درباره استقلال

جامعه نو: اخیرا برای گروهی از دوستان همراه کانال جامعه نو این پرسش پیش آمده که آیا گروه جامعه نو پیوندی با گرایشهای سیاسی موجود کشور دارد یا نه، و رابطه اش با احزاب موجود چگونه است. از جمله عزیزی با امضای دا نوشته است "اخیرا در یاد از روزنامه تان به عدم گرایش اشاره کرده اید. واقعا مطالبتان فراجناحی نیست . مخاطبان فقط گوش نمیکنند، بلکه تحلیل میکنند." به نظر میرسد باید این موضوع را بشکافیم و در باره ویژگی های حرفه و موقعیت خودمان مشروحتر صحبت کنیم .

اول ببینیم رابطه ژورنالیسم با دنیای سیاست چیست و چگونه تنظیم میشود. کار روزنامه تگاری دوبخش اطلاع رسانی و تفسیر و تحلیل دارد و مخاطب آن عموم افراد جامعه است. جامعه مایل است اخبار و اطلاعاتی که دریافت میکند مطابق واقع، همه جانبه و فاقد بار تبلیغاتی باشد و بین اطلاع رسانی روزنامه نگار و تفسیرش از واقعه مرز روشنی وجود داشته باشد. این نیاز مخاطب، زیربنای کدهای اخلاقی ژورنالیسم و تعریف وظایف، مسئولیتها و حقوق روزنامه نگاران است. این کد ها به دقت از سوی مدیران ارشد رسانه های معتبر اعمال میشود زیرا رعایت آنها رابطه مستقیم با بی طرفی، اعتبار و حیثیت رسانه دارد. اصل بی طرفی در این حرفه اهمیتی بنیادین دارد.علت را توضیح خواهیم داد.

موضوع محوری کار ژورنالیسم سیاست است. موضوع کار سیاستمدار هم سیاست است . اما سیاست برای ژورنالیست سوژه و برای سیاستمدار ابزار است. تفاوت ماهوی آنها از این واقعیت حاصل می آید که میوه دنیای سیاست قدرت است و هدف نهایی سیاست ورز در دست گرفتن قدرت سیاسی و سلطه بر سازمان دولت است. اما برای روزنامه نگار این هدف وجود ندارد. درجستجوی به چنگ آوردن قدرت سیاسی نیست، بلکه هدفش وارسی عرصه سیاست و ناظر بودن ازموضعی بالادست بر دارندگان قدرت سیاسی است.گزارشگری وضعیت از موضعی فراتر از حاضران مشغول نبرد در رینگ قدرت سیاسی، هم هدف و هم شرط یک ژورنالیسم حرفه ای و مطابق کدهای اخلاقی حرفه است.

حال اگر این موقعیت دچارآشفتگی شود چه رخ میدهد. مثلا روزنامه نگار عضو یک حزب سیاسی باشد ، یا چون پدرش عضو اتحادیه کارگری یا کارفرمایی است ، به اتحادیه سمپاتی داشته باشد ، یا با پس اندازش سهام صنعت خاصی را خریده باشد و کارش نیز گزارش نویسی بازارسهام باشد ، در این حالت فرض بر این است که نمیتواند وظایف خود را به درستی انجام دهد و رسانه ای که در ان کار میکند را نیز تخریب میکند. ممکن است گزارشهایش جهت دار از کار در آید و یا بعدا توسط دیگران اتهام جهت دار بودن بخورد. روزنامه نگاران بسیاری دچار این وضعیت میشوند و برای گریز از این وضعیت به شفافیت و مواظبت بسیاری از سوی روزنامه نگار و رسانه اش نیاز است .

اما وضعیت بدتری هم وجود دارد: کار در رسانه حزبی، خدمت رسانه ای به خاندانهای پر نفوذ، و کار در رسانه دولتی. همه اینها غیر از بیطرفی، استقلال روزنامه نگار را هم از بین میبرد. این، ریشه وضعیت کنونی ژورنالیسم در ایران و نقص های آن است که خودش ناشی از نقش وسیع دولت و حکومت در ارکان اقتصاد ،اجتماع و فرهنگ است. دولتها نیاز به تبلیغات در همه زمینه ها دارند، خاندانها برای دفاع از سهم خود درقدرت نیاز به کشمکش روابط عمومی و نفوذ در افکار عمومی دارند، و احزاب هم دستگاه آژیتاسیون و پروپاگاندای وسیع میخواهند . بنابر این هر سه آنها فرصتهای شغلی فراوانی برای متخصصان رسانه ای فراهم میکنند. البته واضح است اشخاص در هنگام فروش خدمات خود به این سه گروه ، دیگر ژورنالیست محسوب نمیشوند. عنوان محترمانه آنها کارمند روابط عمومی طرفهای قدرت است.

 بنابراین مفهوم روزنامه نگاری مستقل را با عباراتی مثل فراجناحی توضیح نمیدهیم. روزنامه نگاران هم حتماگرایش سیاسی دارند، رفقای سیاسی دارند ، به احزابی رای میدهند، و اعضای جامعه نو نیزبه همین سان ، اما فضای کار آنهاسوگیری سیاسی، پروپاگاندا، آژیتاتوری، و کمپینری را برنمیتابد و به قول معروف، از در روزنامه که داخل میشوند باید گرایش سیاسی خود را پشت در بگذارند، هرچند بسیاری از همکاران ما به اجبار در روزنامه هایی به کارمشغولند که زد و بند صاحبان آنهابا مدعیان قدرت سیاسی، خاندانهای پرنفوذ ، و گروه های منافع ، پیشاپیش وظیفه خدمت به یک خط سیاسی را در آنها مستقر کرده است. 

البته زیربنای روزنامه نگاری مستقل هم در کشور چندان فراهم نیست. رسانه ها توان مالی کافی ندارند ، رسانه داری دولتی ها فساد را در این حرفه میگستراند، و بدتر از همه ، حکومت به علت مخالفت با آزادی بیان ، مطبوعات آزاد ، حریم سازی برای مقامات، و سرکوب سیستماتیک قضایی ، روزنامه نگاری مستقل را کاری پر خطرکرده است. خبر خوب آنکه توسعه فضای مجازی ، افق مناسبی برای توسعه روزنامه نگاری شهروندی فراهم میکندکه ماهیتا مستقل است .

در سایت افق نو ، مشروح دیدگاه های گروه جامعه نو در این باره به تکرارعرضه شده است.