شکر؛ نقش دندان‌پزشکان و دیگر حرفه‌های سلامت دهان
ترجمه:سارا مرادی، دانشجوی دندان‌پزشکی دانشگاه همدان و عضو گروه پژوهشی دهان
دکتر وحید رواقی، استادیار سلامت جامعه دانشکده دندان‌پزشکی بیرمنگام انگلستان
سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۱۵ گزارش مهمی درباره مصرف شکر و سلامت منتشر کرده است. کارشناسان و متخصصان سلامت دهان این سازمان در مقاله‌ای در سال ۲۰۱۸ توضیح داده‌اند یافته‌های این گزارش چگونه باید در بخش سلامت دهان به کار گرفته شود. در اینجا بخشی از این مقاله که نقش دندان‌پزشکان و دیگر حرفه‌های سلامت دهان را توضیح داده مرور می‌کنیم.
چکیده
- ضرورت تغییر سیاست‌های کلان: اطلاع‌رسانی در مورد ضررهای شکر به مردم کافی نیست.
- حد مجاز شکر برای بزرگسالان تا ۵۰ گرم و ترجیحاً ۲۵ گرم در روز است.
- حد مجاز شکر برای کودکان تا ۴۰ گرم و ترجیحاً ۲۰ گرم در روز است.
- ضرورت آموزش دادن به دندان‌پزشکان و دیگر حرفه‌های سلامت دهان در مورد تغذیه و به ویژه شکر
- آموزش تغذیه به بیماران و توصیه درباره کاهش و حذف شکر به تمام بیماران دندان‌پزشکی
علی‌رغم کاهش پوسیدگی دندانی در کشورهای ثروتمند این بیماری همچنان یک مشکل فراگیر است. همچنین در کشورهای با درآمد کم و متوسط، پوسیدگی دندان به‌طور چشم‌گیری افزایش‌یافته است. محدود کردن میزان شکر موجود در رژیم غذایی پایه و اساس پیشگیری است. برای حل این مشکل جهانی در زمینه سلامت، لازم است کشورها با انجام مداخلات جامعه‌محور کاهش مصرف شکر را هدف‌گیری کنند. همچنین ضروری است دندان‌پزشکان و سایر حرفه‌های سلامت دهان به منظور مراقبت از دندان‌ها، به شواهد علمی جهت بیان اهمیت کاهش مصرف قندهای آزاد دسترسی داشته باشند.
دستورالعمل سازمان بهداشت جهانی درباره مصرف شکر در بزرگسالان و کودکان که در مارس ۲۰۱۵ منتشر شد، تأکید می‌کند که مصرف قندهای آزاد باید هم در کودکان و هم در بزرگسالان کاهش یابد؛ به گونه‌ای که میزان دریافت قندهای آزاد نباید بیشتر از ۱۰ درصد کل انرژی دریافتی بدن باشد. سازمان جهانی بهداشت همچنین برای مراقبت از سلامت دهان و دندان در طول زندگی، کاهش بیشتر دریافت قندهای آزاد تا ۵ درصد میزان انرژی روزانه به صورت مشروط را در دستور کار قرار داده است.
طبقه‌بندی قندهای آزاد
قندهای آزاد شامل تمام مونوساکاریدها و دی‌ساکاریدهای افزوده شده به مواد غذایی توسط تولیدکنندگان، یا مصرف‌کنندگان، قند طبیعی موجود در عسل، شیره‌ها، آب‌میوه‌ها و آب‌میوه‌های صنعتی (پاکتی) است. عبارت «قندهای آزاد» شامل قندهایی که به صورت طبیعی در شیر یا فرآورده‌های لبنی یافت می‌شود، نیست. همچنین این عبارت، قند طبیعی موجود در میوه‌های کامل، سبزی‌ها و غلات را در بر نمی‌گیرد. (تصویر شماره یک)
اقداماتی برای کاهش مصرف شکر
برای کاهش مصرف قندهای آزاد و پیروی از توصیه‌های سازمان جهانی بهداشت نیاز است سیاست‌های بالادستی و پایین‌دستی به کار برده شوند. برخی از این سیاست‌ها در زیر آمده است:
- تنظیم سیاست‌های کشاورزی به منظور تولید کمتر شکر و تولید بیشتر غلات پایدار
- کاهش مصرف شکر در سطح ملی از طریق تغییر فرمول مواد غذایی
- کاهش فروش شکر از طریق اعمال مالیات بر مواد غذایی پر شکر
- کنترل تبلیغات مواد غذایی و اعمال نظارت سخت‌گیرانه بر فروش محصولات غنی از شکر
علاوه بر این‌ها، آموزش متخصصان بخش سلامت و درمان و همچنین کسانی که در تولید و تهیه غذا نقش دارند ضروری است. شهروندان نیز باید با دریافت اطلاعات مناسب درباره شکر و سلامت مورد حمایت قرار گیرند.
برای کاهش موفق مصرف قندهای آزاد در سطح کلان و نیز در سطح فردی، اقدامات قابل توجهی مورد نیاز است. موفقیت از طریق رویکردهایی که صرفاً بر تغییر رفتارهای فردی یا اطلاع‌رسانی در زمینه تغذیه صحیح به افراد تکیه می‌کنند به دست نمی‌آید. رویکرد بالادستی برای برخورد با شکر و دسترسی به آن مورد نیاز است. با این وجود، نقش دندان‌پزشکان و سایر حرفه‌های سلامت دهان در آموزش بیماران درباره رژیم غذایی بخشی از طیف گسترده اقدامات لازم برای کاهش مصرف قندهای آزاد است.
نقش دندان‌پزشکان و دیگر حرفه‌های سلامت دهان برای مقابله با شکر
– آموزش تغذیه به دندان‌پزشکان و دیگر حرفه‌های سلامت دهان
ضروری است تمام درمانگران بخش سلامت و بهداشت (از جمله دندان‌پزشکان و درمانگران سلامت دهان) در زمینه تغذیه آموزش داده شوند. طراحان برنامه آموزشی دندان‌پزشکی باید اهمیت تغذیه در برنامه آموزشی را مورد توجه قرار دهند. برنامه آموزش دندان‌پزشکی باید موارد زیر را در برگیرد:
تأثیر قندهای موجود در رژیم غذایی بر سلامت عمومی و سلامت دهان، اطلاعاتی درباره راهنماهای سلامت (از جمله سلامت دهان و دندان)، آشنایی با برچسب‌های روی مواد غذایی، همچنین دانش پایه درباره نظریات تغییر رفتار به منظور اصلاح تغذیه در افراد دریافت کننده خدمات دندان‌پزشکی.
بهبود آموزش دندان‌پزشکان و سایر حرفه‌های سلامت دهان در حیطه رژیم غذایی ضروری است تا همه این افراد مهارت و استقلال لازم را به دست آورند و بتوانند در زمینه تغذیه سالم و کاهش مصرف قندهای آزاد مشاوره دهند.
- آموزش تغذیه به بیماران دندان‌پزشکی
دندان‌پزشکان و دیگر حرفه‌های سلامت دهان باید به بیماران خود و والدین آن‌ها در مورد تغذیه اطلاع‌رسانی کنند. این اطلاعات نباید با توصیه‌های دیگر حرفه‌های سلامت تناقض داشته باشد. راهنمایی در مورد تغذیه باید بخشی از درمان دندان‌پزشکی برای تمام بیماران باشد. اگرچه هدف اولیه در مراقبت از سلامت دهان و دندان کاهش مصرف قندهای آزاد خواهد بود؛ اما این هدف به موازات سایر سفارش‌های تغذیه‌ای برای پیشگیری از بیماری‌های غیر واگیر به دست می‌آید. در رژیم غذایی مذکور باید میزان قندهای آزاد، چربی اشباع شده و نمک تا حد امکان اندک باشد. در عوض این رژیم غذایی باید شامل موارد زیر باشد: میوه‌های تازه، سبزی‌ها، آجیل و غلات سبوس‌دار با مقادیر مناسب از حبوبات، ماهی، مرغ، گوشت بدون چربی و مقدار زیادی نوشیدنی‌های سالم نظیر آب و شیر.
توصیه‌های تغذیه‌ای باید مطابق با نیازهای بیمار باشد. تکنیک‌های مناسب تغییر رفتار از جمله بررسی رفتارهای بیمار، تعیین هدف، برنامه‌ریزی تغییرات و ارزیابی دستاوردها باید در نظر گرفته شود. باید به افرادی که اضافه وزن دارند یا در معرض ابتلا به اضافه وزن و چاقی هستند توصیه شود بر کاهش شکر دریافتی و کاهش انرژی تمرکز کنند. این امر با حذف قندهای آزاد در رژیم غذایی به دست می‌آید. همچنین لازم است کاهش مصرف چربی، به ویژه چربی‌های اشباع شده و نمک مورد تأکید قرار گیرد.
افراد دارای وزن مناسب نیز باید مصرف شکر را کاهش دهند، اما برای حفظ سطح انرژی ضروری است اطمینان حاصل شود این شکر با انرژی حاصل از چربی و غذاهای پر از نمک (مانند سیب‌زمینی سرخ شده) جایگزین نمی‌شوند. در حالت ایده‌آل، کسری انرژی حاصل از کاهش مصرف شکر باید با انرژی حاصل از مواد غذایی سرشار از نشاسته (نان، غلات، برنج و پاستا)، غلات سبوس‌دار و میوه‌های تازه و سبزی‌ها جایگزین شود. سازمان جهانی بهداشت هم‌اکنون در حال بررسی توصیه‌ها درباره مصرف کربوهیدرات‌ها است و راهنمای مرتبط با آن به زودی ارائه می‌شود. افرادی که سوءتغذیه دارند یا علائمی از سوءتغذیه را نشان می‌دهند باید جهت دریافت توصیه‌های تخصصی به پزشک یا متخصص تغذیه ارجاع داده شوند.
اهمیت کاهش مصرف شکر باید به بیماران توضیح داده شود. این توضیحات باید بر فواید کاهش مصرف قند در جلوگیری از افزایش وزن و همچنین نقش آن در سلامت دهان و دندان تأکید کند. بیماران یا مراقبان آن‌ها باید اطلاعاتی درباره مقدار شکر موجود در غذاها و نوشیدنی‌های متداول دریافت کنند. برای یک بزرگ‌سال که در طول شبانه‌روز به ۲۰۰۰ کیلوکالری نیاز دارد، که حداکثر ۵ تا ۱۰ درصد آن می‌تواند از شکر تأمین شود (۵ درصد برابر است با ۲۵ گرم شکر و ۱۰ درصد آن تقریباً برابر ۵۰ گرم). اگرچه در کودکان این مقدار به صورت قابل ملاحظه‌ای کمتر است؛ برای یک کودک ۵ یا ۶ ساله، متوسط کل انرژی مورد نیاز ۱۵۷۳ کیلوکالری در شبانه‌روز است. بنابراین ۵ درصد انرژی کل تقریباً برابر است با مصرف ۲۰ گرم شکر، و ۱۰ درصد آن تقریباً برابر است با ۴۰ گرم.
جدول زیر محتوی قندهای آزاد موجود در برخی غذاها و نوشیدنی‌های متداول را نشان می‌دهد. در نهایت اینکه، افزایش آگاهی بیماران درباره میزان مجاز مصرف شکر و اینکه این میزان مجاز در هر خوراکی تا چه اندازه است باید بخشی از درمان دندان‌پزشکی بیمار باشد.
