12
Адо этилмаган хакАдо этилмаган ҳақ.February 26, 2021
26 феврал 2021
Ота қаттиқ дардга чалинди ва касал боʻлиб ётиб қолди. У жуда яхши инсон боʻлиб ота-онаси, яқинлари олдидаги бурчини тоʻкис адо этаётган боʻлса ҳам, аммо бу дегани у энди ҳаётдан коʻз юмса ҳам боʻлади дегани эмас. У ҳалı фарзандлари бахтини коʻриши,уларга бош боʻлиши керак. Унга этарлича оброʻ-еʼтибор ва мол-дунё берилди, буни кераклича сарфлади дея оламиз.
Тоʻнгʻич фарзанди қиз, эндигина оʻн саккизга тоʻлди. Отаси уни деярли зориқтирмай оʻстирди. Қиз оʻқишдан қайтди ва отасининг аҳволидан хабар топди. Уни касал боʻлганини билган эди-ку, аммо бундай огʻир деб оʻйламаган эди
- Ассалому алайкум.-
Ота уйнинг тоʻридаги диванда оʻраниб ётарди
-Ваалайкум ассалом,-овоз секин, ҳоргʻин оҳангда чиқди. Қиз бир зум оʻйланиб қолди ва ҳеч бир соʻз демади, ҳол-аҳвол ҳам соʻрамади шунчаки, жимгина ичкарига кириб кетди.
Она турмуш оʻртогʻига қарар, қийналаётганини коʻриб ҳеч бир нарса қилолмас эди. Қиз:
- Шифокорга коʻрсатдийларми? Нима боʻлибди? Нима қилиш керак экан?
-Ҳа, коʻрсатдик. Даволанса оʻтиб кетади дейишди, дори-дармонлар қилябмиз...
-Бошқа жойга ҳам олиб борайлик?
- Даданг ёʻловчида юролмайди, амакингларингни ҳозир ишлари қизгʻин... Машина борку минишга одам ёʻқ.-деди она оҳиста оʻйланиб. Қиз нимадир демоқчи боʻлди-ку , аммо тишларини тишлаганича жим боʻлди. Бир вақтлар қариндошлар, ёр-биродарлар билан тоʻлган бу уй, инсонлар қоқишдан чарчамаган дарвоза шу кунларда ҳеч қоқилмас, гоʻё инсонлар коʻзига коʻринмайдиган бир эски тирқишга айланган эди.
Ота кечқурун билан огʻир ординарй, узуқ-юлуқ ёʻталиб ухлолмади. Бу ҳолатни сезган қиз тун боʻйи неларнидир оʻйлаб чиқди.
Тонг отди, она уй ишлари билан ҳовлида юрарди, қиз кетишга тайёргарлик коʻрди ва бирдан отасининг овозини эшитди.
-Чақирдингизми ?
-Ҳа, сувни олиб бер... Укаларинг яхшими ? Ишларга қараб турибсизларми?
- Ҳм.-деди, қиз бу вақт отасига қарар экан, ич-ичидан нимадир оʻтди ва бу оʻтган нарса , унинг коʻзларидан гʻазаб боʻлиб сачираб турарди. У ҳаёлига келган соʻзларни огʻзидан чиқармасликка интилди, лекин энди бунинг иложи қолмаган эди.
Она хонага кириб келар экан, қизининг баландроқ ва аччиқ гʻазабла гапираётган оҳанги эшитилди: ,, Сиз ҳали бизнинг олдимиздаги бурчингизни бажариб боʻлмадингиз, ҳали сизда бизнинг ҳаққимиз бор. Уни адо этишингиз керак" бу соʻзларни айтаётган оʻзининг қизими ёки бошқа биров ? Она хонага ҳайрон кириб келди, у келганида қизи жим боʻлган , аммо коʻзларидаги ёшла фигʻон коʻриниб турарди. Қиз сумкаларини олиб чиқиб кетади ва на ота-онаси билан ҳайрлашди, на кетаётганини айтди. Ота бир нуқтага тикилганча , чуқур оʻйланиб қолди. Она ҳеч нарсани тушунмасди, ҳозиргина эшитган соʻзларини қизи айтдими, ахир шунча йилдан буён отасига соʻз очиш тугул тик қарамаган қизи шу эдику, ёки бу бошқа бировми?
Қиз шаҳарга қайтди, укалари билан бирга одатдагидек яшайверди. Она нима боʻлганини турмуш оʻртогʻидан соʻрамоқчи, билмоқчи боʻлди, аммо билолмади . Наҳот қизига шундай тарбия берган боʻлса, уни шундай кибрли, мол-дунёга оʻч қилиб оʻстирган боʻлса ? Бу саволлар онага тинчлик бермасди, у ишонмасди чунки қизи жудаям чуқур исломий тарбияда оʻсиб-улгʻайган эди, лекин оʻша лаҳзадаги унинг коʻзларидаги гʻазаб олови... ёʻқ, ёʻқ она ҳеч қачон бу ҳолни коʻрмаган эди. У қанча уринмасин ота ва қиз оʻртасидаги суҳбатни билолмади. Ота секин-аста согʻая бошлади. Қишнинг совуқ қаҳридан музлаган эшик, баҳор келганидан дарак бергандай қоқила бошлади. Яқинлар яна бу уйни коʻраётган , ҳол-аҳвол соʻраб, эшик қоқиб келаётган эди. Ота тез орада буткул согʻайди, энди аёлини ҳам олиб, шаҳарга, ишига, фарзандлари олдига қайтди. Қиз отасини коʻриб ҳурсанд боʻлди, аммо бу ташқи атрофга деярли сезилмади. Ота эса оʻзгарган, унинг коʻзлари меҳрга лиммо-лим, гоʻёки қолган барча умрини фарзандига сарфлашга қарор қилган одамдек эди. Улар биргаликда ҳудди янги ҳаёт бошлагандек эди. Балки ота огʻир ҳасталик туфайли коʻп нарсаларни оʻйлаб коʻргандир ёки бунга бошқа бир сабаб бордир..Нима боʻлгандаа ҳам у жуда эътиборли , меҳрибон отага айланган эди. Бундан она бениҳоя ҳурсанд, аммо уни қизининг аҳволи оʻйлантирарди. У ҳеч бир соʻз демай, жимгина юрган боʻлсада , ҳаёлан норозилик тафти балқиб турарди. Она бу ҳолга чидай олмади ва минг оʻй-ҳаёл билан қизига соʻз очди. -Сенга бирор нима боʻлдими, оʻзгариб қолдинг?
-Ҳеч нима боʻлгани ёʻқ, ҳаммаси яхши..
-Яхши эмас, нимадандир норозидек, нимадир этмаётгандек юрибсан. -деркан она боши эгик, сукутла жим оʻтирган фарзандига боқди.
-Сенга нима этмаябди, даданг сизлар учун элиб-югуриб ҳаракат қилаётган боʻлса, ҳамма нарсанг этарли боʻлса, яна нима керак ?
-......ҳеч нима керак эмас.- деди қиз оҳиста овозда, бошини эрдан коʻтармай. Она эса борган сари сабр косаси талар, бошқа бир жавобни кутарди.
-Дадангга айтган соʻзларингни эшитдим. Сендан буни кутмаган эдим, бундай тарбия бердим деб ҳам оʻйламасдим. Сен қачон оʻз отамгдан ҳақ-ҳуқуқ талаб қиладиган даражага этди ҳа ? Қачон бунчалар мол-дунёга оʻч боʻлиб улгурдинг. Ахир бошимиздан кечирган ишларни оʻзинг коʻриб, билиб улгʻайдинг-ку...- она жаҳл устида бу соʻзларни айтаркан роʻпарасида боши эгик ҳолда оʻтирган қиз оʻзининг қизи-ку бу айтаётган гапларига лойиқ фарзанд бошқа эди.
-Сенга тоʻгʻри тарбия беролмадимми ?-деди она огʻир ҳоʻрсиниш ва оҳиста овозда. У қизидан хоҳлаган жавобини ололмаган эди. Қизининг ҳеч боʻлмаганда ҳатосини англаб этишини, узр соʻрашини кутарди, онанинг нияти шу эди.
Қиз эса боʻгʻзига тиқилиб , огʻзидан чиқолмаган йигʻи товушини , коʻзларида қалқсада юзига тушишини хоҳламаган ёш томчиларини беркитар, сездиришни истамас эди. Ҳаёлидан оʻтганини бошқага билдирмайдиган бу сирли ҳилқат гоʻё мени ҳеч ким тушунмайди, англамайди деб билар, балки шунинг учун ҳам оʻзи ва ҳис-туйгʻуларини туннинг зулмати ичидаги жимликка беркитган эди.
Кунлар шу зайлда одатий ва тез оʻтди. Орадан жуда коʻп вақт оʻтмасдан , қизнинг узатиладиган, моʻжаз болаликдан катта, сершовқин ҳаётга кузатиладиган куни этди. Ҳамма ёқда ҳурсандчилик, шоʻх-шодон кулгулар. Фақат ота қалбида қувонч ва қайгʻу оʻзаро ҳукмронлик қиларди. У учун бу кун жуда-жуда қайгʻули эди. Қизини, нури дийдасини оʻзга уйда кузатар экан, ич-ичидан келган фарёдни қайтара олмади: ,,Сен тоʻгʻри айтган эдинг, мен сени ҳаққингни адо этолмадим, қарзимни тоʻлолмадим, фарзимни бажаролмадим . Мен ҳеч англадим, кечир қизим..."- димогʻидан оҳиста, узуқ-юлуқ йигʻи аралаш чиққан бу соʻзлар отанинг йиллар давомида айтолмаган дил соʻзлари эди. Қиз оҳиста, зоʻргʻа босаётган қадамлари билан уйини тарк этар экан, шунча йил давомида биринчи марта отасининг коʻзларига қаради, у шу онда чуқур бир меҳр нафасини ҳис этди. Қизининг орқасидан кузатиб қолган ота ҳаёлан оʻйга чоʻмганди. У қизининг биринчи бора қоʻрқмай соʻзлаган, соʻзлаганда ҳам коʻп нарсани англатган соʻзларини эсларди:,,Агар...агар сизга бирор нима боʻлса на опа-синглингизни ва на бошқаларни тинч қоʻяман , улардан сиз уларга сарфлаган барчасини ҳисобини соʻрайман. Сиз бизга тегишли нарсаларни уларга сарфладингиз, уларни ташвишлари билан боʻлиб оʻзингизни тугатдингиз, бизни унутдингиз. Менга ҳеч қандай нарсаларни кераги ёʻқ, оʻзингиз , эътиборингиз керак эди. Сизни қоʻлингиздан келарди, барчамизни бир эрга тоʻплай олардингиз, бир бутун оила қила олардингиз аммо..... Бизга тегишли вақтингиз ва меҳрингизни бизга сарфламадингиз, энди....сизга бирор нарса боʻлса биз нима қиламиз, қайси яратиб берган нарсангиз бизга татийди. Бизга меҳр керак эди. Сиз ҳали бизнинг олдимиздаги бурчингизни бажариб боʻлмадингиз, ҳали бизнинг ҳаққимиз адо этолмадингиз...."- дея бир тугʻён билан отилиб чиққан бу соʻзлар, ҳозиргина остонадан кузатилган , меҳрга ташна коʻзлар билан орқасига қайрилган, меҳрга зор қалб билан энди бу уй учун меҳмонга айланган қизнинг соʻзлари эди.
Оʻн саккиз йил мобайнида меҳр, эътиборга ташна бу қиз, ҳудди шундай иссиқлик ва қувончга тоʻлмаган қалб билан кузатилди, энди бу меҳр ҳаққи адо этила олмаслиги кундек равшан, аммо бу ташна қалбни куни келиб оналик меҳри албатта лим-лим тоʻлдиришига ишонамиз.
Гулҳаё Мансурова
EDIT