145-146-САВОЛ

Ассалому алайкум, Ҳазрат! Касалхоналарнинг реанимация бўлимида қанчадан-қанча инсонлар кома ҳолатида ётишибди. Шулардан биттасининг қариндоши домлага шундай мурожаат қилибди: «Хотиним мана қанчадан бери ўзига келолмай кома ҳолатидадир. Аппаратлар воси-тасида сунъий юрак ишлатиб жонини сақлаб турибмиз. Шифокорларнинг эътирофича, бундайкасалларни чет элда амалиёт қилса, балки тузалиши мумкин экан, аммо бизда эмас. Бизда бундай касалга даво йўқ. Агар биз мана шу аппаратнинг битта симини чиқариб қўйсак, у одам вафот этади. Шу ҳолатда мен хотинимни бекорга қийнаб, жонини сунъий сақлаб қўймаётганмикинман?» Саволим шуки, юқоридаги ўлими аниқ беморнинг ҳаётини сунъий сақлаб туриш жоизми? Ё табиий ўз ҳолатига ташлаб қўйиш керакми?

ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Ислом Фиқҳи академияси олимлари ва бошқа уламолар бундай ҳолатдаги одамдан тиббий жиҳозларни олишга қуйидаги икки шарт юзага келганда рухсат берганлар:

1. Юраги ва нафас олиши бутунлай тўхтаганда ва табиблар: «Бу тўхташ охиргиси, бу икки аъзо ҳеч қачон қайта ишламайди», деганда.

2. Миянинг фаолияти ҳам бутунлай тўхтаган ва мутахассислар: «У қайта ишламайди», дейишганда ҳамда мия бўшашиб, тарқалаётганда.

Фақатгина мазкур ҳолатда тиббий ускуналар ишлашини тўхтатиш мумкин. Валлоҳу аълам.

Ҳозирги кунда болалар туғилганида улар билан қўшилиб тушадиган йўлдошдан, яна шун-га ўхшаш ҳомилани олдириб ташлаш пайтида чиқадиган чиқиндилардан дорилар тайёрланаётганлиги, муолажада мана шу нарсалардан фойдаланилаётганлиги маълум. Ислом нуқтаи назаридан шу ишни қилиш жоизми?

ЖАВОБ: Бисмиллаҳир Роҳманир Роҳийм

Ҳозирги кун одатига кўра бу нарсаларни, албатта, мусулмон бўлмаганлар қилади. Мусулмонлар ундан хабардор бўлганидан кейин «Динимизда бунинг ҳукми нима экан, қилса бўлармикан ёки йўқми?» деган маънода саволлар пайдо бўлди. Мазкур савол берувчи муҳтарам шахснинг ҳолатлари ҳам ана шу. Бунга жавоб бор. Маккаи Мукаррамадаги «Робитатул Оламил Исломий» ташкилоти ҳузурида иш олиб борувчи Ислом Фиқҳи академияси ўзининг ҳижрий 1424 сана, 19–23 шаввол кунлари бўлиб ўтган мажлисида бир қанча масалалар қатори мана шу масалани ҳам кўриб чиққан. Кўриб чиқиб, Ислом Фиқҳи академияси аъзолари бу масала бўйича керакли қарорларни қабул қилганлар. Инсоннинг жисмидаги ҳужайралардан ҳозирги кунда турли мақсадларда, хусусан тиббий мақсадларда, фойдаланишни уламолар йўлга қўйганлар. Бу нарса баъзи бир беморликларни даволаш ёки турли илмий тажрибаларни олиб бориш учун ишлатилиши мумкин. Тажрибаларни ўтказиб, ҳар хил ҳолатларга солиб кўриб, маълум бир касалликларни даволаш имкони бор. Ана шу маънода, мисол учун, саратон (рак) касалини даволашга ҳам ишлатиш мумкин экан. Қандли диабет касаллиги, буйрак, жигар касалликларини даволашда ҳам инсондан олинган ҳужайраларни ишлатиш имкони бор экан. Бу ҳужайралар бир неча тарафлардан бўлар экан. Биринчиси: ҳомила янги пайдо бўлган ҳолатдагиси бўлса, ана шундан ҳужайраларни олса, уни турли нарсаларга аралаштириб, бу нарсани муолажага ишлатиш мумкин экан. Мисол учун, ҳозирги кунда болаларни пробирка (найча)ларда урчитиш тажрибалари бор. Ана шундан ортиб қолган жисмларни, ҳужайраларни олиб, юқорида айтилганидек тажрибага қўйиш ёки даволаш ишларида ишлатиш мумкин экан. Иккинчиси: баъзи бир ҳомилалар ўзи тушиб кетиши ёки жиддий шаръий сабаб ила олиб ташланиши мумкин, ўша ҳомиладан ҳам ҳужайраларни олиб муолажа учун ишлатиш мумкин экан. Учинчиси: дастлаб айтганимиздек, бола туғилганида у билан қўшилиб тушадиган йўлдоши, киндик ипидан ҳам ҳужайраларни олиб ишлатиш мумкин экан. Тўртинчиси: ёш болалар ёки катта ёшдаги тирик одамларнинг баъзи бир жойларидан ҳужайраларни олиб, юқорида айтилган мақсадларда ишлатиш мумкин экан. Мана шу ҳолатларни Ислом Фиқҳи академияси уламолари диққат билан ўрганганлар, бу соҳа мутахассисларининг гапларига қулоқ осганлар, уларга саволлар берганлар ва охири фатво чиқарганлар. Ўша фатвода айтиладики: биринчидан, инсоннинг ҳужайрасини олиш, уни ривожлантириш ва муолажа (даволаш) учун ҳамда турли илмий тажрибаларга ишлатиш мумкин. Шарт шуки, ўша ҳужайраларни олиш рухсат берилган, шаръан жоиз бўлган манбадан бўлсин. «Бу манбалар қандай манбалар?» дейилса, биринчиси: катта ёшдаги тирик юрган кишилардан ҳужайраларни олиб ишлатиш уларнинг ўзининг розилиги билан ва ўша жисмидан керакли ҳужайрани олганда ўзига зарар етмаслик шарти билан; иккинчиси: худди шу нарсаларни ёш болалардан ҳам олиш мумкин, бу ҳам шаръий бир мақсад учун бўлиши керак. Бунда ўша нарсаларни олгандан кейин мазкур болага зарар етмасин ва ота-онасининг рухсати бўлсин; учинчиси: ана шундай ҳужайраларни киндикка уланиб турадиган йўлдошдан олиш мумкин. Албатта, уни ишлатишга ота-онанинг розилиги бўлиши шарт; тўртинчиси: ўз-ўзидан тушиб кетган ҳомилалардан ҳужайраларни олиб, юқорида зикр қилинган мақсадларда ишлатиш мумкин. Албатта, бунда ҳам ота-онанинг розилиги керак. Шунингдек, найча-пробиркада уруғликни олиб, урчитиб, ҳомила ҳосил қилиб, кейин онанинг раҳмига қўйиб қўйиш ишлари бажарилган бўлса-ю, ўша найчада баъзи бир чиқиндилар қолган бўлса, буни ҳам ота-онанинг розилигини олиб, кейин ишлатиш мумкин. Энди, шу нарсаларни олиш, уларни ҳужайра сифатида ишлатиш мумкин бўлмаган ҳолатларидан биттаси: ҳомилани шаръий узрсиз олиб ташланса, унда мазкур нарсани қилиб бўлмайди, иккинчиси: ота-онанинг рухсатисиз қилиб бўлмайди, буларга ҳам эътибор бериш лозим бўлади. Бу нарсалар ўта илмий масалалар бўлса ҳам, барибир, савол туғилганидан кейин ҳаммамиз билиб қўйишимиз лозим бўлган нарсалардир. Валлоҳу аълам.

© Шайх Муҳаммад Содиқ Муҳаммад Юсуф раҳимаҳуллоҳ

«Зикр аҳлидан сўранг» каналига уланиш