...

Айни пайтда озиқ-овқат нархлари кетма-кет учинчи ой пасаймоқда. Forbes нашри очлик фақат Украина донининг блокадаси туфайли эмаслигини таҳлил қилди.

БМТ бош котиби Антониу Гутерриш Украина ғалласини экспорт қилиш бўйича олиб борилган музокаралар натижаларини таърифлаб берди:

Глобал инқирозлар соясида қолган дунёда бугун бизда ниҳоят умид нури бор. Дунё бўйлаб инсонлар азобини енгиллаштириш ва очликни камайтириш учун умид чироғи. Ривожланаётган мамлакатлар ва аҳолининг энг заиф қатламларини қўллаб-қувватлаш учун умид чироғи. Глобал озиқ-овқат тизимига жуда зарур барқарорликни олиб келадиган умид чироғи.

13 июль куни Истанбулда Россия, Украина, Туркия ва БМТ ўртасида бўлиб ўтган музокаралар натижасида якуний қарорлар қабул қилинмади.

Украина ва Россия делегациялари келаси ҳафта Туркияда яна учрашиб, амалга оширилган ишлар натижаларига доир ҳужжат имзолашни режалаштирмоқда.

Айни пайтда ҳисоботларга кўра, томонлар Истанбулда мувофиқлаштириш маркази ташкил этишга келишиб олди ва хавфсиз транзит ҳамда портларда текширувлар тафсилотларини муҳокама қилди.

Антониу Гутерришнинг сўзларига кўра, Россиянинг Украинадаги уруши дон, ўсимлик мойлари, ёқилғи ва ўғитлар нархининг сезиларли даражада ошишига, шунингдек, бутун дунё бўйлаб етказиб бериш занжирлари билан боғлиқ жиддий муаммоларга олиб келди.

Ривожланаётган мамлакатлар томонидан импорт қилинадиган доннинг муҳим қисми Украинадан келади, аммо Россия Қора денгиз портларини, жумладан, энг муҳим транспорт маркази — Одессани тўсиб қўйди.

Россия ҳар доим Украина дон экспортини блокадага алоқадорлигини рад этиб келади.

Биз Украина донининг экспортига тўсқинлик қилмаяпмиз. Украина ҳарбийлари ўз портларига яқинлашиш йўлларини миналашди. Ҳеч ким уларни миналардан тозалашга ва у ердан донли кемаларни олиб чиқишга тўсқинлик қилмаяпти. Биз хавфсизликни кафолатлаймиз, — деган эди Россия президенти Владимир Путин июнь ойи охирида.

Wall Street Journal манбаларига таяниб, Украина аллақачон дон экспорти учун Қора денгиздаги портлар ва уларга яқинлашишларни қисман тозалашга рози бўлганини ёзган.

Украинада қанча дон қолиб кетган?

Украина қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини етиштириш ва экспорт қилиш бўйича дунёдаги етакчи мамлакатлардан бири бўлиб, АҚШ Қишлоқ хўжалиги департаментининг сўровига кўра, жаҳон бозорига дон ва мойли ўсимликлар етказиб беришда ҳал қилувчи рол ўйнайди.

Агентлик Украинанинг 2021 йил календарь йилида маккажўхори экспортини 5,9 млрд доллар, буғдой 5,1 млрд доллар (мамлакат ишлаб чиқариш бўйича дунёда тўққизинчи ўринда), кунгабоқар ёғи 6,1 млрд доллар (Украина жаҳон экспортининг ярмини таъминлайди) деб баҳоламоқда.

Умуман олганда, 2021 йил 1 июлдан 2022 йил 30 июнгача бўлган мавсумда Украинанинг дон экспорти 48,5 млн тоннани ташкил этди, шундан 18,7 миллион тонна буғдой ва 23,5 миллион тонна маккажўхори бўлди.

Россия президенти Владимир Путиннинг фикрича, Украинада 5 млн тоннага яқин дон бор.

Агар биз дунёдаги ишлаб чиқариш ҳажмини — 800 млн тоннани ҳисобга оладиган бўлсак, бу жаҳон бозорларига ҳеч қандай таъсир кўрсатмайдиган миқдор эканлигини тушунамиз, — дейди Путин.

Украина президенти Владимир Зеленский июнь ойида мамлакатда қарийб 25 млн тонна ғалла тўсиб қўйилгани, кузга келиб бу 75 млн тоннага етиши мумкинлигини айтган эди.

Reuters Украинада қолиб кетган дон ҳажмини 20 млн тоннага баҳоламоқда.

Таҳлилчилар эса Украинда 16-18 млн тонна атрофида дон бор эканлигини айтишмоқда.

Нега дунё оч қолмоқда?

Россия ва Украина ўртасидаги урушнинг глобал озиқ-овқат инқирозига таъсири бўрттирилган, деб ҳисоблайди экспертлар.

2021/2022 йилги мавсумда Украинадан экспорт қилинмаган буғдой ҳажми жаҳон экспортининг атиги 3,3 фоизини ташкил этди, бу озиқ-овқат инқирози ва дунё очлигини келтириб чиқариш учун етарли эмас, — деб таъкидлайди «Откритие Брокер» компанияси вакили.

Дунёда оч одамлар сони ўтган йилларда ўсган ва бу йил уларнинг сони, турли ҳисоб-китобларга кўра, биринчи ярим йилликда кузатилган озиқ-овқат нархларининг янги босқичи туфайли 20-50 миллионга ошади.

Сўнгги ойларда ғалла нархи ҳам пасаймоқда. БМТнинг Озиқ-овқат ва қишлоқ хўжалиги ташкилотининг (FAO) озиқ-овқат нархлари индекси кетма-кет уч ой давомида пасайиб бормоқда ва бундан кейин ҳам пасайиш эҳтимоли жуда катта.

Ҳа, Украина жаҳон бозорида жуда муҳим ўйинчидир, аммо дунёда кузатилаётган қийинчиликларнинг сабаблари нафақат Украина билан, балки бошқа омиллар билан, хусусан, жаҳон бозоридаги муаммолар билан ҳам боғлиқ.

2020 ва 2021 йилларда ривожланган мамлакатларнинг марказий банклари ковиднинг иқтисодий оқибатларига қарши кураш доирасида йиллар давомида ўз мамлакатларида иқтисодий фаоллик ва турмуш даражасини қандайдир тарзда сақлаб қолиш учун таъминланмаган пулларни муомалага чиқаришни бошлаган.

Бу жуда катта озиқ-овқат инфляциясига, энергия ва ўғитлар нархининг кескин ошишига олиб келди. Украинадаги воқеалар бу инфляция спиралининг ечилишига ёрдам берган омиллардан бири, холос, — дейди IKAR ахборот-таҳлил агентлиги бош директори Дмитрий Рилко.

Ҳозирча Истанбул келишувлари нима билан тугаши аниқ эмас. Аммо у сўнгги ҳафталарда кузатилган нархларнинг пасайиш тенденциясини мустаҳкамлаши кутилмоқда.

FERMER канали

daryo.uz