..

الگوی نامتوازن علم در ایران:

سهم ناچیز علوم انسانی و اجتماعی

وحید احسانی

همان طور که محمدعلی مرادی بیان می دارد: «علوم در تقسيم­ بندی نوینش در چهار دستۀ بزرگ علوم طبيعی، علوم عملياتی، علوم انسانی و علوم فرهنگی صورت­بندی می­شوند. آنچه در ساختار علوم از اهميت درجه اول برخوردار است تعادل آنها و کاركرد تنظيم کنندۀ آنست. ... رشد سرطانی یکی از این علوم است که باعث مي­شود خِرَد، خصلت تنظيم کننده ­اش را از دست بدهد. ... هر گونه تکیۀ بی‌رویه بر یکی از شاخه‌های علوم باعث ناموزونی در ساختار اجتماعی می‌شود و توسعه اجتماعی را دچار اخلال می‌کند».

بنابراین در این پژوهش، «الگوی پراکنش مقاله های آی اس آی ایران در حیطه های موضوعی مختلف طی سالهای 1970 -2017» مورد مطالعه قرار گرفت که گزیده ای از اهمّ یافته های آن در قالب سه نمودار زیر ارائه شده است.

همان طور که در شکل چهارم مقاله مشاهده می شود، طی سالهای 1973 الی 2017، سهم بسیار اندک و کاهش یابنده ای از مقاله های آی اس آی ایران مربوط به حیطه های علوم انسانی و علوم اجتماعی بوده است.

مطابق شکل ششم مقاله، طی ده های اخیر سهم ایران از مقاله های آی اس آی جهان در حیطه های موضوعی «علوم فنّی»، «علوم فیزیکی» و «علوم زیستی-درمانی» به شدّت افزایش یافته در حالی که رشد سهم کشور از مقاله های جهان در حیطۀ موضوعی «علوم اجتماعی»، اندک، و در حیطۀ موضوعی «هنر و علوم انسانی»، ناچیز و بسیار کمتر از سهم ایران از جمعیّت جهان» بوده است».

شکل نهم مقاله نشان می دهد که رشد رتبۀ ایران از حیث تعداد مقاله های علمی عمدتا مربوط به افزایش مقاله های کشور در حیطه های «فنّی- مهندسی» و «زیستی-درمانی» بوده و رتبۀ ایران از حیث تعداد مقاله های آی اس آی در حیطۀ موضوعی «علوم انسانی و اجتماعی» به شکل محسوسی ضعیف تر، و همچنین پایین تر از رتبۀ کشور از حیث جمعیّت است.

این در حالیست که رضا داوری اردکانی معتقد است: "علوم اجتماعی ناظر جهان مدرن، کنترل کننده و مشکل گشاست"، ناصر فکوهی تأثیرات عدم توجه به علوم اجتماعی در کشور را "غیرکارا شدن و از میان رفتن هزینۀ گستردۀ مالی و انسانی و اجتماعی و از آن بدتر، احتمال به وجود آمدن هزینه ها و پیامدهای خطرناکی چون مصیبت های اجتماعی و به طور کلّی رادیکالیزه شدن کالبد اجتماعی" عنوان می کند، از نظر رضا منصوری "رشد علم، حتّی علوم طبیعی و علوم مهندسی بدون توجه به رشد و توسعۀ علوم انسانی ابتر می ماند"، مطابق دیدگاه نجفقلی حبیبی "سایر دانش ها برای رفع نیازهایی پدید می آیند که از طریق علوم انسانی بررسی شده اند و بنابراین سایر دانش ها خدمتگزار و کارگزار علوم انسانی هستند" و مصطفی ملکیان اظهار می دارد "در دانشگاهی که علوم انسانی ضعیف باشد، تنها دانشگاه ضعیف نمی شود، کل جامعه ضعیف می شود".

____________________________________________________________________________

نوشتار بالا گزیده ایست از مقالۀ "الگوی پراکنش برون دادهای علمی آی اس آی ایران در حیطه های موضوعی مختلف طی سال های 1970 - 2017" که در شصت و نهمین شمارۀ فصلنامۀ علمی-پژوهشی «رهیافت» (متعلق به مرکز تحقیقات سیاست علمی کشور) چاپ و منتشر شده است. جهت مطالعۀ متن کامل نسخۀ چاپ شدۀ مقاله می توانید به اینجا مراجعه کنید.

استناددهی به مقالۀ مورد نظر:

احسانی، وحید و نجفی، سیّدمحمّدباقر. (1397). الگوی پراکنش برون­دادهای علمی آی اس آی ایران در حیطه­ های موضوعی مختلف طی سال­های 2017-1970 . رهیافت، (1)28، 64-53.

چنانچه این مطلب را مفید می دانید، لطفا بازنشر دهید.

تاریخ انتشار در کانال وحید احسانی: 1397/02/15