چهاردهمین برنامه

به نام او

در نشست شنبه 11 اسفند ماه ،حلقه های راه مهندسی دانشکده مهندسی شیمی و نفت میزبان دکتر سید مهدی دهنوی، استاد دانشگاه شهید بهشتی و رییس پژوهشکده شهید رضایی دانشگاه صنعتی شریف بود. ایشان که دارای مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد مهندسی شیمی و دکترای بیوتکنولوژی از دانشگاه شریف هستند، در این جلسه ابتدا به زمینه سازی درباره ی محیط بیوتکنولوژی پرداختند که محور اصلی سخنانشان با دانشجویان مهندسی شیمی و شیمی بود. ایشان در کنار گرایش های سنتی مهندسی شیمی نظیر کنترل فرایند، جداسازی و... بیوتکنولوژی را گرایشی بین رشته ای و به روز تر خواندند که تعریف کلی آن عبارت است از :کل فرایند های صنعتی ای که به کمک میکروارگانیسم ها(شامل قارچ ها،باکتری ها و...) اتفاق می افتد .حوزه های اصلی بیوتکنولوژی که مهندسان شیمی در آن دخیل اند را می توان به 3 دسته تقسیم کرد:

1.پزشکی و دارویی: تولید آنتی بیوتیک ها، دارو های نوترکیب، واکسن ها و...

2.صنایع غذایی: تولید کمپوت ها، نوشابه و...

3.محیط زیست: تصفیه آب، پاکسازی آلاینده ها از سطح خاک، حذف آلاینده های هوا و...

کار در این حوزه ها شامل دو مقیاس آزمایشگاهی و صنعتی است که اولی بر عهده ی شیمیدان ها و بیولوژیست ها و دومی بر عهده ی مهندسان شیمی می باشد، که شامل طراحی فرایند های تولیدی آن، نحوه ی اجرای این طرح ها و همچنین مدیریت اجرای آن هاست.

ایشان در ادامه سه پیشنهاد به دانشجویان مقطع کارشناسی برای ورود به این حوزه ها داشتند .اولین پیشنهاد ، انتخاب درس هایی مثل مهندسی بیوشیمی، مهندسی ژنتیک و میکروبیولوژی به عنوان دروس اختیاری بود تا با مبانی و اصول اولیه این گرایش آشنا شوند.حتی به این نکته نیز اشاره کردند که در صورت ارایه نشدن این دروس در دانشگاه خود میتوان به عنوان مهمان از دانشگاه های تهران یا شهید بهشتی دروس اختیاری خود را برداشت.دومین پیشنهاد ایشان، انجام پژوهش ها و تحقیقاتی در زمینه های مرتبط با بیوتکنولوژی در دوره کارشناسی بود.که این کار نیاز به مطالعه ی خودجوش و تلاش خود فرد برای یادگیری مباحث مرتبط دارد.توصیه دیگر ایشان ورود به این حوزه ها به صورت گروه های چند نفره بود ، چرا که ورود به این فیلد ها کار دشواری نیست از آن جهت که نیازمند تجهیزات خیلی پیشرفته نیستند و دانشکده و دانشگاه نیز دارای اساتید مجرب و پژوهشکده هایی در این زمینه می باشد.

ایشان در ادامه ی صحبت های خود به معرفی مرکز تحقیق و توسعه ی بیوتکنولوژی که به تازگی در دانشگاه شریف تاسیس شده و مخاطب اصلی آن خود دانشجویان می باشند، پرداختند.این مرکز روی 5 موضوع نظیر داروهای نو ترکیب و شیمیایی و مواد اولیه ی آن ها، مواد اولیه شوینده ها و تجهیزات پزشکی کار میکندکه دانشجویان می توانند با تشکیل تیم هایی به آنجا ورود کرده و از آن ها در دوره ی ارشد و دکتری به عنوان موضوع تحقیقاتی استفاده کنند و یا به عنوان موضوع ورود به بازار کار.یکی دیگر از مزیت های این کار، جهت دادن به درس خواندن های کنونی است.ایشان تاکید کردند که انجام این کار ها ارتباطی با سال چندم بودن دانشجویان ندارد بلکه دانشجویان کارشناسی از وقت و خلاقیت بیشتری نیز برخوردارند.

در ادامه به بیان تفاوت های مهندسی پزشکی و بیو تکنولوژی پرداختند که در بیوتک به دنبال تولید محصولاتی به وسیله ی میکروارگانیسم ها هستیم ولی در مهندسی پزشکی به ساخت ابزار های جراحی، پاهای مصنوعی و ... خواهیم پرداخت.

 ایشان توضیحاتی در ارتباط باdrug delivery توسط مهندسان شیمی همراه مثال هایی از آن نظیر دارو های Slow release یا داروهای دارای Receptor برای نابود کردن اختصاصی بافت های سرطانی، دادند .

همچنین روشی دیگر برای تولید مواد به نامkinetic biology  را معرفی کردند که عبارت است از:روشی که طی آن یک مولکول بیولوژیک با استفاده از روش های سنتزی و با پایه شیمیایی تولید میکنند. برای مثال تولید اتانول یا از ترکیبات پالایشگاهی یا از طریق فرایند تخمیر و بیولوژیکی است ، یا از طریق سینیتیک بیولوژی که در طی آن یک سری آمینو اسید با روش های شیمیایی تولید و این آمینواسید ها ، پروتئین ها، و این پروتئین ها بافت ها را تشکیل میدهند. برای ورود به این حوزه نیازمند دانش سنتز از شیمی آلی و بیوتک می باشیم.واحد پنی سیلین و مشتقات آن را به عنوان مثالی دیگر معرفی کردند که میتوان از راه بیوتک یا سنتز بیولوژیکی به دست آورد.به این صورت که باکتری ها با استفاده از اطلاعاتی که در DNA خود دارند می توانند فرایند هایی را در سلول راه بیندازند که منجر به تولید یک سری محصول میشود که پنی سیلین یکی از آن هاست.حال میتوان با تغییر ژنتیکی دادن باکتری ها محصول تولیدی را مثلا از پنی سیلین به آموکسی سیلین تغییر داد. در ادامه آنزیم ها را مورد بررسی قرار دادند و پژوهشکده دکتر روستا آزاد را برای تولید انواع آنزیم معرفی کردند.

در انتهای بحث گفته شد که اکنون دارای 500 ماده اساسی اولیه دارویی هستیم که همگی مشتقات نفت اند و این مواد در گام های قبلی خود مواد اولیه سایر صنایع نیز می باشند.اما ایران با وجود داشتن نفت و پتروشیمی های متعدد، هنوز به مرحله ی تکمیل این چرخه یعنی تولید تمامی این 500 مواد از نفت،نرسیده است.این موضوع نیازمند دانشجویان برای کسب دانش فنی تکمیل این چرخه می باشد.

درارتباط با دانشجویان مهندسی نفت نیز گفته شد، آن ها هم می توانند با گذراندن دروس اختیاری در این حیطه، به سمت بیوتکنولوژی در زمینه های نفتی از جمله کاربرد میکرو ارگانیسم ها در گل های حفاری و شیرین سازی گازهای زیر زمینی بروند که این کار علاوه بر افزایش زمینه های پژوهشی برای این رشته، موجب بهتر شدن شرایط اپلای کردن برای آن ها خواهد شد.

ایشان در آخر به عنوان جمع بندی مجددا دانشجویان را به پاس کردن دروسی از این حوزه، از دانشکده ها یا دانشگاه های دیگر و انجام پژوهش هایی درارتباط با آن ها در همین دوره ی لیسانس، تشویق کردند چرا که دنیای امروز برای رفع نیاز های خود به فناوری های بیوتکنولوژی نیازمند است.