"Facebook" tarixdagi eng katta janjalning markazida bo'lganligi haqida: himoyasiz ma'lumotlar
Мухаммадхон
Cambridge Analytica Facebook foydalanuvchilaridan maksimal miqdorda ma'lumotlarni so'rab olishni o'ylab topgan: har xil kulgili ilovalar va testlarni amalga oshirgan, so'ngra odamlarni boshqarishga yordam beruvchi profillarni tuzgan.
Facebook aksiyalari tushib ketmoqda - kecha kompaniya kapitallashuvi 40 milliard dollarga "qulash" bo'ldi.(P.s so'nggi ma'lumot: hozirda 58 mlrd dollar) Buning sababi keng va yoqimsiz janjallardir: Cambridge Analytica (keyin CA) ning sobiq xodimi Chris Vayli (Chris Wylie) "The Guardian" bilan suhbatlashdi, u kompaniyaning Facebook foydalanuvchilari haqidagi ma'lumotlarini ularning ruxsatisiz , profilaktika qilish va "miyasini yuvish" uchun foydalanishgan.
Aniqrog'i, odamlarning qarorlariga ta'sir o'tkazishgan, shu jumladan AQSh prezidentini saylash jarayoniga ta'sir ko'rsatadigan kontentni faol yetkazib berishgan. Chris bu sheriklikning homiysi Donald Trumpning ishonchli maslahatchisi Stiv Benondan boshqa hech kim emasligini tan oldi va u "psixologik-urush aql-idrok vositasi" ("psychological-warfare mindfu@k tool) deb nomlangan loyiha nomini yaratdi (agar tarjimada yumshatish bo'lsa, - "miyani yuvish vositasi"). Bu hikoya haqida hozircha deyarli barcha G'arb matbuoti yozdi: The Guardian, NY Times, Observer va bu faqat boshlanishi, chunki "maxfiylik" konseptsiyasiga oid havodagi barcha savollar to'satdan paydo bo'ldi. Har qachongidan ham tegishli va jonli. Aniqlandiki, Eng kamida bitta tijoriy shirkat(kompaniya) rivojlangan davlatning prezidenti kim bo'lishiga ta'sir qila oldi.
Vaziyat texnik jihatdan juda qiyin, shuning uchun ko'pchilik ma'ruzachilar aslida nima sodir bo'lganligini izohlamayapti va nima uchun investorlar Facebook aktsiyalarini tashashlari vaziyat juda muhimligi ko'rsatadi. Menimcha, mohiyatni tushuntirish muhim, ammo buning uchun voqealar tartibini eslaymiz. Texnik o'rmon(debri)ga bormaslik uchun taqdimot soddalashtirilgan:
1) Cambridge Analytica, bosh direktori(CEO) Aleksandr Nix boshchiligida, inson haqidagi ma'lumotlar jamoatchilik fikrini o'zgartirish(manipulatsiya) uchun ishlatilishi mumkinligini tushunadi.
2) Kompaniya investitsiyalarni oshiradi, insonning xulq-atvor ma'lumotlarini tahlil qilishga qobiliyatli dasturiy ta'minotni ishlab chiqarish uchun injenerlarni ishga yo'llaydi: foydalanuvchining Internetda qanday yozishi, uning so'zlashuvi, marshrut yo'nalishi, adabiyotda, filmlarda va musiqada nimani afzal ko'rishini va hokazo. Ushbu ma'lumotlarga asoslanib, aniq xulosalar chiqaradi: mijoz ma'lumotga ishonishi uchun yoki buyurtma beruvchiga e'tibor qaratishi uchun: nimani, qaysi muddatda va qanday shaklda aytish kerakligi aniqlanadi.
3) Kompaniya o'zining dasturiy ta'minotini sinovdan o'tkazadi va xato qilmaganligini tushunadi: shartli ravishda, agar xoleriklar va sangviniklar, kolleksionerlar va inqilobchilarga turli xil kontentlarni taqdim etilsa — ba'zi bir g'oyalarni turli xabarlarga to'plashsa — kimdir yashirin kameradan rasmiy video oladi, kimdir Hilary Klintonning pochta qutisidan skrin-shot tasvirini, kimdur noma'lum bloggerning podcastini - odamlar konvertatsiya qilishning ajoyib darajasiga kuchli e'tibor berishadi(ko'rsatilgan reklama kliki miqdori).
CAda ular oltin kon ekanligini tushunishadi, lekin atrofga aylanish uchun ularga odamlar haqida ko'proq ma'lumotlar kerak.
4) Cambridge Analytica Facebook foydalanuvchilari orasida ko'proq ma'lumotlarni so'rash uchun harakatlar ketma-ketligini tuzish bilan shug'ullanadi: ular haqida, ularning do'stlari va tanishlari va eng muhimi - foydalanuvchilarning psixologik portretini tuzish uchun qo'shimcha shaxsiy ma'lumotlar. Ular o'z qo'llari bilan va tashqi pudratchilarning qo'llari bilan har qanday kulgili ilovalar va onlayn testlarni o'tkazishni boshlagandan so'ng, maslan, shartli ravishda "Siz" "Uzuklar hukmdori"da kimsiz, siz burjlar bo'yicha aslida kimsiz, "va do'stlaringiz bilan kulgili reyting baham ko'ring".
Fikr ishlaydi - odamlar iflos o'yinni his qilmaydi, dasturning istalgan shartlariga rozi bo'ladilar va o'zlari, do'stlari haqida bir qancha shaxsiy ma'lumot berishni boshlaydilar. Ushbu ilovalar asosan psixologik anketa hisoblanadi (2015 - yilgacha bu keng miqyosda va deyarli cheklovlarsiz amalga oshirildi), 2015 yilda Facebook APIni o'zgartirdi va "do'stlar do'stlari" haqidagi ma'lumotlarning ko'pchiligini to'plashni ta'qiqladi, ammo bu CA ning biznesiga sezilarli ta'sir ko'rsatmadi, chunki ularning asosiy oti ijtimoiy muhandislik(social engeneering) da bo'lgan va qolmoqda.
5) FBdan qo'shimcha ravishda, Cambridge Analytica ma'lumotlar vositachilaridan ma'lumotlarini sotib oladi (bozorda 2000 dan ortiq kompaniyalar bizning ma'lumotlarimizni — xarid qilish tarixini, qidirish tarixini va veb-serfingni sotish bo'yicha ixtisoslashgan). Facebook profillarining ma'lumotlarini taqqoslash, "qiziq" ilovalaridan va "dark net" ma'lumotlaridan ma'lumotlarni sotib olish, masalan, hackerlar tomonidan o'g'irlangan ma'lumotlar bazalarini nashr qilish orqali ular katta aniqlikka ega bo'lgan, aniq odamlar haqida bashorat qilish imkoniga ega.
Biolink.Tech tadqiqotiga ko'ra, jami 14 turdagi ma'lumotlar mavjud. Masalan, sizning imkoniyatlarni tushunishingiz uchun: ishonchliligi yuqori, hatto noma'lum ma'lumotlar bo'yicha siz shaxs, irq, kasb, ijtimoiy maqom va taxminiy daromad darajasini belgilashingiz mumkin. Shuningdek, shaxsiy fazilatlar: gey yoki natural, xotinni / erni o'zgartirishi yoki yo'qligi, kimga nomzodlar ro'yxatidan ovoz berishini, shovinist yoki irqchi emasligini, o'ng yoki chap nuqtai nazar qarashlarni - tasniflash ro'yxati deyarli cheksizdir.
Jorj Orwell yozganidek, "o'tgan kunlarni kim nazorat qilsa, kelajakni ham nazorat qiladi". Va bu yerda mohiyatni aniq tasvirlab beradi - agar inson so'nggi 10 yil davomida nimalar qilayotganini bilsangiz, ertaga nimalar qilishini deyarli bilishingiz mumkin.
6) CA tadqiqot mashinasi ishlayotganiga amin edi. Miya bombalari tarqatish kanallari aniq edi — ijtimoiy tarmoqlar. Oddiy muammo - kontentni hal qilishni amalga oshirish edi. Ular, aslida, jamoatchilik fikrini moddiy, haqiqiy va xayoliy mazmundan xafa qilish, yoki aksincha, muayyan shaxs yoki fraksiyani yaxshi yoritish orqali o'zgartirish uchun kampaniyalarni rejalashtirishni boshlashdi. Kompaniyaning bosh direktori o'zining intervyularidan birida ochiq tan oldi - "agar siz ishongan bo'lsangiz, yangiliklar to'g'ri yoki notog'riligini farqi yo'q". Bu asosan CAning biznes modelini aks ettiradi: 50 million kishidan iborat bo'lgan ma'lumotlar bazasini to'plash, ularni turlarga ajratish, mijozning maqsadini tushunish va bir kishini ovqatlantirish uchun bir, boshqasi uchun ikkinchi, uchinchisi uchun uchinchi bir narsa, har bir kishi uchun har bir boshqa narsa, ammo qolgan balansda maqsadga erishildi - saylovlarda X nomzodining g'alabasi yoki Angliyani Evropa Ittifoqidan chiqarib yuborilishi bo'yicha referendumdagi qaror bu narsalar cheksiz bo'lishi ham mumkin. Muallif, CA buni qilganini da'vo qilmayapti, faqatgina bunday imkoniyatga ega bo'lishi mumkinligini ko'rsatdi, kompaniya o'z xizmatlarini bozorda ochiq sota olish imkoniga ega bo'lganini ko'rsatdi.
The Guardian eslatib o'tganidek hatto "Лукойл" ga ham ular o'zlarining qobiliyatlari taklif qilishgan. Neft biznesiga ularning qanday aloqasi borligini tushunib bo'lmaydi va bu yerda gaplashuv ham tugatilgan. Neft sanoati turg'unligini va konservatizmini bilish va ularning to'g'ridan-to'g'ri tajribasidan tashqarida strategik qarorlar qabul qilish qanchalik tez amalga oshirilayotganini bilganim uchun o'ylaymanki, "Lukoyl" noto'g'ri iz. Bu CA mijozlar bazasining xilma-xilligi misolidir.
7) Facebook ularning havfli abonentlar bazasidan juda ko'p ma'lumotlarni so'raydigan hovuzda hamkori borligini keskin chekladi. "Facebook" ning vitse-prezidenti Pol Grevalning so'zlariga ko'ra, FB 2015 yilda qoidalarga o'zgartirishlar kiritilgandan so'ng, CA-ga ma'lumot uzatishni to'xtatgan. U aniq pozitsiyani ko'rsatgan: ular bizning litsenziya kelishuvimizni buzganliklarini aytishgan va biz foydalanuvchilar to'g'risidagi ma'lumotlarni yo'q qilganmiz. Ular aslida yo'q qilinganmi yo'qmi, lekin ekspertlar guruhi buni tushunishadi, muallif Buyuk Britaniya va Evropa Ittifoqining vakolatli organlari tomonidan tegishli qaror berishi mumkinligiga ishonch hosil qilmoqda.
8) Facebook-ga obuna bo'lishdan to'xtash orqali o'ylamang siz bo'ldi hammasi yaxshi deb, Cambridge Analytica o'z faoliyatlarini oddiygina to'xtatib qo'ygani yo'q aksincha, Facebookning o'z siyosatiga zid bo'lgan yangi ma'lumotlar yig'ish vositalarini qurish va foydalanishni boshladi. Chris Vayli e'tirof etdi:
"Biz Facebookdagi dasturiy ta'minotlarning kamchiliklaridan foydalanib, millionlab foydalanuvchi profillarini yig'ib, odamlar haqida bilib olishni va ushbu bilimlarni o'zlarining ichki jinlarini faollashtirish uchun ishlatgan modellarni yaratdik".
Bepul ijtimoiy tarmoqlar. Qimmatlik
Quruq qoldiqda bu hech qanday ahamiyatga ega emas, tergov CAning Facebook ishining qoidalarini buzganligini yoki, masalan, Facebookning faqatgina aralashmaganiga emas, balki ularning faoliyatiga yordam berganini ko'rsatadimi. Endilikda 2 milliard odamning xulq-atvori haqida bilimlarni jamlagan bir kompaniya bor.
Ushbu ma'lumot bilan kompaniya, uning huquqiy hamkorlari, cheksiz xakerlar va jinoyatchi to'dalar biron-bir ovoz berish natijasini o'zgartirishga, mutlaqo biron bir dissertatsiyaga, shaxsga yoki kompaniyaga munosabat bildirish uchun foydalanishi mumkin.
Ijtimoiy tarmoqlar ko'rib turganimizdek arzon emas. Bizning ma'lumotlarimiz qimmat turadi va sezilarli darajada: Facebook yiliga 40 milliard dollarni reklamadan qo'lga kiritadi va saylov kampaniyalarida CAning qanchalar muvaffaqiyat qozonganini o'ylashning o'zi qo'rqinchli - (faqatgina Trumpning saylov oldi shtab-kvartirasi Internetga 58,6 million dollar sarfladi.)
Bizning "raqamli DNK" da monopoliyaga aylangan Facebook (foydalanuvchining internetda qoldirgan izlari) har kimning tomog'ida. Bizneslar geroin kabi reklamali gilam bombardimonlariga o'tirishadi, odamlar kerak bo'lmagan reklama narsalaridan charchamoqdalar, davlat BMT darajasida kuch muvozanatini izlamoqda va FB bunda AQShga ko'proq kuch beradi . Amerika Qo'shma Shtatlaridagi hamma bularning barchasiga mamnun emas: Amerikada ko'plab mutafakkir mutaxassislar va ajoyib, mehribon, ochiq odamlar yashaydi va ishlaydi, ular haqiqatan ham sayyoramizni o'z ehtiyojlaridan yuqoriroq ko'rishadi. AQSh siyosatchilarining xatti-harakatlari bilan AQShni hukm qilishning hojati yo'q. Aksariyat amerikaliklar Rossiyani Rossiya televideniyesida o'tkaziladigan debatlardagidak hukm qilmaydilar.
Hozirda, Mark Sukerberg vaziyatga nisbatan hech qanday izoh bermadi, bu juda g'alati ko'rinadi, ayniqsa, aksiyalarning narxi bunday ahvoldaligida. Marketwatchning fikriga ko'ra, Mark yaqinda o'z aktsiyalarini faol sotgan, o'ylaymanmi, buni u bilib qilgan, shunchaki boshlangan skandalning kelajakdagi kuchini tushunib yetganidek.
2016 yilning kuzida ushbu matn muallifi TEDxda "raqamli DNK" ning ahamiyati va uni jamoatchilik fikri bilan boshqarish xavfi haqida so'z yuritgan edi. Natijada, boshqa narsalar qatori "mavjud bo'lmagan joyda muammo o'ylab topmang", degan fikrda ko'plab tanqidlarga quloq solindi, chunki bu ma'lumotlar maxfiylik singari muammo emas, chunki bu ma'lumotlar biznes mulki hisoblanadi ".
Umid qilamanki, bugungi kunda ko'pchilik qanday qilib shafqatsiz xatoga yo'l qo'yganini ko'radi. Men bu holatning ommaviylashib ketganidan xursandman va sizning ma'lumotingizga ega bo'lish uchun inson huquqlari masalasi muqarrar ravishda davlat rahbarlarining darajasida muhokama qilinmoqda.
Va bu muhim ahamiyatga ega. Ma'lumotlarning "foydalanuvchilarning roziligisiz" qo'llanishi texnik jihatdan notog'ri.
Facebook-ning foydalanuvchi shartnomasi bilan siz "Men roziman"(I agree) tugmasini bosganingizdan so'ng siz o'zingizning postlaringiz, fotosuratlaringiz, qiziqishingiz haqidagi ma'lumotlarga, marshrutlar tarixiga va barcha bilvosita xulosalaringizga xayrixohlik bildirasiz. Bu tamom degani.
Misol uchun, Facebook sizning ma'lumotlaringizdan bot yig'ib,yaratib do'stlaringizga biror narsalarni sotayotgan bo'lsa hayron bo'lmang. Bu noqonuniy bo'lmaydi. Ishonchim komilki, hozirgi ahvol insonlarni tushunib yetishga turtki bo'ladi va dunyodagi ma'lumotlarga bo'lgan qarash o'zgarishni boshlaydi. (P. S tarjimada uchragan xatoliklar bo'lsa uzr so'rayman.)
Maqolani do'stlaringizga ham ulashing.
Manba: Forbes
@economicsuz — Make a living kanali.