آشنایی با صنعت بازی‌های رایانه‌ای
پدرام پاژنگ| انجمن علمی مدیریت صنعتی دانشگاه علامه طباطبائی
▫️این روزها عرضه سالیانه بازی‌هایی نظیر Call of Duty یا بازی‌های ورزشی مانند FIFA و فروش میلیونی آن‌ها، دیگر چیز عجیب و غیر عادی نیست. صنعت بازی‌های ویدیویی بسیار عظیم و بزرگ است و اگر در آن به درستی پیش بروید و بازی خود را به خوبی مورد توجه دیگران قرار دهید، موفقیت و درآمد آن بسیار بالا خواهد بود؛ به طوری که امروزه شاهد بازی‌ای به نام Pokemon Go هستیم که مردم با گوشی‌های همراه خود به شکار هیولایی رنگارنگ می‌پردازند! جالب است بدانید که این بازی باعث شد سازنده آن میلیاردر شود!
▫️در سال ۲۰۱۴ بیش از ۱۳۵ میلیون بازی، آن هم تنها در ایالات متحده آمریکا به فروش رفت و درآمدی بالغ بر ۲۲ میلیارد دلار از خود به جای گذاشت؛ اما صنعت گیم تنها مربوط به یک کشور و یک قاره نمی‌شود، بلکه یک تجارت بین‌المللی است. طبق آمارهای منتشر شده، بازار جهانی بازی‌های ویدیویی، مسابقات الکترونیکی و موبایل در سال ۲۰۱۵ به ارزشی معادل ۹۱.۸ میلیارد دلار رسیده‌اند و این رقم در سال ۲۰۱۶ به عدد ۹۹.۶ میلیارد دلاری رشد کرده است. همچنین طبق تحقیقات این آمار در سال ۲۰۱۹ به مبلغی حدود ۱۱۸.۶ میلیارد دلار رسید!
▫️در سال ۲۰۱۶ چین با ۲۴ میلیارد دلار درآمد توانست رتبه اول جهان را در صنعت بازی‌های کامپیوتری به خود اختصاص دهد. در رده‌بندی جهانی کسب درآمد از صنعت بازی‌های رایانه‌ای، پس از چین، آمریکا، ژاپن، کره جنوبی و آلمان در رتبه های دوم تا پنجم جهان قرار دارند. ایران نیز با ۲۷۰ میلیون دلار در جایگاه سی و دوم جهان قرار گرفته است.
▫️یکی از باورهای غلط در مورد صنعت گیم این است که بازی‌ها تنها مخصوص افراد کودک و نوجوان طراحی شده‌اند؛ اما با توجه به آماری که منتشر شده است، ۲۹ درصد از گیمرهای دنیا میانگین سنی ۱۸ تا ۳۵ سال دارند. ۲۷ درصد سنی زیر ۱۸ سال و ۱۸ درصد بین ۳۶ تا ۴۹ سال سن دارند؛ اما ۲۶ درصد بعدی مربوط به چه میانگین سنی خواهد بود؟ شاید باورش برای شما سخت باشد، اما ۲۶ درصد از گیمرها را افراد ۵۰ سال به بالا تشکیل داده‌اند! البته فکر نکنید که این ۲۶ درصد از افراد مسن همانند شما پای بازی‌هایی نظیر Call of Duty یا Assassin’s Creed می‌نشینند. تعداد کثیری از این افراد وقت خود را پای بازی‌های موبایل مانند Candy Crush می‌گذارند.
🔻چطور می‌توان وارد صنعت بازی‌سازی و گیم شد؟
برای این که نگاهی روشن‌تر به این موضوع داشته باشیم، سایت Entrepreneur با کیت ادواردز، کارگردان اجرایی انجمن بین‌المللی بازی‌سازان که بیش از ۹ هزار عضو دارد، به گفت و گو پرداخته است. بخش‌های از این گفتگو را در این نوشته خواهیم خواند:
❓آنترپرنور: چه موقعیت‌هایی برای اشخاصی که عاشق بازی هستند و قصد دارند این علاقه خود را در این تجارت نیز به کار ببرند، وجود دارد؟
🔺کیت ادواردز: خبر خوب این است که موقعیت برای چنین افرادی بسیار زیاد است. صنعت بازی‌های ویدیویی روز به روز در حال رشد است. با توجه به انواع و اقسام نظرسنجی‌ها و آمارگیری‌ها، می‌توان به راحتی گفت که گیم‌پلی و تنوع ژانرهای آن برای انواع سلیقه‌ها در دسترس است. حتی ما امروزه به برابری جنسیت در زمینه گیمینگ رسیده‌ایم.
ما افرادی را داریم که به دنبال ساخت و توسعه بازی به عنوان یک شغل هستند و همین‌طور هم بسیاری را می‌شناسیم که ساخت بازی را یک سرگرمی می‌دانند. اگر شخصی قصد دارد از نظر تجارت وارد صنعت بازی شود، باید تکلیف خود را مشخص کند؛ آیا این کاری است که قصد دارد هر روز آن را انجام دهد؟ یا آن را به عنوان یک سرگرمی و کار جانبی نگاه می‌کند؟ خوشبختانه، به لطف رایگان بودن بسیاری از موتورهای بازی‌سازی، هر شخصی قادر به ساخت بازی است. این یک دموکراسی بسیار عظیم در صنعت گیم محسوب می‌شود، چرا که چنین امکانی در ۵ سال قبل وجود نداشت.
❓آنترپرنور: آیا برای افرادی که دانشی در زمینه کدنویسی و برنامه‌نویسی ندارند موقعیتی برای حضور در این صنعت وجود دارد؟
🔺کیت ادواردز: برای ساخت و توسعه یک بازی نیاز نیست حتما یک برنامه‌نویس باشید یا در نوشتن کدها شخصی بسیار با مهارت باشید یا حتی قرار نیست در توسعه خود بازی کاملا دخیل باشید و در کنار دیگران مرحله به مرحله کار کنید. کارهای بسیار زیاد و متنوعی در این صنعت وجود دارند که قادر به شرکت در آن‌ها هستید. در این صنعت همیشه جنبه‌هایی مانند هنر و طراحی، داستان نویسی و روایت، بازاریابی و بسیاری از منابع انسانی دیگر مورد نیاز است.
به خاطر این که صنعت گیم یک تجارت جهانی است، همیشه جا برای بسیاری از افراد که دارای مهارت‌های مختلف هستند وجود دارد. حتی برای شخصی مانند من نیز موقعیت شغلی وجود دارد. من یک جغرافی‌دان هستم اما با این وجود ۲۰ سال است که در این صنعت در زمینه فرهنگ‌سازی مشغول به کار هستم. از طرفی دیگر این صنعت به سرعت در حال تغییر است و به لطف پیشرفت تکنولوژی و نیروهای دیگر در این صنعت، خیلی از مردم قادر هستند جای خود را در ساخت بازی باز کنند و سهمی در آن داشته باشند.
البته باید توجه داشت که افرادی که سعی دارند بازی بسازند، برای درک آن، نیاز به انجام بازی‌های مختلف دارند. اگر یک گیمر و بازیکن مشتاق باشید، در ساخت بازی نیز موفق خواهید بود. این تنها مربوط به زمینه گیم نمی‌شود. همیشه گفته می‌شود که برای یک نویسنده خوب بودن باید مطالعه فراوان داشت. این موضوع دقیقا در صنعت گیم نیز کاربرد دارد.
❓آنترپرنور: آیا کسی قادر است با داشتن بودجه کم شروع به ساخت یک بازی کند؟
🔺کیت ادواردز: راه‌های زیادی برای شروع کار با بودجه کم وجود دارد. اصطلاحی به نام «Friends, Family and Fools» وجود دارد که یکی از مهم‌ترین روش‌ها برای شروع یک پروژه است؛ به این ترتیب که شما در مورد پروژه خود با دوستان و خانواده صحبت می‌کنید تا آن‌ها روی کارتان سرمایه‌گذاری کنند. حتی افراد زیادی هستند که ممکن است به ایده و پروژه شما علاقه‌مند باشند و بتوانند بیشتر از هر شخص دیگری از نظر مالی کمک‌تان کنند. بسیاری از این پروژه‌های مستقلی که در صنعت گیم شاهدشان هستیم توسط اشخاصی آغاز می‌شوند که یک کار تمام‌وقت خارج از این زمینه دارند و پروژه خود را تنها شب‌ها یا آخر هفته‌ها انجام می‌دهند. همچنین افرادی داریم که کار تمام‌وقت خود را به کلی رها می‌کنند و با سرمایه خود یا آشنایان و دستان‌شان یک استودیو مستقل برای خود تشکیل می‌دهند.
البته باید به خاطر داشته باشید که همیشه چنین راهی موفقیت پروژه و محصول نهایی را تضمین نمی‌کند. موفقیت یک بازی به خود آن بازی نیز بستگی دارد. متاسفانه، به خاطر این که سالانه تعداد بسیار زیادی بازی عرضه خواهند شد، در بین آن‌ها بازی‌های بسیار خوبی وجود دارند که دیده نمی‌شوند و بسیاری از گیمرها نیز آن‌ها را نادیده می‌گیرند. سازندگان آن پروژه نیز قادر نیستند بازی خود را به جمعیت زیادی نشان دهند؛ چراکه بازی‌ها بسیار اشباع شده‌اند. به همین دلیل است که در کنار ایده خوب، سرمایه و اراده، نیاز به فراست و بینایی بازاریابی دارید.
❓آنترپرنور: چه چالش‌هایی برای کارآفرینان صنعت گیم وجود دارد که در دیگر زمینه‌ها با آن‌ها رو به رو نیستیم؟
🔺️کیت ادواردز: هنگامی که صحبت از برنامه‌های مربوط به ساخت یک بازی می‌شود، با تبعیض‌هایی در مورد صنعت گیم رو به رو خواهیم شد؛ درست همانند انواع و اقسام هنرهایی که در سرتاسر دنیا با تبعیض‌های مختلفی رو به رو هستند. این کاملا به مکان و منطقه یک شخص بستگی دارد؛ بعضی از کشورها کاملا یک بازی ویدیویی را قبول دارند و برخی دیگر اصلا آن را دوست ندارند. در این زمینه همانند هنر، همیشه چالش‌هایی در سطح سیاسی و اجتماعی بین کشورهای مختلف وجود دارد؛ چراکه همچنان بسیاری از مردم فکر می‌کنند بازی‌های ویدیویی تاثیر مخربی دارند یا تنها برای کودکان ساخته می‌شوند.
بسیاری از افرادی که در صنعت گیم به صورت مستقل شروع به کار می‌کنند مهارت بازاریابی ندارند. بسیاری از مردمی که امروزه وارد این صنعت می‌شوند متوجه این قضیه هستنند که دانش ساخت بازی به تنهایی کافی نیست؛ زیرا آن‌ها وارد یک تجارت بسیار بزرگ شده‌اند. همین موضوع نیز برای بسیاری از آن‌ها یک چالش محسوب می‌شود.
همانند هنر، طراحی و توسعه یک بازی نیز کاملا به ذوق و عشق شخص بستگی دارد. اما این ذوق و شوق ممکن است در بسیاری از مواقع باعث شود تا چشم شخص نسبت به واقعیت‌هایی که باید آن‌ها را در این صنعت ببیند، بسته شود. چنین افرادی باید به دنبال اشخاصی باشند که دیدگاه و عقیده‌شان به هم نزدیک باشد تا بتوانند با یکدیگر همکاری کنند. پیش بردن یک پروژه در این صنعت با همکاری و کمک دیگران بسیار مهم است.
❓آنترپرنور: سرمایه‌گذاری در صنعت گیم چه منفعتی دارد که دیگر تجارت‌های کوچک ممکن است از آن‌ها بی‌بهره باشند؟
🔺کیت ادواردز: یکی از مهم‌ترین منفعت‌های این تجارت این است که به راحتی می‌توان وارد آن شد و شروع به کار کرد. اگر شما میل این کار را داشته باشید و در عین حال سطح معینی از دانش و مهارت داشته باشید که بتوانید روش کار با ابزار مورد نیاز برای ساخت یک بازی را یاد بگیرید و در نهایت، آن قدر اراده داشته باشید که بتوانید وقت خود را صرف آن کنید، خلق یک بازی به آن اندازه هم سخت نیست و یک وظیفه دلهره‌آور به شمار نمی‌رود. موانع برای شروع ساخت یک بازی کم هستند؛ اما به هرحال این که یک بازی واقعا خوب بسازید یک چالش جداگانه محسوب می‌شود.
منفعت بعدی برای افراد مشغول در این صنعت، این است که شما می‌توانید پس از ساخت یک بازی، آن را سریعا عرضه کنیدد و هیچ چیز مانع‌تان نخواهد بود.
🔻صنعت بازی‌های رایانه‌ای در ایران
▫️طبق آخرین گزارش کافه بازار، کلمه "بازی" در صدر جدول جستجوهای این بزرگترین مرجع دانلود اپلیکیشن کشور قرار گرفته است.
در پس پرده کلمه‌ای که روزانه ۵میلیون بار در کافه بازار مورد جستجو قرار می‌گیرد؛ صنعتی چشم‌نوازی می‌کند که در جهان نسبت به بسیاری از صنایع همچون صنعت سینما پتانسیل درآمدزایی بیشتری دارد. نکته مهم در اینجا این است که چند درصد این بازار در اختیار بازی‌سازهای بومی است و صنعت بازی‌سازی ایران چه وضعیتی دارد؟
▫️شاید عدم کیفیت لازم بازی‌های داخلی و عدم آشنایی سرمایه‌گذاران داخلی با صنعت بازی را بتوان به عنوان مهم‌ترین علت پیشرفت بازی‌سازهای خارجی در بازار داخلی دانست. همین امر موجب خروج میزان قابل توجهی ارز از کشور شده، به طوری که طبق گزارش دایرک، تنها در بازی CLASH OF CLANS هر بازیکن ایرانی به طور میانگین ۲۲هزار تومان هزینه کرده است؛ این رقم با توجه به میزان مخاطبان این بازی مبلغ قابل توجهی است.
حال آنکه با شناخت سلیقه مخاطب و رعایت اصول و مبانی هنر بازی‌سازی، ضمن اینکه می‌توان سهم بیشتری در این بازار قدرتمند داشت؛ حتی می‌توان مانع خروج ارز از کشور شد. هرچند نباید از این موضوع فاکتور بگیریم که با ورود به بازارهای بین‌المللی زمینه ارزآوری برای کشور را نیز فراهم می‌کنیم.
بازی‌سازی بر اساس ایده‌های بکری که می‌تواند در فرهنگ ایرانی جا خوش کرده باشد، رویای دوری نیست. کافی‌است کمی تفکر و شناخت را بن مایه‌اش قرار دهیم تا به نتیجه برسیم.
▫️در کنار وجود پتانسیل درآمدزایی این صنعت، نباید از دیگر تاثیرات مثبت آن غافل شد؛ در ماه اکتبر سال ۲۰۱۵، گروهی از دانشمندان برای شرکت در یک همایش مغز و اعصاب، در آمریکا، گرد هم آمدند. یکی از مباحث پیش آمده پیرامون بازی‌های ویدیویی و تاثیرات مختلف آن‌ها بود. مطالعات صورت گرفته و اظهار نظر دانشمندان در این همایش نشان می‌دهد که با رشد و توسعه بازی‌های ویدیویی، این سرگرمی نه تنها تاثیر مخربی بر ذهن فرد ندارد؛ بلکه باعث رشد و شکوفایی استعدادهای مختلف وی نیز می‌شود. طبق تحقیقات ارائه شده در این همایش، بازی‌های ویدیویی نه تنها قدرت استنباط و تخیل گیمرها را بهبود می‌بخشند؛ بلکه باعث افزایش توانایی‌های یادگیری افراد نیز می‌شوند! در نتیجه گیمرها در مواجه با اطلاعات جدید، سریع‌تر از افراد غیرگیمر قدرت یادگیری دارند.
▫️امروزه موردی که بیشتر از همه چیز می‌تواند کمک حال صنعت بازی ایران باشد، حرکت به سمت علمی و عقلانی کردن فرآیندهای ساخت، توسعه و انتشار بازی‌ها است.
با اینکه کارهای شایسته‌ای در صنعت بازی‌سازی ایران در حال انجام است اما همچنان این صنعت برای کسانی که می‌خواهند به تازگی وارد این مهم بشوند چشم‌انداز روشنی را ارائه نمی‌دهد که این مسئله بیشتر به دو دلیل در حال وقوع است. دلیل اول و مهم‌ترین آن، عدم رقبت رسانه‌های داخلی برای پوشش اخبار مربوط به صنعت بازی ایران است و مورد دوم، عدم توجه کافی علاقمندان این صنعت به مقوله‌ای همچون تحقیق و پژوهش است.
▫️یکی از دیدگاه‌های غلط و رایج فعلی، نبود امکان انتشار بازی ایرانی در بازارهای بین‌المللی است که این مسئله کاملا غلط است و ما صرفا از راه و روش آن آگاه نیستیم. اگر فعالیت‌های فعلی را همانند حرکت اولین دانه‌های برف بر دامنه‌ی کوه در نظر بگیریم، می‌توان بیان کرد که با اولین موفقیت‌های صورت گرفته در عرصه‌ی بین‌الملل، به یکباره شاهد میل شدید بازی‌سازان داخلی برای حضور در عرصه‌ی بین‌المللی خواهیم بود.
🔻نقش دولت در صنعتی‌شدن گیم در ایران
▫️حضور دولت در زنجیره بازی‌سازی ضروری است؛ اما ابتدا باید در حوزه بهبود زیرساخت‌ها ورود کند؛ به طور مثال ما هنوز دیتا سنتری نداریم که بتوانیم برای بازی آنلاین روی آن حساب باز کنیم. اگر دولت بتواند این زیرساخت را درست کند، قطعاً به صنعتی‌شدن بازار گیم کمک خواهد کرد. مساله دیگر آموزش نیروی متخصص است؛ دولت می‌تواند به این موضوع رسیدگی کند، چرا که این کار نیاز به هزینه بالایی دارد و شرکت‌های خصوصی از عهده آن برنمی‌آیند.
