СУЮКЛИ КИЧКИНА МАҲБУС  (Зайд) (21-qism) 

Қалб қабиласининг болалари орасида энди етти ёшга тўлган, қорачадан келган, кўзлари

кулиб турувчи бир гўдак алоҳида кўзга ташланиб туради. Зайд эди унинг исми. Болалар орасида

ўйнабкулиб кечган етти йил орқада қолаётган эди. Отаси Ҳориса ўғилчасини жуда яхши кўрар,

устига гард ҳам юқтирмас эди. Бу гўдакнинг бошқа болалардан кўра шафқатлироқ, қобил бир

инсон бўлишига чин юракдан ишонар, буни кўзларидан ўқиб турар эди.

Чиндан ҳам Зайд тамизли, покиза инсон бўлиб етишаётганини кўрсатар, оққорани,

яхшиёмонни ажрата олар эди.

Бир куни Зайд онаси билан бирга кўшни қабилага меҳмонга борди. Бу қабила Тойй

қабиласи деб аталарди. У ерда қариндошлариникида бир неча кун туриб келмоқчи эдилар. Зайд

тезда бу ерда ҳам тенгдошларини топиб, дўстлашиб олди.

Бир куни эрта тонгда Зайд нохуш шовқину тўстўполондан уйғониб кетди. Нима гап, нима

бўлди, дейишга ҳам фурсат қолмади. Қиличларнинг шақиршуқури, отларнинг кишнаши,

додфарёдлар, қичқириқлар ҳаммаёқни тутиб кетган.

Кўп ўтмай Зайд ўзини нотаниш ва дағал қўллар ис

канжасида кўрди. Қаттиқ сиқиб ушлаб олган бу одам уни қаёққадир судраб борарди. Ҳар

томондан эшитилаётган чинқириқлар, фарёдлар, қарғишлар орасида Зайд ҳам «Ёрдам беринг!..

Қутқаринг!..» дея бақирарди. Аммо беҳуда эди.

Ҳамма ўз жонини омон сақлаб қолиш ташвишига тушган, ҳеч кимнинг биров билан иши

йўқ. Кўп ўтмай Зайдни у ердан олиб кетдилар. Кўз олдида қолган сўнгги манзара ерда

типирчилаб ётган бир неча оту жонсиз жасадлар бўлди. Анча узоқлашиб кетганларидан кейин

ҳам ҳалиги тўстўполон, додфарёдлар кулоқлари остида жаранглаб турди.

Қаерга кетаётганини билмасди. Қўллари боғланган, бу йўлларни биринчи марта кўриши.

Оқшом тушгач, уни бир дарахтнинг тагига ўтқазиб, ўша дарахтга маҳкам боғлаб қўйдилар.

Шундай ўтиргаи ҳолда тонг оттириши керак эди. Ундан нимани истайдилар, нега уни олиб

қочдилар, ундан бошқа олиб қочилганлар ҳам борми?.. Зайд бу саволларга жавоб топадиган

аҳволда эмас эди. Чарчоқ, ғамалам жонидан ўтиб кетган, онасига нима бўлганидан ҳам бехабар

эди. У ўтирган жойида ухлаб қолди. Эрталаб йиғлабйиғлаб уйғонди...

Яна йўлга тушдилар. Зайд ўзи билан бирга бошқа болаларнинг ҳам асир этилганларини  кўрди. Ораларида аёллар ҳам бор эди. Онасини қидирган нигоҳлари умидсиз толди.

Қўлоёқлари боғланган ҳолда туяларга ўтқизилган асир болалар ўз ихтиёрларидан ташқари,

азобуқубатли сафарга чиққан эдилар. Сафар бир неча кун давом этди. Орасира кўтарилган

додфарёдларни калтаклар билан бостирар эдилар.

Гавжум бир бозорга кириб бордилар. Юклар ечилди. Болаларнинг бўйинларига улар

чиқара олмайдиган қилиб йўғон иилар мақкам боғланди. Болалар бирбирларига маташтириб,

боғлаб қўйилди.

Бозор очилди. Бу жой қул бозори эди. Ҳар томондан келган савдогарлар қул бозорига ҳам

кирар, ўзлари учун маъқул хизматчи сотиб олишга ҳаракат Қилар эдилар. Баъзан нарх жуда

баланд бўлар ёки қулнинг бундай нархга арзимаслиги таъкидланар эди. Мана, ҳозир ҳам

одамларни ҳайвонлар сингари биттаиккиталаб сота бошладилар.

Шу орада Зайд учун савдолашганлар ҳам бўлди. Унинг маъсум қарашлари харидорларнинг

диққатини ўзига тортар, лекин сўралган нархга кўнмай қайтиб кетар эдилар. Харидорлар гарчи

ўзлари олмасаларда, «Бунча ёқимтой бўлмаса...» деб ундан узоқлашардилар.

Ахийри, ўзини маккалик деб таништирган Ҳаким ибн Ҳизом исмли бир одам икки болани

сотиб олди. Улардан бири Зайд эди. Зайд учун тўрт юзлик, сўнг олти юзлик дирҳам тўланди.

Зайд биргаликда сотилган биродари билан ҳали бу азобли сафар бошлангандаёқ танишиб

олган эди. Чунки бир хил такдир баъзан дўстлик ипларини жуда мустаҳкамлайди.

Узоқ бир сафар бошланди. Кечаю кундуз тиним билмай йўл босдилар. Ниҳоят, Макка

шаҳрига етиб келишиб, сафар тугади.

Уларни сотиб олган одамнинг уйига бир кундан кейин бениҳоя даражада гўзал, истараси

иссиқ, устбоши озода бир аёл таклиф этилди ва болаларни шу аёлнинг олдига чиқардилар.

Зайд илк боқишдаёқ бу аёлга нисбатан кўнглида илиқ бир туйғу пайдо бўлганини сезди.

Модомики отасининг бағрига қайтмас экан, модомики шу икки кишидан бирига хизматчи

бўлиш манглайига ёзилган экан, қўйиб берсалар, шу аёлга хизмат қилишни танлаган бўларди.

Аммо, аёнки, бу танлаш ҳаққи зинҳор унга берилмаган эди. Шу онда ҳеч кимса: «Кел,

болагинам Зайд, кимни танласанг, шу билан крл», демайди. Зайднинг истаги сўраладиган

кунлар энди ортда қолди. Балки энди қадрдон гўшасига ҳеч қайтмас, умри қулликда хизматда

ўтар...

Диққатни тортувчи жозибали нигоҳлари аёлга қадалган. Қалбида: «Мени танласин,

Оллоҳим!..» деган дуолар янграр эди. Бироқ аёл Зайднинг соҳибига қаради:

— Улардан қайси бирини мен учун олган эдинг, Ҳаким, — деди.

— Танламадим. Аммам қайси бирини хоҳласа, ўшаниолар, девдим.

— Зўр одамсан, Ҳаким.

—Мен кимнинг жияниман, аммажон?.. Сен балки унутгандирсан, аммо менинг аммамнинг

исми Хадичадир.

—Миннатдорман, Ҳаким. Демак, улардан бирини ўзим танлайман.

— Албатта, аммажон.

Зайд Хадича исмли бу аёлнинг гапларини ҳам ёқтириб қолди. Дўсти нималар ҳақида

ўйлаётганини билмай

ди, ўзининг бу аёлга меҳри тушгани чин эди. Хадича болаларга ўгирилди:

— Отинг нима сенинг, ўғлим?

— Отим Зайддир, хоним. Хадича жиянига қаради:

— Мана шу болани, яъни, Зайдни оламан. Энди айт

чи, сенга неча пул беришим керак?

—Керак эмас, амма.

—Нима деганинг бу?

—Бу бола Ҳакимнинг аммасига ҳадясидир.  Бир соатдан сўнг Зайд янги хонимининг ортидан янги уйга йўл олди. У энди расман қул

бўлган эди. Ҳали саккиз ёшга ҳам тўлмасдан бошланган бу қуллик қачонгача давом этаркин?

Балки ҳаёти энди доим шу тарзда ўтар, озодлик нималипши ҳам унутиб юборар?..

Нима сабабли, қайси айби учун қул қилинганини билмас эди у. Эҳтимол, ота-онасининг

доғида, қулликда ўлиб кетиши ҳам ҳеч гап эмасдир.

Зайд уйдаги хизматчилар билан танишди. Унинг вазифаси нималардан иборат эканини

ўргата бошладилар. Оқшомга яқин ҳали янги келин ҳисобланган Хадичанинг хўжаси келгани ва

унинг ҳузурига чиқиши тайинланди.

Зайд Муҳаммаднинг ҳузурига чиққанда ҳаяжондан титраб кетди. Қаршисида юзидан нур

ёғилиб турган инсон турарди. Дунёда ҳеч ким бу инсончалик гўзал бўла олмаслигига қасам

ичишга тайёр эди гўдак. Оллоҳ барча гўзалликларни ушбу одамда мужассамлантирган экан,

деган киши сира ҳам муболаға қилмаган бўларди.

Бунчалик истараси иссиқ, жонга туташ инсонни илгари на Зайд, на бошқаси кўрган эди.

— Ҳаким ибн Ҳизом сенга олиб келган қули шуми?

Ҳа, ё Муҳаммад.

— Исми нима экан?

— Исми Зайд.

Зайд Муҳаммад исмли бу инсоннинг ўзига шафқат ва меҳр билан боққанини кўрди.

Қалбини қандайдир ажиб ҳис қамраб олди. Дарров бориб қўлини ўпди. Упилган қўл худди

мушку анбар сингари яаройиб ва хушбўй ҳид таратарди. Бу қўллар Зайднинг бошини силади.

Чўлда сувсиз қолган киши бир пиёла сувга қанчалик ташна бўлса, Зайд ҳам ширин сўзга

шунчалик муҳтож эди. Бу оила Зайдга шундай илтифот кўрсатган бу нурли инсоннинг

қарашлари Зайднинг ичичини кемираётган соғинч ва ўкинч, азобуқубат ҳисларини, бениҳоя

чарчоғу барча изтиробларини бартараф этгандек, унга қайта ҳаёт бағишлагандек бўлди.

—Хадича, бу болани менга ҳадя қилишни истармидинг?

—Агар бундай туҳфа сизни мамнун этса, бажонидил. Шу бугундан бошлаб Зайд бутунлай

сизники, сизнинг ихтиёрингиздадир.

Хадича туҳфасидан эрининг бағоят хурсанд бўлганини унинг нигоҳларидан ўқиб олган

эди. Зайд эса, бир куннинг ўзида учинчи кишининг қўлига ўтган эди. Нур юзли одам Зайдга

ўгирилди, унинг бошини такрор силади:

— Зайд, шу дақиқадан эътиборан сенинг қуллик ҳаётинг тугади. Энди сен озод ва

эркинсан. Хоҳлаган кунинг, хоҳлаган жойингга кетишинг мумкин.

Зайд қулоқларининг қизиб кетганини сезди. Қулоқларини куйдиргудек таъсир қилган бу

хабарни эшитгани ҳамон юраги ўрнидан қўзғалгандек бўлди. Ўша заҳоти фариштасимон нурли

Муҳаммаднинг қўлларига ёпишди, кўзёшлари билан ҳўл қилган мушку анбар ҳидли бу

қўлларни тўйибтўйиб ўпди, кўзларига суртди.

Зайд ўша кеча унга озодлик бағишлаган фариштасимон киши билан унинг умр йўлдоши

ҳақида ўйлаб ётди. Қўлларини ўпганда таралган хушбўй ҳид ҳамон димоғидан кетмаган эди.

Уйқудан уйғонганида ҳам дарҳол уни эслади, унинг порлоқ чеҳраси ҳеч кўз ўнгидан кетмасди.

Эрталаб у билан бирга бир дастурхон атрофида ўтириб нонушта қилди. У билан бирга

ташқарига чикди, кўча айланди. Ўтириштуриши, гаплари, юриши, одамлар билан

саломлашишлари... ҳар бир хаттиҳаракати Зайдга чуқур таъсир қилар, тобора уқубатлари,

бозорда ҳайвондек сотилиши боис юрагида алангаланган аламли ҳистуйғулар, қабиласини, отаонасини соғингани — ҳаммаҳаммаси унинг нурли юзига бир қарашда унут бўлган, бу

ҳистуйғуларнинг ўрнини Муҳаммад ибн Абдуллоҳга ва унинг оиласига нисбатан пайдо бўлган

улкан ҳурмат, меҳрмуҳаббат ҳисси эгаллаган эди.  

KANALIMIZGA A`ZO BO`LING
https://t.me/kitobxonlik_madaniyat