..
ئەمرۆ چوارشه‌ممه ١٦ی مانگی گەلاوێژ وەبیر هێنەرەوەی رۆژێكی مێژوویی لە بزوتنەوەی شۆرشگیرانەی كوردستانە. لەم رۆژەدا جەماوەری خەلكی كوردستان بۆ دەربرینی بیزاری خۆیان لە جینایەتەكانی رژیمی كۆماری ئیسلامی، بە بانگەوازی كۆمەلە، یەكپارچە و یەكگرتوانە، دەستیان دایە مانگرتنێكی شكۆدار. خەلكی كوردستان لە شانۆیه‌كی قودره‌تمه‌ندانه‌دا بە هەموانیان نیشان دا كە سەرەرای خاوبونەوەی خەباتی چەكداری، بزوتنەوەی شۆرشگیرانەی كوردستان هەر وا زیندووە و نەبه‌ردی ڕەوای خۆی تا گەیشتن بە ئامانجەكانی درێژە پێدەدات. بەلام ئەو رۆژە مێژوویە لە سەر چ بەستێنێك روویدا و چۆن ئامادەكاری بۆ كرا؟
سەرلەئێوارەی رۆژی ١٨ی پوشپەری ساڵی ١٣٨٤ی هەتاوی هێزەكانی كۆماری ئیسلامی هەوڵیاندا یەكێك لە خەباتكارانی شاری مەهاباد بە ناوی “كەمال ئیسفرام” ناسراو بە “شوانە سەید قادری” دەستبەسەر بكەن و كاتێك هەوڵەكانیان بێ ئاكام مایەوه، شوانەیان دایە بەر دەسترێژی گوللە و برینداریان كرد. جەللادانی رژیمی ئیسلامی ئەو لاوە بریندارەیان ئەشكەنجە كرد، كوشتیان و تەرمی شێواوی ئەویان بەو پەری بێڕێزیەوە بە شاردا گەڕاند و دواتر رادەستی بنەماڵەكەیان كردەوە. مەبەستی رژیم لەم كردەوەیە چاوترسێن كردنی خەڵك بوو، بەڵام ئاكامەكەی بە پێچەوانەی ویستی رژیم هەڵگەرایەوە. دانیشتووانی شاری مەهاباد كاتێك ئاگاداری ئەم جینایەتەی هێزەكانی رژیم بوون، بەكۆمەڵ چوونە بەردەم ماڵی ئەم لاوە خەباتكارە و هاوخەمییان لە گەڵ بنەماڵەكەی راگەیاند و نەفرەت و بێزاریی خۆیان لە رژیمی ئیسلامی دەربڕی.
رۆژەكانی ١٩ و ٢٠ی مانگی پوشپەر خەڵكی تێكوشەری شاری مەهاباد و بە تایبەت لاوان لە شەقامەكانی ئەو شارە دەستیان دایە خۆپیشاندان و بە دانی دروشم لە دژی هێزە سەركوتگەرەكان، نیشانیان دا كە هیچ جینایەتێكی رژیم بێ وڵام نامێنیتەوە. رۆژی ٢١ی پوشپەر خۆپیشاندانەكان لە ئاستێكی بەرین تردا بەرێوەچوو و هێرشی هێزەكانی رژیم لەگەڵ خۆڕاگری خەباتكارانی ئەو شارە بەرەوڕوو بوو. هێزەكانی رژیم تەیار بە هەموو ئامراز‌ێكی سەركوت لە زەوی و ئاسمانەوە هیرشیان كرده سەر خەڵكی تێكۆشەری شاری مهاباد.
لە ئاكامی ئەم تێكهەڵچوونە لە نێوان هێزەكانی رژیم و خەڵكی خەباتكار و لاوانی مەهاباد ٥٠ كەس لە خۆپیشاندەران دەستگیر كران. رۆژی ٢٢ی پوشپەر خەڵكی شاری مەهاباد بۆ نیشان دانی نارەزایەتیی زیاتر بەرانبەر بە كردەوەی سەركوتگەرانەی هێزەكانی رژیم و میلیتاریزه كردنی شار، هاوكات لە گەڵ درێژەی خۆپیشاندان، دوكان و بازار و ناوەندەكانی كاریان داخست.
دوابەدوای خۆپیشاندان و بەرەوروو بوونەوەی بوێرانە و نارەزایەتی جەماوەری لە مەهاباد، خۆپیشاندان و نارەزایەتیی لەدژی كۆماری ئیسلامی، باقی شارەكانی كوردستانیشی گرتەوە. خەڵكی خەباتكار و لاوانی شوڕشگێر لە شارەكانی شنۆ، پیرانشار، بانە، سەقز، سەردەشت، مەریوان، سنە، دیواندەرە و بۆكان و شار و شارۆچكەكانی دیكە ، بۆ پشتیوانی لە خەڵكی مەهاباد بەم خۆپیشاندان و نارەزایەتیانەوە پەیوەست بوون و وێرای مەحكووم كردنی كردەوەی سەركوتگەرانەی رژیم چەند داخوازیەكیان هێنایە گۆرێ كە بریتی بوون لە: ناساندن و سزادانی بڕیاردەران و بەرێوەبەرانی ئەم جینایەتانە، ئازاد كردنی دەستبەجێی گیراوەكان، راگرتنی جینایەت و كوشتار لە كوردستان.
كاربەدەستانی كۆماری ئیسلامی لە جیاتی وڵام دانەوە بە داخوازیەكانی بەرحەقی خەڵكی كوردستان هێز‌ێكی زۆریان رژاندە كوردستان و بەریان دانە گیانی خەڵك. ئەم خەباتە ئەگەرچی داخوازی روونی هەبوو، بەڵام بە شێوەی پرش و بڵاو لە شارە جۆراوجۆرەكانی كوردستان بەرێۆە دەچوو، بەرەوربونەوەی خۆپیشاندەران و هێزەكانی رژیم لەسەرشەقامەكان خەساری زۆرتری بە خەڵك دەگەیاند. لە شاری سەقز چەكدارانی رژیم ریزی خۆپێشاندانی خەڵكیان دایە بەر دەسترێژ و ژمارەیەك گیانیان بەختكرد و ژمارەیەك بریندار بوون. كاتی ئەوە هاتبوو كە هێز و توانای خەڵكی خەباتكار لە حەرەكەتێكی رێكخراو و هاوئاهەنگ دا بە دوژمن نیشان بدرێت. كۆمەڵه، رێكخراوی كوردستانی حیزبی كومونیستی ئێران بۆ ئەم مەبەستە رۆژی ١٦ی گەڵاوێژی ساڵی ١٣٨٤ی وەك رۆژی مانگرتنی گشتی لە كوردستان راگەیاند. بانگەوازی كۆمەڵە لە راگەێندراوێك دا كە رۆژی ١١ی گەلاوێژ بڵاو كرایەوە بە ئاگاداری خەڵك گەیشت.
لە راگەیەندراوی كۆمەڵە دا وێرای ئاماژەیەكی كورت بە چەند هەفتە بەرانبەركێی پڕاوپڕ و بوێرانەی خەڵكی كوردستان لە بەرانبەر هێزە سەركوتگەرەكانی كۆماری ئیسلامی دا، داخوازیەكانی خەڵك بەم جۆرە دەست نیشان كرابوون:
ناساندن وسزادانی بریاردەران و بەرێوەبەرانی جینایەتەكان له مەهاباد و باقی شارەكانی كوردستان، ئازادكردنی دەستبەجێ و بێ شەر‌تومەرجی گیراوەكان، ئاسایی كردنەوەی بارودۆخی شارەكان و گەڕاندنەوەی ئەو هێزانەی كه هێنرابوون بۆ كوردستان، بەڕەسمی ناسینی مافی خەڵك بۆ خۆپیشاندان و دەربڕینی نارەزایەتی لەپێناو وەدیهاتنی ئەم داخوازیانە.
دوای بڵاوبونەوەی بانگەوازی كۆمەڵە، كرێكارانی پێشڕەو و لاوان و پێشڕەوانی بزوتنەوه كۆمەڵایەتیەكان له شارەكان له پێناو ئامادەكاری بۆ به سەركەوتن گەیاندنی مانگرتنی گشتی، كەوتنە خۆ. دام و دەزگاكانی رژیم بۆ پێش گرتن بە بەرێوەچوونی مانگرتن هەوڵەكانی خۆیان دەست پێكرد. نەیارانی ئەم حەرەكەتەش لە ناو رێكخراوه سیاسیەكانی كوردستاندا چی بویانكرا بۆ پێشگرتن به سەركەوتنی ئەو بانگەوازە درێغیان نەكرد.
سەرەڕای هەموو ئەو هەوڵانە رۆژی ١٦ی گەلاوێژ بەملیۆن ژن و پیاوی تێكوشەر و ئازادیخواز به داخستنی دوكان، كارگا و تەعتیل كردنی ئیدارە و شوێنەكانی خۆیندن و باقی ناوەندەكانی كار، وڵامێكی یەكگرتوانە و كەم وێنەیان بە كۆماری ئیسلامی دایەوە و هاوكات نیشانیان دا كە بایەخێك بە كردەوەی تێكدەرانەی نەیارانی ئەم حەرەكەتە نادەن. خەڵكی نارازی لە شارەكانی مەهاباد، سەقز، بۆكان، سنە، شنۆ، پیرانشار، بانە، سەردەشت، رەبەت، مەریوان، كامیاران و دیواندەرە و شوێنەكانی دیكەی كوردستان بە شێوەیەكی بەربڵاو بە پێشوازی ئەم بانگەوازەوە هاتن و لە شارەكانی نەغەدە و ورمێش بەشێكی بەرچاو لە خەڵك لە مانگرتن دا بەشداریان كرد. بەمجۆرە روژی ١٦ی گەلاویژ روژی مانگرتنی شكۆدار و سەركەوتوانە و وەك رۆژێكی مێژوویی لە خەباتی خەڵكی كوردستان دا تۆمار كرا. ئەم مانگرتنە جارێكی دیكە نیشانی دا كە سەرەڕای گشت جینایەتەكان و پیلانەكانی كۆماری ئیسلامی لە كوردستان، ئیرادەی خەڵك دژ بە رژیمی كۆماری ئیسلامی و سیاسەت و كردەوەكانی قایمتر و ریزەكانیان یەكگرتووتر و پتەوتر بووە. سەركەوتنی ئەم مانگرتنە لە هەمان كاتدا كە ریشەی لە چەند دەیە خەباتی پڕ لە فیداكاری خەڵك دا بوو، بە جەسارەت و خەباتی شێلگیرانە و یەك مانگەی خەباتكارانی مەهاباد و باقی شارەكانی كوردستان مسۆگەر بوو. بەم مانگرتنە وشیارانە، سەراسەری، رێكخراو و سەركەوتوانە، خەباتی خەڵكی كوردستان لە دژی رژیم پێ نایە قوناغێكی دیكەوە. قوناغێك كە تێیدا خەباتی وشیارانە، رێكخراو و بە بەرنامە دەورێكی كاریگەری لە بەرەوپێش بردنی بزووتنەوەی شۆڕشگێڕانەی كوردستاندا دەبێنێت. رژیم كە هێزی خەباتی یەكگرتوانەی خەڵكی بینی، رۆژێك دوای مانگرتن، لە هەوڵێكی ریاكارانەدا هەیئەتێكی لە نوێنەرانی مەجلیسی ئیسلامی رەوانەی شارەكانی كوردستان كرد تا بە ناو دڵنەوایی لە خەڵك بكەن.
ئەندامانی ئەم هەیئەتە بە لێدوانی بێ ناوەرۆكی بەرپرسانی رەسمی وەك ئیمام جومعه و فەرماندارانی شارەكان، هێندێك نومایشیان وەرێخست و بە كردەوە داخوازییەكانی خەڵكیان پشت گوێ خست. بەڵام دەرسەكانی مانگرتنی گشتی چووە سەر ئەزمونەكانی هێزی لە بن نەهاتووی كۆمەڵانی خەڵك و بزوتنەوەی شوڕشگێرانەی كوردستانی هەنگاوێكی گەورە بەرەوپێش برد.
بەكەڵك وەرگرتن لەم ئەزمونه بەنرخ و دەوڵەمەندە بوو كە جارێكی دیكە خەڵكی كوردستان بۆ دەربڕینی بێزاری و نەفرەتی خۆیان لە ئێعدامی “فەرزادی كەمانگەر” و هاورێیانی، مانگرتنێكی شكۆداری دیكەیان لە رۆژی ٢٣ی گوڵانی ساڵی ١٣٨٩ بەرێوەبرد.
ئەم سوننەتە پربایەخە خەباتكارانەیە رۆژی 21 خەرمانانی 1397، لە مانگرتنێكی گشتی و لێبراوانەدا، دیسانیش دووپات بۆەوە.لەم رۆژەدا خەلكی سەرتاسەری ناوچە كوردنشینەكانی رۆژئاوای ئیران، بۆ دەربرینی بێزاری خۆیان لە جینایەتی ئیعدامی رامین حوسین پەناهی و زانیار و لوقمان مورادی و موشك بارانی مەقەری ناوەندی حیزبی دیموكراتی كوردستان كە تێیدا ژومارەیەك لە كادرەكان و ئەندامانی ئەو حیزبە گیانیان بەخت كردبوو، لە سەر بانگەوازی یحیزبە سیاسیەكانی چالاك لە كوردستان، مانگرتنێكی شكۆداری گشتی دیكەیان بەرێوە برد.
حەرەكەتی جەماوەری رۆژی ١٦ی گەلاوێژی ساڵی ١٣٨٤ یەكەم مانگرتنی گشتی و سەرتاسەری بوو دوای ٢٦ ساڵ لە كوردستان لەم ئاستەدا بەرێوەدەچوو. ئه‌م ڕۆژه لە گەل رۆژەكانی هاوشێوە لە سالەكانی 1389 و 1397 بەشێك لە مێژووی پڕ لە هەوراز و نشێوی كۆمەلگای كوردستان پێك دێنن . دەرس و ئەزمونەكانی ئەم رووداوە مێژووییانە پشتیوانی سەركەوتنی سبەی رۆژی بزوتنەوەی شۆرشگیرانەی كوردستان دەبن.