Біраз уақыттан бері WhatsApp мессенджеріндегі хабарламалар мен әлеуметтік желілерде белгісіз бір адамдардың көп мөлшердегі «Сникерс» шоколадтарын шұңқырға тастап, өртеп жатқан видеосы тарап кетті. Сонымен қатар, видеоға мынадай сөздер ілескен [Орыс тілінен аударылды]: «Сникерсті жақсы көретіндерге! Оның құрамынан қатерлі ісікке әкеп соқтыратын зат табылды. Салдарынан көптеген адам қайтыс болып жатыр. Сол себепті Сникерсті барлық елден шығаруда. Осы видеоны көрген адамдардан мұны таратуды сұраймын және де балаларыңызды бұл шоколадтан аулақ ұстаңыздар деп айтқымыз келеді. Сникерсті жемеңіздер! Шоколадтың арзандап кеткенін байқадыңыздар ма?» Скриншот: WhatsApp, Астана Үкім: Жалған Шын мәнінде көпшілікке тарап кеткен видео 2016 жылдың наурыз айында түсірілген. Сол кезде расымен біраз көлемдегі Сникерс және Марс шоколадтары жойылған болатын, бірақ мүлдем басқа себепке байланысты. Олардың бірінің ішінен пластмассаның бөлігі табылған соң, барлық батончиктердің көзін құртып, сатылымнан алып тастауды өндірушінің өздері талап еткен. euronews.com сайтынан скриншот Жарамсыз батончиктер 2016 жылдың басында Нидерландыда шығарылған. Тамақ өнімдерінің сапасын қадағалайтын голландық басшылық өнімнен табылған пластик бөліктері адамның тұншығуына әкеп соқтыруы мүмкін екендігін ескерткен. Содан кейін концерн әлемнің 55 елінен өз өнімдерін алып тастады. Желіде тараған видео Газа секторы билігінің жасалған іс туралы есебі болатын. Видео Сникерстің рак тудыруы мүмкін екендігі және одан бас тарту керек деген хабарламамен қатар тарап жатса да, видеодағы дауыс өнімді өртеудің себебі пластик (plastic) екендігін анық айтып тұр. Мұндай жалған ақпараттардың тарауына халықтың ағылшын тілін білмеуі себеп. Сонымен қатар, қолланушылар видеоны ашып көрмей, тек қатарласа келген ақпаратты оқып қортындыға келуі мүмкін.  

БУДДИСТ МҰСЫЛМАН БАЛАНЫ ҚИНАУДА

Бүкіл әлем көз тіккен Мьянмадағы оқиғаларға қатысты интернетте және әлеуметтік желілерде жалған ақпараттар күн сайын емес, секунд сайын артуда. Жалған суреттер мен видеолар туралы жақында ВВС талдау жасап, жазған еді. Осы жайттарға қатысты Youtube.com порталы мен Whatsapp мессенджерінде кеңінен таралып жатқан «Буддист мұсылман баланы қинауда» деген видео да шындыққа жанаспайды. Оның Мьянмадағы оқиғаға еш қатысы жоқ.

Бұл видео порталда өткен (2016 ж.) жылы Камбоджадағы оқиғаларға қатысты жарияланған болатын.

Бұл жайтқа қатысты жергілікті басылымдарда бірнеше материал жазған болатын. Арабиялық ақпарат растығын тексеруге арналған No Rumors жоғарыдағы видеоға қатысты зерттеу жүргізген еді. Ол кезде де бұл видеоны Мьянмадағы оқиғалармен байланыстырғандар көп болған. The Cambodia Daily басылымы болса, видео ғаламторда жарияланғаннан кейін полиция арнайы тергеу жұмыстарын жүргізіп, оқиғаға қатысты деген 3 адамды тұтқындағанын жазады. Күдіктілердің біреуі Нидерланды азаматы болса, қалған екеуі Камбоджа азаматы, ал бүлдіршінді жәбірлеген азамат Вьетнам тұрғыны екен. 

Манипуляция | ҚАЗАҚТАР ЕҢ ЖАЛҚАУ XАЛЫҚТАР ТІЗІМІНЕ ЕНДІ

Журналистер “Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымына” сілтеме жасап, қазақстандықтар “ең аз қимылдайтындар” қатарында және “ересектердің 70 пайызы спортпен айналысады, қалғандарында мұндай қызығушылық мүлдем жоқ. Олар спортты тек теледидардан көреді” деп жазған.

Үкім: Манипуляция Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының төрт сарапшысы биыл қыркүйектің 4-інде 2001-2016 жылдар аралығында 359 адамнан алынған сауалнама нәтижелері бар мақала жариялаған. Зерттеу 168 елдегі 1,9 млн респондентті қамтыған. Анализ мақсаты – ересектердің физикалық дене белсенделігіне қаншалықты бейіл екенін анықтау. Қазақстан көрсеткіштері жеткіліксіз дене белсенділігінің әлемдік деңгейімен шамалас — 27,5 пайыз.

 Эксперттер не зерттеген? Жүргізілген зерттеудің мәнін ұғып алу үшін алдымен бір түсіндіріп өтейік: зерттеушілер респонденттер жауабы арқылы “спортпен айналысу я белсенді демалыспен ғана өлшенетін” физикалық белсенділікті емес, жұмыс, үй шаруасын есептеп, күнделікті қозғалыс жиілігін сұраған. Сондықтан қазақстандықтардың 72,5 пайызы спортпен айналысады деу – дұрыс емес. Оның үстіне, статистика комитетінің дерегінше, 2016 жылы елде спортпен 4,9 млн адам айналысады. Бұл – xалықтың 27,1 пайызы. Шын мәнінде мақала авторлары «18 жастан асқан қазақстандықтардың 72,5 пайызы жұмыста, үйде, қала ішінде жүріп, спортпен айналысып, белсенді демалып жеткілікті деңгейде қозғалады» деп жазған. Дүниежүзілік денсаулық сақтау нормативі бойынша, дене аптасына кем дегенде 150 минут қалыпты сипатта я 75 минут белсенді түрде қозғалуы тиіс. Қозғалу рейтингі Негізі, зерттеу нәтижесі бойынша, “ең жалқау” xалықтар қатарына – Кувейт, Америкалық Самоа, Сауд Арабиясы мен Ирак азаматтары кірген.