...

Мирзачўлда, Марказий Фарғона, Қорақалпоғистон, Хоразмда ва Ўзбекистоннинг бошқа вилоятларида ернинг кўп ҳолларда шўрланганлиги ўзлаштиришни қийинлаштириб юборади. Шунинг учун ғўза ёки бошқа экинларни экишдан олдин анча-мунча ишлар қилиниши, жумладан, ирригация-мелиорация тадбирларини (асосий текислаш, зовур-коллекторлар қуришни) амалга ошириш лозим. Бундай ерларни яхшилашнинг энг қулай усулларидан бири тупроқ шўрини ювишдир. Тупроқ шўри ювилгандан сўнг дала дискланади ва бороналанади. Тупроқ зичлашиб қолганда эса ер қайта ҳайдалади, дискланади ва бороналанади.

Далаларда шўр ерлар қуйидаги даврнинг бирида икки муддатда: куз-қиш-баҳорда ва ёзда ўсиб турган шолига сув бостириб ювилади.

Шўрхок ва жуда шўрланган ерлар (тупроқнинг 1 м қатламида 0,3-0,5% CI) ни ювишда кўп (гектарига 10-20 минг м3 ва ундан ортиқ) сув талаб қилади. Механикавий таркиби оғир тупроқли ерларга куз-қишки даврда шунча сув қуйиш ҳам катта қийинчилик туғдиради. Шунинг учун кўпгина хўжаликлар шўр сувни чучуклаштириш мақсадида шоли экадилар. Андижон, Фарғона ва бошқа вилоятларнинг кўпгина хўжаликлари шу йўл билан ўта шўрланган ерларни муваффақиятли равишда ўзлаштирган.

Собиқ итифоқ даврида Фарғона вилояти Қува туманидаги «Ленинизм» колхози шўр ерларга шоли экиш йўли билан уларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаган ва экинлар ҳосилдорлигини оширишган .

Ерга узоқ вақт сув бостириб қўйилса, хлор миқдори 10 марта, қаттиқ қолдиқ 2 марта камайиши жадвалда кўриниб турибди. Бу далаларнинг мелиоратив ҳолатини анчагина яхшилайди.

СоюзНИХИнинг Федченко мелиоратив-тажриба станицияси кўп ерларни шоли экиш йули билан ўзлаштирган, бунда гектаридан -70 ц дан шоли ва 26-28 ц дан пахта ҳосили олинган.

Ернинг шўрланиш даражасига қараб колхозлар 2-3 йил шоли экадилар. Бироқ, комплекс мелиоратив тадбирларни амалга оширмасдан туриб ҳадеб шали экилаверса, ерларнинг мелиоратив ҳолати ёмонлашиб кетади. Зовур-коллектор шахобчалари яхши ишлайдиган ва улар етарли бўлган тақдирдагина бир неча йилгача шоли экиш мумкин.

Ўсимликларни ҳимоя қилиш илмий текшириш институтининг маълумотларига кўра, шоли экилган ер касалликлар юқтирувчи кўпгина бактериялардан, шунингдек, ғузанинг вилт касаллигидан деярли тазаланади. Шоли экишда пайдо бўладиган экологик шароит вилт касаллигини қўзғатувчи замбуруғларни нобуд қилади. Шоли экилган далаларда ажралиб чиқадиган водород сульфид, метан ва кўп миқдордаги темир тузлари ҳам вилт замбуруғига ёмон таъсир этади.

Бошқа ҳолларда шўрланган ерларнинг мелиоратив ҳолати одатдаги шўр ювиш йўли билан яхшиланади.

Кучсиз шўрланган ерларда (1 м ли қатламда 0,02-0,1 % СI бўлса) гектарига 3000-4000 м3 сув 2-3 марта, ўртача ва ўртачадан юқорироқ шўрланганда (1 м ли қатламда 0,1-0,3% СI бўлганда) гектарига 5000-9000 м3 сув 3-6 марта, шўрхок (1 м ли қатламда 0,3% дан ортиқ СI бўлганда) ерлар гектарига 8000-15000 м3сув 4-8 марта берилади. Янги ўзлаштирилаётган ерларни эрта муддатларда (сентябрдан бошлаб) ювиш керак, чунки юқори ҳароратда тузлар кеч муддатдаги паст ҳароратга қараганда яхши эрийди.

Агар кучли шўрланган участкалар шоли экиш йўли билан эмас балки, одатдаги шўр ювиш орқали ўзлаштирилса, бу ҳолда дастлабки 2-3 йилда бундай ерларга оқжўхори, кунгабоқар, мош экиш тавсия этилади; ўртачадан паст ва ўртачадан юқори шўрланган ерларда эса биринчи йили ғўза ўстириш мумкин.

Шўрланган янги ерларни ўзлаштиришда уларни 24-26 см чуқурликда ҳайдаш керак. Кейинги йилларда ҳайдаш чуқурлиги acтa-секин 2-3 см дан ошириб борилиб 28-30 см га етказилади.

@AGROBLOGER канали