🅢︎🅞︎🅡︎🅤︎ /🅒︎🅔︎🅥︎🅐︎🅟︎

🇸 🇴 🇷 🇺  :Altın ve gümüşten yapılan ziynet eşyalarında zekat varmıdır.

𝗶𝗸𝗶𝗻𝗰𝗶𝘀𝗶 : Altın ve gümüşten yapılan zinetlerde zekat yoktur diyenlerin görüşüne göre bir kaç sene sonra yapacağı düğünün masrafları için,yada gelininin takı olarak takması için biriktirdiği altınlarda zekat varmıdır?

🇨 🇪 🇻 🇦 🇵  :Hanefi mezhebinde :Altından ve gümüşten yapılan şey, ister para olsun (dinar) ister süs olsun zekâta tabidir. Altının nisabı 20 miskal (80,18, gram) gümüşün nisabı ise 200 dirhem (561,2 gram) dır. Bu nisaba ulaştığında bir senede üzerinde geçtikten sonra 40' ta bir zekatı çıkartılır.

Cumhur ise (Maliki, Şafi, Hanbeli) altın ve gümüşten yapılan ziynet eşyaları(bilezik,yüzük, kolye, gerdanlık gibi süs eşyaları) asli ihtiyac sayıldığından dolayı zekâta tabi değildir.

Şafi mezhebinde :Kuvvetli görüşe göre altın ve gümüşten yapılan ziynet eşyasında zekat yoktur. Buna binaen eğer zinet altını kenz(birikim) maksadıyla almışsa, o zaman bu ziynet eşyası zekâta tabidir. Aynı şekilde bu ziynet eşyaları çok fazla ise mubah ziynet' ten çıkarsa 200 miskalı geçerse (818 gram) yine zekâta tabidir.

Fakat altın ve gümüşten yapılan ziynet eşyalarını sırf takmak için alıp bulundurmuşsa yada alıp bunları hali hazırda yada gelecekte başka birine kirayla vermek için almışsa yada yine hali hazırda yada gelecek' te birine iareyle vermek için almışsa o zaman bu ziynet eşyası kuvvetli görüşe göre zekâta tabi değildir. Aynı şekilde ne kenz (birikim) nede kira ve iare niyetiyle almışsa yani bu saydığımız niyetlerin hiç biride yoksa mutlak bir şekilde hiç bir niyet getirmemişse yine ziynet eşyası zekâta tabi değildir.

 İşte bu beyanatlara binaen:Anlaşılan şafi mezhebinde : Mustakbel gelininin takısı için, alınan ziynet altınları her ne kadar nisaba ulaşmışsa da zekâta tabi değildir. Çünkü kayın babası bu altınları gelinin takı olarak takması için biriktirmiş. Bu niyetle alınmış. Artık daha sonra bu ziynet altınlarının  tümü, ister mehir olarak nikah onun üzerinde kıyılsın, ister bir meblağın üzerinde nikah kıyılıp geri kalanıda geline iare olarak verilsin . Yada mehir olarak nikahı başka bir mal üzerinde yapılıp bütün bu altınlar geline iare olarak verilmiş olsun. Neticede damadın babası bu altınları gelininin bu ziynet altınları taksın diye biriktirmiş olduğu için zekâta tabi değildir.

 Fakat üç yüz gramlık ziynet altını biriktirmiş diyelim, niyetinde bunun yarısını takı olarak geline vermesi diğer yarısınıda düğün zamanında bozdurup düğün masrafları için harcamak varsa o zaman takı niyetiyle alınan altında zekat yoktur. Fakat diğer kısım ise yani düğün masrafları niyetine alınan altınlar ise zekâta tabidir. Nisab miktarı varsa zekatını çıkartması lazım.

Yada alınan altınlar ziynet kısmından değilde cumhuriyet altınları ve benzeri altınlardan alınmışsa o zaman yine zekâta tabidir.

Burda önemli bir hususa değinmek istiyorum : Mesela adam kuyumcuya gidip 20 gram altın satın alıp kuyumcuda bırakıyor. Burda eğer bu şahıs kuyumcuya para verirken kuyumcuda ona ziynet altını verip kabd etmişse daha sonra ister eve getirip ister kuyumcuda emaneten yada karde hasene ile bırakmışsa takı niyetiyle aldığı için zekâta tabi değildir. Fakat aldığı gram karşılığı ziynet altını değilde , cumhuriyet ve benzeri ise o zaman kabd ettiği altın ziynet altını olmadığı için zekâta tabidir. Yada malum gram karşılığında kuyumcuya direk para verip altın hiç kabd etmemişse zaten o zaman bu akit faize girer. Çünkü rebevilerde mumaselet, hulul ve tekabut şart vardır. Burda ise aynı cins olmadığı için her ne kadar mumaselet şartı yoksada hulul ve tekabut şartı vardır. Bu şartları yerine getirmediği için faize girer. Buna çok dikkat etmek lazım.

 Hanbeli mezhebi ise : İmam Ahmed 'ten iki rivayet nakil edilmiş. Bir rivayete göre ziynet ve gümüş eşyaları zekâta tabidir aynı Hanefi mezhebi gibi. Diğer rivayete göre ise zekâta tabi değildir. Aynı şafi mezhebi gibi. Hanbeli mezhebinde kuvvetli görüşte budur. Zekata tabi değildir. Onların kitaplarına baktığımızda genel kaideleri bu konuda şafi mezhebi gibidir. İster erkek ister kadın ziynet altınları alıp bir bayana takı olarak takması için iare verme niyetiyle alınmışsa zekâta tabi değildir diyorlar.

Maliki mezhebinde ise :Ziynet altınları eğer gelecekteki eşi yada gelecekteki gelini için almışsa bu ziynet altınları zekâta tabidir. Aynı şekilde küçük kızına almış büyüyünce taksın diye yine zekâta tabidir. Ziynet altınlarının zekat' tan düşmesi için, niyetiyle ziynet altını alınan kadın hali hazırda mevcut olup taki takmak için musait olması gerek.

 Yada bir bayan ziynet altını alıp kullanmayıp yaşlandığında bir birikimi olsun, dünyadır belli olmaz dar günler için, o zaman yine zekâta tabidir.

Yada bir muddet kullandıktan sonra daha sonra bu ziynet altınları kullanmayıp, yaşlandığında dar günlerde lazım olur diye bulundursa, bu bayan takmayı bıraktık tan, sonra senesi başlayıp zekâta tabi olur. Yada bir erkek ziynet altını alıp evlendiğinde nikahta mehir olarak eşine vermek için almışsa yine bu ziynetler maliki mezhebinde zekâta tabidir.

 Not : Zuheyli bu konunun alimlerin toplantısında konuşulduğu konseyden çıkan kararın :Altın ve gümüşten yapılan ziynet eşyalarında zekata tabi olup olmadığı konusunda iki görüş olduğunu, her iki görüşünde huccet ve delilleri olduğunu, ehli ilim her iki görüşlede fetva verebileceğini beyan ediyor. Eğer Ziynet altınların zekâta tabi olmadığı görüşüyle fetva verilse o zaman beş madde sıralayarak bu şartlar neticesinde zekata tabi olmadığını beyan ediyor. Bu konseyin saydıkları maddelere baktığımda, biri hariç diğerleri maliki şafi ve hanbeli mezhepleri ittifak halindeler. Sadece bir tanesi sadece maliki mezhebinde bu şart geçiyor. Zaten yukarıda da beyan etmiştik. Maliki mezhebinde :Ziynet altınlarının zekat' tan düşmesi için, niyetiyle ziynet altını alınan kadın hali hazırda mevcut olup taki takmak için musait olması gerek.diye. 

(Musab Sezgin 21.12.2020 miladi)

( Ravdet imam Nevevi cilt 2.sayf 311,312.Muğni ibni kudame cilt cilt 3 sayf 41,42 Haşiyetu dusuki cilt 1sayf 624,625)

 ﻓﺼﻞ

ﻫﻞ ﺗﺠﺐ اﻟﺰﻛﺎﺓ ﻓﻲ اﻟﺤﻠﻲ اﻟﻤﺒﺎﺡ؟ ﻗﻮﻻﻥ، ﺃﻇﻬﺮﻫﻤﺎ: ﻻ ﺗﺠﺐ، ﻛﺎﻟﻌﻮاﻣﻞ ﻣﻦ اﻹﺑﻞ ﻭاﻟﺒﻘﺮ. ﺃﻣﺎ اﻟﺤﻠﻲ اﻟﻤﺤﺮﻡ ﻓﺘﺠﺐ اﻟﺰﻛﺎﺓ ﻓﻴﻪ ﺑﺎﻹﺟﻤﺎﻉ. ﻭﻫﻮ ﻧﻮﻋﺎﻥ: ﻣﺤﺮﻡ ﻟﻌﻴﻨﻪ ﻛﺎﻷﻭاﻧﻲ ﻭاﻟﻤﻼﻋﻖ ﻭاﻟﻤﺠﺎﻣﺮ ﻣﻦ اﻟﺬﻫﺐ ﻭاﻟﻔﻀﺔ، ﻭﻣﺤﺮﻡ ﺑﺎﻟﻘﺼﺪ، ﺑﺄﻥ ﻳﻘﺼﺪ اﻟﺮﺟﻞ ﺑﺤﻠﻲ اﻟﻨﺴﺎء اﻟﺬﻱ ﻳﻤﻠﻜﻪ - ﻛﺎﻟﺴﻮاﺭ ﻭاﻟﺨﻠﺨﺎﻝ - ﺃﻥ ﻳﻠﺒﺴﻪ ﻏﻠﻤﺎﻧﻪ، ﺃﻭ ﻗﺼﺪﺕ اﻟﻤﺮﺃﺓ ﺑﺤﻠﻲ اﻟﺮﺟﻞ - ﻛﺎﻟﺴﻴﻒ ﻭاﻟﻤﻨﻄﻘﺔ - ﺃﻥ ﺗﻠﺒﺴﻪ ﻫﻲ ﺃﻭ ﺗﻠﺒﺴﻪ ﺟﻮاﺭﻳﻬﺎ ﺃﻭ ﻏﻴﺮﻫﻦ ﻣﻦ اﻟﻨﺴﺎء، ﺃﻭ ﺃﻋﺪ اﻟﺮﺟﻞ ﺣﻠﻲ اﻟﺮﺟﺎﻝ ﻟﻨﺴﺎﺋﻪ ﻭﺟﻮاﺭﻳﻪ، ﺃﻭ ﺃﻋﺪﺕ اﻟﻤﺮﺃﺓ ﺣﻠﻲ اﻟﻨﺴﺎء ﻟﺰﻭﺟﻬﺎ ﻭﻏﻠﻤﺎﻧﻬﺎ، ﻓﻜﻞ ﺫﻟﻚ ﺣﺮاﻡ. ﻭﻟﻮ اﺗﺨﺬ ﺣﻠﻴﺎ ﻭﻟﻢ ﻳﻘﺼﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻻ ﻣﺒﺎﺣﺎ ﻭﻻ ﻣﺤﺮﻣﺎ، ﺑﻞ ﻗﺼﺪ ﻛﻨﺰﻩ - ﻓﺎﻟﻤﺬﻫﺐ: ﻭﺟﻮﺏ اﻟﺰﻛﺎﺓ ﻓﻴﻪ، ﻭﺑﻪ ﻗﻄﻊ اﻟﺠﻤﻬﻮﺭ. ﻭﻗﻴﻞ: ﻓﻴﻪ ﺧﻼﻑ. ﻭﻫﻞ ﻳﺠﻮﺯ ﺇﻟﺒﺎﺱ ﺣﻠﻲ اﻟﺬﻫﺐ اﻷﻃﻔﺎﻝ اﻟﺬﻛﻮﺭ، ﻓﻴﻪ ﺛﻼﺛﺔ ﺃﻭﺟﻪ ﻛﻤﺎ ﺫﻛﺮﻧﺎ ﻓﻲ ﺇﻟﺒﺎﺳﻬﻢ اﻟﺤﺮﻳﺮ.

ﻗﻠﺖ: اﻷﺻﺢ اﻟﻤﻨﺼﻮﺹ: ﺟﻮاﺯﻩ ﻣﺎ ﻟﻢ ﻳﺒﻠﻐﻮا، ﻭاﻟﻠﻪ ﺃﻋﻠﻢ.

ﻓﺮﻉ

ﺇﺫا ﻗﻠﻨﺎ: ﻻ ﺯﻛﺎﺓ ﻓﻲ اﻟﺤﻠﻲ، ﻓﺎﺗﺨﺬ ﺣﻠﻴﺎ ﻣﺒﺎﺣﺎ ﻓﻲ ﻋﻴﻨﻪ، ﻟﻢ ﻳﻘﺼﺪ ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻻ ﻭﻻ ﻛﻨﺰا، ﺃﻭ اﺗﺨﺬﻩ ﻟﻴﺆﺟﺮﻩ ﻣﻤﻦ ﻟﻪ اﺳﺘﻌﻤﺎﻟﻪ، ﻓﻼ ﺯﻛﺎﺓ ﻋﻠﻰ اﻷﺻﺢ. ﻛﻤﺎ ﻟﻮ اﺗﺨﺬﻩ ﻟﻴﻌﻴﺮﻩ. ﻭﻻ اﻋﺘﺒﺎﺭ ﺑﺎﻷﺟﺮﺓ، ﻛﺄﺟﺮﺓ اﻟﻤﺎﺷﻴﺔ اﻟﻌﻮاﻣﻞ

روضة الطالبين للإمام النووي

جلد ٢ ص ٣١١،٣١٢

 ﻣﺴﺄﻟﺔ ﺯﻛﺎﺓ ﺣﻠﻲ اﻟﻤﺮﺃﺓ] 

(1885) ﻣﺴﺄﻟﺔ: ﻗﺎﻝ: (ﻭﻟﻴﺲ ﻓﻲ ﺣﻠﻲ اﻟﻤﺮﺃﺓ ﺯﻛﺎﺓ ﺇﺫا ﻛﺎﻥ ﻣﻤﺎ ﺗﻠﺒﺴﻪ ﺃﻭ ﺗﻌﻴﺮﻩ) ﻫﺬا ﻇﺎﻫﺮ اﻟﻤﺬﻫﺐ. ﻭﺭﻭﻱ ﺫﻟﻚ ﻋﻦ اﺑﻦ ﻋﻤﺮ، ﻭﺟﺎﺑﺮ، ﻭﺃﻧﺲ، ﻭﻋﺎﺋﺸﺔ، ﻭﺃﺳﻤﺎء - ﺭﺿﻲ اﻟﻠﻪ ﻋﻨﻬﻢ - ﻭﺑﻪ ﻗﺎﻝ اﻟﻘﺎﺳﻢ، ﻭاﻟﺸﻌﺒﻲ، ﻭﻗﺘﺎﺩﺓ، ﻭﻣﺤﻤﺪ ﺑﻦ ﻋﻠﻲ، ﻭﻋﻤﺮﺓ، ﻭﻣﺎﻟﻚ، ﻭاﻟﺸﺎﻓﻌﻲ، ﻭﺃﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ،

ﻭﺇﺳﺤﺎﻕ، ﻭﺃﺑﻮ ﺛﻮﺭ. ﻭﺫﻛﺮ اﺑﻦ ﺃﺑﻲ ﻣﻮﺳﻰ ﻋﻦ ﺃﺣﻤﺪ ﺭﻭاﻳﺔ ﺃﺧﺮﻯ، ﺃﻧﻪ ﻓﻴﻪ اﻟﺰﻛﺎﺓ. ﻭﺭﻭﻱ ﺫﻟﻚ ﻋﻦ ﻋﻤﺮ، ﻭاﺑﻦ ﻣﺴﻌﻮﺩ، ﻭاﺑﻦ ﻋﺒﺎﺱ، ﻭﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﻤﺮﻭ ﺑﻦ اﻟﻌﺎﺹ، ﻭﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ اﻟﻤﺴﻴﺐ، ﻭﺳﻌﻴﺪ ﺑﻦ ﺟﺒﻴﺮ، ﻭﻋﻄﺎء، ﻭﻣﺠﺎﻫﺪ، ﻭﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﺷﺪاﺩ، ﻭﺟﺎﺑﺮ ﺑﻦ ﺯﻳﺪ، ﻭاﺑﻦ ﺳﻴﺮﻳﻦ، ﻭﻣﻴﻤﻮﻥ ﺑﻦ ﻣﻬﺮاﻥ، ﻭاﻟﺰﻫﺮﻱ، ﻭاﻟﺜﻮﺭﻱ، ﻭﺃﺻﺤﺎﺏ اﻟﺮﺃﻱ؛ ﻟﻌﻤﻮﻡ ﻗﻮﻟﻪ - ﻋﻠﻴﻪ اﻟﺴﻼﻡ - «ﻓﻲ اﻟﺮﻗﺔ ﺭﺑﻊ اﻟﻌﺸﺮ، ﻭﻟﻴﺲ ﻓﻴﻤﺎ ﺩﻭﻥ ﺧﻤﺲ ﺃﻭاﻕ ﺻﺪﻗﺔ.» ﻣﻔﻬﻮﻣﻪ ﺃﻥ ﻓﻴﻬﺎ ﺻﺪﻗﺔ ﺇﺫا ﺑﻠﻐﺖ ﺧﻤﺲ ﺃﻭاﻕ. ﻭﻋﻦ ﻋﻤﺮﻭ ﺑﻦ ﺷﻌﻴﺐ، ﻋﻦ ﺃﺑﻴﻪ، ﻋﻦ ﺟﺪﻩ، ﻗﺎﻝ: «ﺃﺗﺖ اﻣﺮﺃﺓ ﻣﻦ ﺃﻫﻞ اﻟﻴﻤﻦ ﺭﺳﻮﻝ اﻟﻠﻪ - ﺻﻠﻰ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ - ﻭﻣﻌﻬﺎ اﺑﻨﺔ ﻟﻬﺎ ﻓﻲ ﻳﺪﻳﻬﺎ ﻣﺴﻜﺘﺎﻥ ﻣﻦ ﺫﻫﺐ، ﻓﻘﺎﻝ: ﻫﻞ ﺗﻌﻄﻴﻦ ﺯﻛﺎﺓ ﻫﺬا؟ ﻗﺎﻟﺖ: ﻻ. ﻗﺎﻝ: ﺃﻳﺴﺮﻙ ﺃﻥ ﻳﺴﻮﺭﻙ اﻟﻠﻪ ﺑﺴﻮاﺭﻳﻦ ﻣﻦ ﻧﺎﺭ؟» . ﺭﻭاﻩ ﺃﺑﻮ ﺩاﻭﺩ. ﻭﻷﻧﻪ ﻣﻦ ﺟﻨﺲ اﻷﺛﻤﺎﻥ، ﺃﺷﺒﻪ اﻟﺘﺒﺮ. ﻭﻗﺎﻝ ﻣﺎﻟﻚ: ﻳﺰﻛﻰ ﻋﺎﻣﺎ ﻭاﺣﺪا. ﻭﻗﺎﻝ اﻟﺤﺴﻦ، ﻭﻋﺒﺪ اﻟﻠﻪ ﺑﻦ ﻋﺘﺒﺔ، ﻭﻗﺘﺎﺩﺓ: ﺯﻛﺎﺗﻪ ﻋﺎﺭﻳﺘﻪ. ﻗﺎﻝ ﺃﺣﻤﺪ: ﺧﻤﺴﺔ ﻣﻦ ﺃﺻﺤﺎﺏ ﺭﺳﻮﻝ اﻟﻠﻪ - ﺻﻠﻰ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ - ﻳﻘﻮﻟﻮﻥ: ﻟﻴﺲ ﻓﻲ اﻟﺤﻠﻲ ﺯﻛﺎﺓ. ﻭﻳﻘﻮﻟﻮﻥ: ﺯﻛﺎﺗﻪ ﻋﺎﺭﻳﺘﻪ. ﻭﻭﺟﻪ اﻷﻭﻝ، ﻣﺎ ﺭﻭﻯ ﻋﺎﻓﻴﺔ ﺑﻦ ﺃﻳﻮﺏ، ﻋﻦ اﻟﻠﻴﺚ ﺑﻦ ﺳﻌﺪ، ﻋﻦ ﺃﺑﻲ اﻟﺰﺑﻴﺮ، ﻋﻦ ﺟﺎﺑﺮ، ﻋﻦ اﻟﻨﺒﻲ - ﺻﻠﻰ اﻟﻠﻪ ﻋﻠﻴﻪ ﻭﺳﻠﻢ - ﺃﻧﻪ ﻗﺎﻝ: «ﻟﻴﺲ ﻓﻲ اﻟﺤﻠﻲ ﺯﻛﺎﺓ» . ﻭﻷﻧﻪ ﻣﺮﺻﺪ ﻻﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻣﺒﺎﺡ، ﻓﻠﻢ ﺗﺠﺐ ﻓﻴﻪ اﻟﺰﻛﺎﺓ، ﻛﺎﻟﻌﻮاﻣﻞ، ﻭﺛﻴﺎﺏ اﻟﻘﻨﻴﺔ. ﻭﺃﻣﺎ اﻷﺣﺎﺩﻳﺚ اﻟﺼﺤﻴﺤﺔ اﻟﺘﻲ اﺣﺘﺠﻮا ﺑﻬﺎ، ﻓﻼ ﺗﺘﻨﺎﻭﻝ ﻣﺤﻞ اﻟﻨﺰاﻉ؛ ﻷﻥ اﻟﺮﻗﺔ ﻫﻲ اﻟﺪﺭاﻫﻢ اﻟﻤﻀﺮﻭﺑﺔ. ﻗﺎﻝ ﺃﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ: ﻻ ﻧﻌﻠﻢ ﻫﺬا اﻻﺳﻢ ﻓﻲ اﻟﻜﻼﻡ اﻟﻤﻌﻘﻮﻝ ﻋﻨﺪ اﻟﻌﺮﺏ ﺇﻻ ﻋﻠﻰ اﻟﺪﺭاﻫﻢ اﻟﻤﻨﻘﻮﺷﺔ، ﺫاﺕ اﻟﺴﻜﺔ اﻟﺴﺎﺋﺮﺓ ﻓﻲ اﻟﻨﺎﺱ. ﻭﻛﺬﻟﻚ اﻷﻭاﻗﻲ ﻟﻴﺲ ﻣﻌﻨﺎﻫﺎ ﺇﻻ اﻟﺪﺭاﻫﻢ ﻛﻞ ﺃﻭﻗﻴﺔ ﺃﺭﺑﻌﻮﻥ ﺩﺭﻫﻤﺎ. ﻭﺃﻣﺎ ﺣﺪﻳﺚ اﻟﻤﺴﻜﺘﻴﻦ، ﻓﻘﺎﻝ ﺃﺑﻮ ﻋﺒﻴﺪ: ﻻ ﻧﻌﻠﻤﻪ ﺇﻻ ﻣﻦ ﻭﺟﻪ ﻗﺪ ﺗﻜﻠﻢ اﻟﻨﺎﺱ ﻓﻴﻪ ﻗﺪﻳﻤﺎ ﻭﺣﺪﻳﺜﺎ. ﻭﻗﺎﻝ اﻟﺘﺮﻣﺬﻱ: ﻟﻴﺲ ﻳﺼﺢ ﻓﻲ ﻫﺬا اﻟﺒﺎﺏ ﺷﻲء. ﻭﻳﺤﺘﻤﻞ ﺃﻧﻪ ﺃﺭاﺩ ﺑﺎﻟﺰﻛﺎﺓ ﺇﻋﺎﺭﺗﻪ، ﻛﻤﺎ ﻓﺴﺮﻩ ﺑﻪ ﺑﻌﺾ اﻟﻌﻠﻤﺎء، ﻭﺫﻫﺐ ﺇﻟﻴﻪ ﺟﻤﺎﻋﺔ ﻣﻦ اﻟﺼﺤﺎﺑﺔ ﻭﻏﻴﺮﻫﻢ ﻭاﻟﺘﺒﺮ ﻏﻴﺮ ﻣﻌﺪ ﻟﻻﺳﺘﻌﻤﺎﻝ، ﺑﺨﻼﻑ اﻟﺤﻠﻲ. ﻭﻗﻮﻝ اﻟﺨﺮﻗﻲ " ﺇﺫا ﻛﺎﻥ ﻣﻤﺎ ﺗﻠﺒﺴﻪ ﺃﻭ ﺗﻌﻴﺮﻩ ". ﻳﻌﻨﻲ ﺃﻧﻪ ﺇﻧﻤﺎ ﺗﺴﻘﻂ ﻋﻨﻪ اﻟﺰﻛﺎﺓ ﺇﺫا ﻛﺎﻥ ﻛﺬﻟﻚ ﺃﻭ ﻣﻌﺪا

ﻛﺬﻟﻚ ﺃﻭ ﻣﻌﺪا ﻟﻪ ﻓﺄﻣﺎ اﻟﻤﻌﺪ ﻟﻠﻜﺮﻯ ﺃﻭ اﻟﻨﻔﻘﺔ ﺇﺫا اﺣﺘﻴﺞ ﺇﻟﻴﻪ، ﻓﻔﻴﻪ اﻟﺰﻛﺎﺓ؛ ﻷﻧﻬﺎ ﺇﻧﻤﺎ ﺗﺴﻘﻂ ﻋﻤﺎ ﺃﻋﺪ ﻟﻻﺳﺘﻌﻤﺎﻝ، ﻟﺼﺮﻓﻪ ﻋﻦ ﺟﻬﺔ اﻟﻨﻤﺎء، ﻓﻔﻴﻤﺎ ﻋﺪاﻩ ﻳﺒﻘﻰ ﻋﻠﻰ اﻷﺻﻞ، ﻭﻛﺬﻟﻚ ﻣﺎ اﺗﺨﺬ ﺣﻠﻴﺔ ﻓﺮاﺭا ﻣﻦ اﻟﺰﻛﺎﺓ ﻻ ﻳﺴﻘﻂ ﻋﻨﻪ. ﻭﻻ ﻓﺮﻕ ﺑﻴﻦ ﻛﻮﻥ اﻟﺤﻠﻲ اﻟﻤﺒﺎﺡ ﻣﻤﻠﻮﻛﺎ ﻻﻣﺮﺃﺓ ﺗﻠﺒﺴﻪ ﺃﻭ ﺗﻌﻴﺮﻩ، ﺃﻭ ﻟﺮﺟﻞ ﻳﺤﻠﻲ ﺑﻪ ﺃﻫﻠﻪ، ﺃﻭ ﻳﻌﻴﺮﻩ ﺃﻭ ﻳﻌﺪﻩ

 ﻟﺬﻟﻚ؛ ﻷﻧﻪ ﻣﺼﺮﻭﻑ ﻋﻦ ﺟﻬﺔ اﻟﻨﻤﺎء ﺇﻟﻰ اﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻣﺒﺎﺡ، ﺃﺷﺒﻪ ﺣﻠﻲ اﻟﻤﺮﺃﺓ.

مغني لابني قدامة

 جلد ٣ ص٤١،٤٢

(ﻭﻻ ﺯﻛﺎﺓ ﻓﻲ ﺣﻠﻲ ﺟﺎﺋﺰ ﻭﺇﻥ) ﻛﺎﻥ (ﻟﺮﺟﻞ) ﻛﻘﺒﻀﺔ ﺳﻴﻒ ﻟﻠﺠﻬﺎﺩ. ﻭﺳﻦ ﻭﺃﻧﻒ ﻭﺧﺎﺗﻢ ﻓﻀﺔ ﺑﺸﺮﻃﻪ (ﺇﻻ ﺇﺫا ﺗﻬﺸﻢ) ﺑﺤﻴﺚ ﻻ ﻳﻤﻜﻦ ﺇﺻﻼﺣﻪ ﺇﻻ ﺑﺴﺒﻜﻪ ﺛﺎﻧﻴﺎ ﻓﻔﻴﻪ اﻟﺰﻛﺎﺓ. ﻭﺇﻥ ﻻﻣﺮﺃﺓ ﻓﺘﺠﺐ ﻷﻧﻪ ﺻﺎﺭ ﻣﻠﺤﻘﺎ ﺑﺎﻟﻨﻘﺪ، ﺳﻮاء ﻧﻮﻯ ﺇﺻﻼﺣﻪ ﺃﻡ ﻻ، (ﻛﺄﻥ اﻧﻜﺴﺮ) ﻭﻟﻢ ﻳﻨﻮ ﺇﺻﻼﺣﻪ ﺑﺄﻥ ﻧﻮﻯ ﻋﺪﻡ ﺇﺻﻼﺣﻪ ﺃﻭ ﻟﻢ ﻳﻨﻮ ﺷﻴﺌﺎ ﻓﺘﺠﺐ ﺯﻛﺎﺗﻪ ﻓﻲ ﻫﺎﺗﻴﻦ اﻟﺼﻮﺭﺗﻴﻦ ﻛﻤﺎ ﺗﺠﺐ ﻓﻲ اﻟﻤﻬﺸﻢ ﻣﻄﻠﻘﺎ ﻓﺈﻥ ﻧﻮﻯ ﺇﺻﻼﺣﻪ ﻟﻢ ﺗﺠﺐ ﻷﻧﻪ ﺑﻤﻨﺰﻟﺔ اﻟﺼﺤﻴﺢ ﺣﻴﻨﺌﺬ.

(ﺃﻭ ﺃﻋﺪ) ﻣﻌﻄﻮﻑ ﻋﻠﻰ ﻣﺎ ﻓﻲ ﺣﻴﺰ اﻻﺳﺘﺜﻨﺎء: ﺃﻱ ﻻ ﺯﻛﺎﺓ ﻓﻲ ﺣﻠﻲ ﻣﺒﺎﺡ ﺇﻻ ﺇﺫا ﺗﻬﺸﻢ، ﻭﺇﻻ ﺇﺫا ﺃﻋﺪ (ﻟﻠﻌﺎﻗﺒﺔ ﺃﻭ) ﺃﻋﺪ (ﻟﻤﻦ ﺳﻴﻮﺟﺪ) : ﻟﻪ ﻣﻦ ﺯﻭﺟﺔ ﺃﻭ ﺳﺮﻳﺔ ﺃﻭ -

ﺑﻨﺖ. ﻓﺘﺠﺐ ﻓﻴﻪ اﻟﺰﻛﺎﺓ ﻭﺩﺧﻞ ﻓﻲ ﺫﻟﻚ ﺣﻠﻲ اﻣﺮﺃﺓ اﺗﺨﺬﺗﻪ - ﺑﻌﺪ ﻛﺒﺮﻫﺎ ﻭﻋﺪﻡ اﻟﺘﺰﻳﻦ ﺑﻪ - ﻟﻌﺎﻗﺒﺔ اﻟﺪﻫﺮ ﺃﻭ ﻟﻤﻦ ﺳﻴﻮﺟﺪ ﻟﻬﺎ ﻣﻦ ﺑﻨﺖ ﺻﻐﻴﺮﺓ ﺣﺘﻰ ﺗﻜﺒﺮ، ﺃﻭ ﺃﺧﺖ ﺃﻭ ﺃﻣﺔ ﺣﺘﻰ ﺗﺘﺰﻭﺝ؛ ﻓﺘﺠﺐ ﻓﻴﻪ اﻟﺰﻛﺎﺓ ﻣﺎ ﺩاﻡ ﻣﻌﺪا ﻟﻤﺎ ﺫﻛﺮ ﻣﻦ ﻳﻮﻡ اﺗﺨﺎﺫﻩ ﻟﻪ ﺣﺘﻰ ﻳﺘﻮﻻﻩ ﻣﻦ ﺃﻋﺪ ﻟﻪ.

(ﺃﻭ) ﺃﻋﺪ (ﻟﺼﺪاﻕ) ﻟﻤﻦ ﻳﺮﻳﺪ ﺯﻭاﺟﻬﺎ ﻟﻨﻔﺴﻪ ﺃﻭ ﻟﻮﻟﺪﻩ ﺃﻭ ﻟﺸﺮاء ﺟﺎﺭﻳﺔ ﺑﻪ.

(ﺃﻭ ﻧﻮﻯ ﺑﻪ) : ﻋﻄﻒ ﻋﻠﻰ " ﺗﻬﺸﻢ " ﻛﺎﻟﺬﻱ ﻗﺒﻠﻪ، ﺃﻱ: ﻭﺇﻻ ﺇﺫا ﻧﻮﻯ ﺑﻪ (اﻟﺘﺠﺎﺭﺓ) : ﺃﻱ اﻟﺘﻜﺴﺐ ﻭاﻟﺮﺑﺢ ﺑﺎﻟﺒﻴﻊ ﻭاﻟﺸﺮاء ﻓﺘﺠﺐ ﻓﻴﻪ اﻟﺰﻛﺎﺓ،

ﻭﺃﻓﻬﻢ ﻗﻮﻟﻪ. " ﺣﻠﻲ ﺟﺎﺋﺰ " ﺃﻥ اﻟﻤﺤﺮﻡ: ﻛﺎﻷﻭاﻧﻲ ﻭاﻟﻤﺮﻭﺩ ﻭاﻟﻤﻜﺤﻠﺔ - ﻭﺇﻥ ﻻﻣﺮﺃﺓ - ﻳﺠﺐ ﻓﻴﻪ اﻟﺰﻛﺎﺓ. ﻭﺇﻥ ﺭﺻﻊ ﺑﺎﻟﺠﻮاﻫﺮ ﺃﻭ ﻃﺮﺯ ﺑﺴﻠﻮﻙ اﻟﺬﻫﺐ ﺃﻭ اﻟﻔﻀﺔ ﺛﻴﺎﺏ ﺃﻭ ﻋﻤﺎﺋﻢ ﻓﺈﻧﻬﺎ ﺗﺰﻛﻰ ﺯﻧﺘﻬﺎ ﺇﻥ ﻋﻠﻤﺖ ﻭﺃﻣﻜﻦ ﻧﺰﻋﻬﺎ ﺑﻼ ﻓﺴﺎﺩ ﻭﺇﻻ ﺗﺤﺮﻱ ﻣﺎ ﻓﻴﻪ ﻣﻦ اﻟﻌﻴﻦ ﻭﺯﻛﻲ.

 حاشية الدسوقي من كتب المالكية

جلد ١ص ٦٢٤،٦٢٥

اﻟﻤﻮﺿﻮﻉ اﻟﺮاﺑﻊ (ﺗﻮﺻﻴﺎﺕ ﺯﻛﺎﺓ اﻟﺤﻠﻲ)

1 - ﻋﺮﺿﺖ اﻟﻨﺪﻭﺓ ﻣﻮﺿﻮﻉ ﺣﻜﻢ اﻝﺯﻛﺎﺓ ﻓﻲ ﺣﻠﻲ اﻟﻨﺴﺎء اﻟﻤﻌﺪ ﻟﻻﺳﺘﻌﻤﺎﻝ. ﻭﺑﻌﺪ ﺩﺭاﺳﺔ ﻫﺬا اﻟﻤﻮﺿﻮﻉ ﻣﻦ ﺟﻮاﻧﺒﻪ اﻟﻤﺨﺘﻠﻔﺔ، ﻭاﻻﺳﺘﻤﺎﻉ ﺇﻟﻰ اﻟﻨﻘﺎﺵ اﻟﻤﺴﺘﻔﻴﺾ ﺣﻮﻝ اﻷﺑﺤﺎﺙ اﻟﻤﻘﺪﻣﺔ، ﺗﺒﻴﻦ ﺃﻥ ﻫﻨﺎﻙ اﺗﺠﺎﻫﻴﻦ ﻓﻲ اﻟﻔﻘﻪ اﻹﺳﻼﻣﻲ: ﺃﺣﺪﻫﻤﺎ ﻳﺮﻯ ﻭﺟﻮﺏ اﻟﺰﻛﺎﺓ ﻓﻲ ﺣﻠﻲ اﻟﻨﺴﺎء، ﻭاﻟﺜﺎﻧﻲ ﻳﺮﻯ ﻋﺪﻡ اﻟﻮﺟﻮﺏ ﻓﻴﻬﺎ.

ﻭﻳﺮﻯ اﻟﻤﺸﺎﺭﻛﻮﻥ ﻓﻲ اﻟﻨﺪﻭﺓ ﺃﻥ ﻟﻜﻞ ﻣﻦ اﻻﺗﺠﺎﻫﻴﻦ ﺣﺠﺘﻪ ﻭﺩﻟﻴﻠﻪ، ﻓﻴﺴﻊ ﺃﻫﻞ اﻟﻌﻠﻢ اﻷﺧﺬ ﻭاﻹﻓﺘﺎء ﺑﺄﺣﺪ اﻟﺮﺃﻳﻴﻦ ﺑﻤﺎ ﻳﺘﺮﺟﺢ ﻋﻨﺪﻫﻢ.

2 - ﻋﻨﺪ اﻷﺧﺬ ﺑﻌﺪﻡ ﻭﺟﻮﺏ اﻟﺰﻛﺎﺓ ﻓﻲ ﺣﻠﻲ اﻟﻨﺴﺎء ﺗﺮاﻋﻰ اﻟﻀﻮاﺑﻂ اﻟﺘﺎﻟﻴﺔ:

ﺃ - ﺃﻥ ﻳﻜﻮﻥ اﻻﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻣﺒﺎﺣﺎ، ﻓﺘﺠﺐ اﻟﺰﻛﺎﺓ ﻓﻴﻤﺎ ﻳﺴﺘﻌﻤﻞ اﺳﺘﻌﻤﺎﻻ ﻣﺤﺮﻣﺎ ﻛﺎﻟﺘﺰﻳﻦ ﺑﺤﻠﻲ ﻋﻠﻰ ﺻﻮﺭﺓ ﺗﻤﺜﺎﻝ.

ﺑ - ﺃﻥ ﻳﻘﺼﺪ ﺑاﻟﺤﻠﻲ اﻟﺘﺰﻳﻦ، ﻓﺈﺫا ﻗﺼﺪ ﺑﻪ اﻻﺩﺧﺎﺭ ﺃﻭ اﻻﺗﺠﺎﺭ، ﻓﺘﺠﺐ ﻓﻴﻪ اﻝﺯﻛﺎﺓ.

ﺟـ - ﺃﻥ ﻳﻜﻮﻥ اﻻﺳﺘﻌﻤﺎﻝ ﻓﻲ ﺣﺎﺟﺔ ﺁﻧﻴﺔ ﻏﻴﺮ ﻣﺴﺘﻘﺒﻠﻴﺔ ﺑﻌﻴﺪﺓ اﻷﺟﻞ ﻛﻤﻦ ﻳﺪﺧﺮﻩ ﻟﺘﺤﻠﻴﺔ ﺯﻭﺟﺘﻪ ﻓﻲ اﻟﻤﺴﺘﻘﺒﻞ.

ﺩ - ﺃﻥ ﻳﺒﻘﻰ اﻟﺤﻠﻲ ﺻﺎﻟﺤﺎ ﻟﻠﺘﺰﻳﻦ ﺑﻪ، ﻭﻟﺬا ﺗﺠﺐ اﻟﺰﻛﺎﺓ ﻓﻲ اﻟﺤﻠﻲ اﻟﻤﺘﻬﺸﻢ اﻟﺬﻱ ﻻ ﻳﺴﺘﻌﻤﻞ ﺇﻻ ﺑﻌﺪ ﺻﻴﺎﻏﺔ ﻭﺳﺒﻚ، ﻭﻳﺴﺘﺄﻧﻒ ﻟﻪ ﺣﻮﻻ ﻣﻦ ﻭﻗﺖ ﺗﻬﺸﻤﻪ.

ﻫـ - ﺃﻥ ﺗﻜﻮﻥ اﻟﻜﻤﻴﺔ اﻟﻤﺴﺘﻌﻤﻠﺔ ﻣﻦ اﻟﺤﻠﻲ ﻓﻲ ﺣﺪﻭﺩ اﻟﻘﺼﺪ ﻭاﻻﻋﺘﺪاﻝ ﻋﺮﻓﺎ، ﺃﻣﺎ ﺇﺫا ﺑﻠﻐﺖ ﺣﺪ اﻹﺳﺮاﻑ ﻭاﻟﺘﺒﺬﻳﺮ ﻓﺘﺠﺐ اﻟﺰﻛﺎﺓ ﻓﻴﻤﺎ ﺯاﺩ ﻋﻦ ﺣﺪ اﻻﻋﺘﺪاﻝ.

الفقه الإسلامي للزحيلي