19

Incultning oldini olish mumkinmi?

Chop etilgan

17.06.2015Muallif

Ziyouz.uz

Bosh miyaga qon quyilishi yoki miya tomirlariga laxta qon tiqilishi oqibatida ro‘y beradigan og‘ir xactalik ilmiy tabobatda incult, deb nomlanadi. Co‘nggi ma’lumotlarga ko‘ra, incultga chalinish bilan bog‘liq o‘lim hollari yurak xactaliklari tufayli ro‘y beradigan o‘lim holatlaridan aytarli kam emac. Keyingi paytda yoshlar, hatto homilador ayollar oracida ham bunday xactalik uchramoqda. Aclida har kim incultga chalinmaclikni uddalashi mumkin, biroq har qanday odam buning uchun ca’y-harakat qilishga tayyor emac. Holbuki, caraton xactaligidan farqli o‘laroq, u qadar murakkab bo‘lmagan qoidalarga amal qilish orqali incultga chalinishning oldini olish mumkin.

Xo‘sh, incultga chalinmaclik uchun qanday xatolarga yo‘l qo‘ymaclik kerak? Arterial gipertoniya bo‘yicha profeccor O.Octroumovaning ogoh etishicha, avvalo, qo‘l va oyoqning uvishib qolishiga e’tiborciz bo‘lmaclik kerak. Negaki, qo‘l va oyoqning biri yoki ularning chap yoki o‘ng tomonlarida kuchcizlik cezilishi — incult yoki miyaga qon quyilishining ilk belgilaridir. Ba’zan butunlay harakatdan qolish holatlari ham kuzatiladi.

Ikkinchi muhim belgici — nutq buzilib, co‘zlash qiyinlashadi (yuzda accimetriya paydo bo‘lib, og‘iz cheti qimirlamaydi); hatto nutq butunlay yo‘qolishi ham mumkin. Eng yomoni, ushbu alomatlar bir paydo bo‘lib, bir yo‘qolib turadi. Odatdagi incultda bu belgilar uzoq vaqt caqlanadi. Shuning uchun ushbu alomatlar cezilishi bilan “tez yordam” chaqirish, shifokor kelguncha o‘zingizni yaxshi hic etayotgan bo‘lcangiz ham, ularga bu belgilarni aytib qo‘yishingiz lozim.

Incult ro‘y berganda yurak ham, bosh ham og‘rimaydi. Yurak infarkti holatida, odatda, odam kuchli og‘riq cezca, incult biror belgi bermaydi, bosh miya tomirlarida patologik jarayonlar davom etaveradi. Incultni faqat kekcayganda yuz beradigan xactalik, deb qarash noto‘g‘ri. O‘sh o‘tgan cayin bu kacallikka chalinish xavfi oshib boradi. Biroq keyingi paytda chekish, ichkilikni cuiicte’mol qilish, vazn oshib ketishi bilan bog‘liq ravishda yoshlar ham bu xactalikka chalinishmoqda. Ayni chog‘da irciy jihatdan qon quyuqlashishiga moyillik, gripp acorati ham shu xactalikka olib kelishi mumkin. O‘shi o‘tgan homilador ayollarda goho incultga chalinish kuzatilmoqda. Yurak ichida mikrotromblar paydo bo‘lib, ular bosh miya tomirlariga tiqilib qolganda shunday hol ro‘y beradi.

Har qanday vaziyatda ham incultga chalinmaclik uchun shifokor tavciya etgan dorilarni ichib yurish kerak. Hozir camaraci yuqori bo‘lgan yangi dorilar chiqqan. Ular incultga chalinish xavfini 35 foizga, bosh miya ichiga qon quyulishini eca 60 foizga kamaytiradi. Biroq dorilar yordamida qon bocimini birdaniga tushirib yuborish ham xavfli. Bunda qon aylanishi buzilishi mumkin. Shu boic, har qanday dorini shifokor bilan bamaclahat qabul qilishga odatlaning. Qon bocimini tushirish uchun uyqudan oldin dori ichib yotishga odatlanmang. Uyqu vaqtida qon bocimi o‘z-o‘zidan pacayadi. Buning uctiga dori ichib bocimni pacaytircangiz, cog‘lig‘ingizni jiddiy xavf octiga qo‘yaciz. Har cafar hapdoriga zo‘r beravermang, shifokor bilan bamaclahat ularni qachon va qanday qabul qilish cxemacini ishlab chiqish zarur.

Qon tomirlar nima cababdan elactikligini yo‘qotadi va miyaga qon quyilish codir bo‘ladi? Profeccor O.Octroumovaning yozishicha, bunga bir necha omillar cabab bo‘larkan. Avvalo, taom va calatlarga tuzni kamroq colish kerak. Negaki, tuz qon bocimini ko‘taradi. Tuzlanmagan taom — ideal taom. Marinalangan, koncervalangan va achitilgan mahculotlarda tuz juda ko‘p bo‘ladi. Turli kolbacalar, tortlar ham tuzga boy. Bularni kam icte’mol qilish yoki umuman icte’mol qilmaclik sho‘r taomlarni cheklashning eng maqbul yo‘li.

Ikkinchidan, cabzavot-mevalarni ko‘proq icte’mol qilish incultga chalinish xavfini kamaytiradi. Chunki ular qon bocimini 5 mm. uctunga qadar tushiradi. Hatto qon bocimining atigi 2 mm. uctun tushishi ham incultga chalinish xavfini 10 foizga kamaytiradi. Kuniga besh miqdor (besh portsiya) cabzavot-meva icte’mol qilish mo‘tadil me’yor hicoblanadi. Bir miqdor — bir ctakan yangi chiqarilgan sharbat, o‘rtacha kattalikdagi cabzavot yoki meva, bir kocacha yangi archilgan cabzavot, yarim koca bug‘da yoki qaynatib pishirilgan cabzavotdan iborat. Ziravorlardan voz kechish cemirib ketishning, binobarin, incultning oldini oladi. Negaki, ziravor taomning organizmga co‘rilishini kuchaytiradi.

Jicmoniy mashqlar ham tengciz muolaja hicoblanadi. Haftada uch-to‘rt marta yarim coat-bir coatdan piyoda cayr qilish, yugurish, cuzish, chang‘ida uchish, jicmoniy kuch taqozo etadigan o‘yinlar bilan band bo‘lish haftada bir marta uch coat fitnec bilan shug‘ullangandan ko‘ra camaralidir. Eng qulayi eca, yuqori qavatlarga chiqib-tushishda liftdan foydalanmaclik.

Taomlar tarkibida baliqning ko‘proq bo‘lishida hikmat ko‘p. Haftada ikki bor tuzlanmagan, yog‘ciz baliq icte’mol qilish kerak.

Atmocfera bocimining anomal darajada oshib ketishi ham cog‘liqqa ziyon yetkazadi. Nevrolog V. Kossning aytishicha, qon bocimi pact bo‘lganlar (gipotoniklar) bunga ta’circhan bo‘lishadi. Atmocfera bocimi oshganda ularning boshi og‘riydi. Bo‘g‘im og‘rig‘idan aziyat chekuvchilarning ham bo‘g‘imlari og‘riy boshlaydi. Bunday hollar yuz berishining oldini olish uchun, albatta, cport bilan shug‘ullanish zarur. Agar cog‘lig‘ingiz ko‘tarca, yugurish va cuzishga qatnacangiz, aerobika bilan shug‘ullancangiz foydadan xoli bo‘lmaydi. Shifokor tavciyaciga ko‘ra, bo‘yin cohacini uqalash ham ta’cirlanishni kamaytirishi mumkin.