اعتصاب | سرگی آیزنشتاین
گزارش جلسه‌ی اکران چهل‌وشش
«آنچه زیر پرسش په باید کرد؟ پنهان شده بود، ایده‌ی «اعتصاب عمومی» است.
اما برای جهان امروز ما، پاسخ پرسش «چطور تمامش کنیم؟» اعتصاب انسانی است. اعتصاب عمومی استثمار را در فضا و زمان محدود فرض می‌کرد،
و برایش، بیگانه‌سازی پدیده‌ای جزئی بود که به دشمنی قابل شناسایی و در نتیجه قابل شکست بر می‌گشت.
اعتصاب انسانی برای دوره‌ای است که مرزهای میان کار و زندگی محو شده است.»
در چهارشنبه‌ای که گذشت به تماشای فیلم اعتصاب ساخته آیزنشتاین نشستیم. فیلمی با پیچیدگی‌های روایی وشخصیت پردازی و فرمال که روایت گر یک اعتصاب شکست خورده در روسیه پیش از انقلاب است.
در میان صحبت‌های تماشاگران نظرهای متفاوتی را می‌شود پیگیری کرد:
-آیزنشتاین در این فیلم بر نقطه شکست در جنبش کارگری تأکید دارد. چنان که در ابتدای فیلم درباره ضرورت سازماندهی طبقه کارگر حرف می‌زند. آیا می‌شود نتیجه گرفت که در نبود سازماندهی، حرکت‌های اجتماعی محکوم به شکست می‌شوند؟
-کارگردان در این فیلم از دل کلیشه‌ها به جنگ کلیشه می‌رود. چرا که هر کلیشه‌ای در دل خود هسته‌ای حقیقی دارد. نشانی از واقعیت که می‌توان در کلیشه‌ها ردیابی کرد. و به این اعتبار شاید بتوان گفت وظیفه هنرمند به نوعی آشنایی‌زدایی از کلیشه هاست.
-"اعتصاب" به نوعی روایتگر رویارویی طبقه‌ای در برابر طبقه‌ای دیگر است. کارگرانی که از کمترین حقوق محروم‌اند دست به اعتصاب می‌زنند و ابزارهای کار را رها می‌کنند تا قدرت را از نو بنا کنند.
فیلم "اعتصاب" با همه پیچیدگی‌ها و ظرافت‌هایش در یک جلسه قابل بررسی نیست. چنانکه پرسش‌های بیشماری برای همه ما مطرح شد که هر کدام میتوانند مدخل تازه‌ای باشند برای آنکه ما به اکنون و شرایط موجود درستت‌ر بنگریم. از جمله این پرسش ها:
*آیا اعتصاب کارگران، رها کردن کارخانه و ابزار کار، کنار کشیدن از قدرت تلقی می‌شود؟
*آیا در شکل تازه‌ای که مناسبات سرمایه‌داری به خود گرفته است همچنان اعتصاب موضوعیت و ضرورت دارد؟ و اگر باید به دنبال جایگزینی برای اعتصاب به معنای کلاسیک آن باشیم، چه چیزی می‌تواند جایگزین آن شود؟
*فیلم "اعتصاب" چه قدر سندیت تاریخی دارد و چه اندازه مناسبات صنعتی که در آن به نمایش درآمده با شرایط تاریخی آن مطابقت دارد؟
*آیا می‌توان گفت که آیزنشتاین در این فیلم تا حدی نقش زنان را نادیده گرفته است؟
و پرسش‌های متعدد دیگر که بی‌شک پاسخ آن‌ها تنها در تصاویر یک فیلم و ورق های یک کتاب پیدا نخواهد شد. شاید که تاریخ در چشم انداز گسترده و در دل تصاویر یگانه‌اش پاسخ بسیاری از این سوال ها را پنهان کرده باشد.