...

Кўсак қурти бир неча турдаги ёввойи ва маданий ўсимликлар билан озиқланиб, булардан энг хуш кўрадиганлари помидор, маккажўхори, ғўза, дуккаклилар ва бошқа бир қанча ўсимликларни зарарлаши мумкин. Кичик ёшдаги қуртлар дастлаб ғўзанинг юқори қисмидаги баргчалари, кейинчалик ёш шоналарини, ўрта ёшдаги қуртлари эса, шона ва гулларни, катта ёшдагилари тугунчалар ва кўсакларни ейди. Зарарланган шона, гул ва тугунчалар қуриб, тўкилади. Кўсакларнинг шикастланган қисмларига сапрофит замбуруғ ва бактериялар тушиб, уларни чиритади, толанинг сифатини бузади. Бир дона қурт ўзининг ривожланиш даврида ғўзанинг 15-20 тагача шона, гул, тугунча ва кўсакларига зарар етказади. Агарда 100 туп ўсимликда 5 та қурт бўлса, бир гектарда 4000-5000 та қурт бўлади. Ёки кўсак қуртининг зараридан 60000-75000 та гул, шона ва кўсак нобуд бўлади. Буни ҳосилга айлантирсак 3,5 г х (60000-750000) = 210-260 кг ёки гектаридан 2,1-2,6 ц пахта ҳосили йўқотилади. Баҳор фаслида апрель-май ойларида тупроқнинг ҳарорати +16 °С дан ошганда капалаклар учиб чиқа бошлайди ва бу 30 кундан кўпроқда ривожланади. Эрта баҳорда учиб чиққан капалаклар тухумларини бегона ўтларга, дағал каноп, бангидевона, гулхайри, тугмачагул, мингдевоналарга ҳамда эрта экилган нўхат ва помидорга қўяди. Кўсак қурти капалаги ғўзани шоналаш давридан тухум қўя бошлайди. Зараркунандаларнинг тухуми гумбазсимон шаклда бўлиб, диаметри 0,5-0,7 мм, баландлиги 0,4-0,5 мм, тепадан асосигача қовурғачалари бор. Қўйилган тухумлар дастлаб оқиш-кулранг, кейинчалик кўмир тусда бўлади. Капалаклар тухумларини асосан биттадан ғўзанинг сув нуқталари яқинидаги баргларига, шона ва гул асосларига қўяди. Капалаклари тухумларини сувдан чиққан, сернам, ғовлаб ўсган далаларга қўйишни хуш кўради. Об-ҳаво шароитларга қараб 3-6 кун ичида тухумлардан қуртлар чиқиб, улар оч кўк, тиниқ, оқиш тусда бўлади. Қуртлар олтинчи ёшни кечириш даврида қурт танасининг туси ўсимлик органлари билан озиқланишига қараб қўнғир-қора ёки яшил рангдан сарғиш тусгача ўзгаради. Озиқланиб бўлган охирги ёшдаги қуртлар тупроққа тушади ва 5-12 см чуқурликда ин ҳосил қилиб, унда ғумбакка айланади. Айрим ҳолларда қуртлар тупроқдан ташқарида кўсак, маккажўхори сўтаси ёки помидор меваси ичида ғумбакка айланади. Ғумбак 8-12 кун ривожлангандан сўнг ундан капалак учиб чиқади. Кўсак қуртининг капалаклари озиқланган ўсимлик турига 600-3000 тагача тухум қўяди.

Кўсак қуртига қарши курашда кимёвий воситалардан бошланғич даврда Кораген, Альтакор воситалари, биологик курашда эса, Престиж биоинсектициди билан ишлов берилади. Биологик усулда кураш зараркунандаларда кўникма ҳосил қилмайди, яъни биинсектицидларга нисбатан ҳашоратларда иммунитет шаклланмайди. Шунинг учун кимёвий усулларни қўллаш Ўзбекистондан бошқа давлатларда аллақачон ўз аҳамиятини йўқотиб бормоқда.

FERMER канали