...

Жорий йилнинг 1 апрелида Ўзбекистон Республикасининг “Томорқа хўжалиги тўғрисида”ги Қонуни қабул қилинди.

Тузилишига кўра 19 моддадан иборат мазкур қонун томорқа хўжаликларини юритишни ташкил этиш ва уларни ривожлантириш соҳасидаги муносабатларни тартибга солади.

Томорқа хўжалигининг янги қонуний асослари ер эгаларининг ҳуқуқ ва манфаатларини ҳимоя қилади

Мазкур қонунда томорқа ер эгалари учун бир қатор енгилликлар ҳуқуқий жиҳатдан мустаҳкамланган. Хусусан, мазкур қонунга мувофиқ, томорқа хўжалигини юритиш қишлоқ хўжалиги маҳсулотларини ҳам эркин савдо учун, ҳам оила эҳтиёжлари учун етиштириш имконини беради. Шунингдек, томорқа хўжалиги тадбиркорлик фаолияти ҳисобланмайди ва уни рўйхатдан ўтказиш ҳам талаб этилмайди.

Қонун билан ўрнатилган яна бир муҳим қоида шундан иборатки томорқа хўжалигида қишлоқ хўжалиги маҳсулотини етиштириш (қайта ишлаш) бўйича шахсий меҳнати билан иштирок этишга асосланган фаолиятни мустақил равишда амалга оширувчи шахс аҳоли бандлиги тўғрисидаги қонунчиликда белгиланган тартибда ўзини ўзи банд қилган шахс мақомини олиши мумкин.

Шу билан бирга, Қонунда шахсий томорқа ер участкаларидан томорқа хўжалигини юритиш учун фойдаланувчи шахсларнинг ҳуқуқ ва мажбуриятлари белгиланган.

Хусусан, шахсий томорқа ер участкаларидан томорқа хўжалигини юритиш учун фойдаланувчи шахслар:

томорқа хўжаликларини эркин ва мустақил равишда бошқариш, шу жумладан етиштирилган ҳамда мустақил тарзда қайта ишланган қишлоқ хўжалиги маҳсулотини эркин реализация қилиш, мустақил равишда нарх белгилаш ва олинган даромадларни тасарруф этиш;

ўзи етиштирган ёки қайта ишлаган қишлоқ хўжалиги маҳсулотини бозорларда, савдо нуқталарида мустақил равишда ёки ўз вакиллари орқали монеликсиз ва эркин реализация қилиш;

мева-сабзавотчилик кластерлари билан ҳамкорлик қилиш, шунингдек мева-сабзавотчилик кооперативларига ихтиёрий равишда аъзо бўлиш;

қонунчиликда назарда тутилган имтиёзлардан, шу жумладан имтиёзли кредитлардан, субсидиялардан ва бошқа преференциялардан фойдаланиш;

Ўзбекистон фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгашига ихтиёрий равишда аъзо бўлиш;

шахсий томорқа ер участкаларида давлат органларининг, шу жумладан архитектура-қурилиш, экология, санитария-гигиена органларининг ҳамда ёнғин хавфсизлигини таъминловчи органларнинг рухсатномасини олиш заруратисиз енгил конструкциялардан иссиқхоналар қуриш;

сув ресурсларидан фойдаланиш ва бошқа шу каби ҳуқуқларга эга.

Қолаверса, қонун шахсий томорқа ер участкаларидан томорқа хўжалигини юритиш учун фойдаланувчи шахслар ер участкаларидан мақсадли ва оқилона фойдаланилишини таъминлаши, тупроқ унумдорлигини сақлаш ва ошириш чораларини кўриши, сув ресурсларидан оқилона ва тежаб фойдаланиши, уй-жой қуриш ҳуқуқисиз ажратилган ер участкаларида бинолар ва иншоотлар қурмаслиги, қишлоқ хўжалиги маҳсулотини етиштиришда экология ҳамда санитария талаблари ва нормаларига риоя этиши шартлиги каби мажбуриятларни ҳам белгилайди.

Амалдаги қоидалардан фарқли ўлароқ, энди томорқа хўжалигидаги фаолият томорқа хўжалиги эгасининг ва оила аъзоларининг шахсий меҳнатига асосланади.

Бундан ташқари, Қонунда Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг, маҳаллий давлат ҳокимияти органларининг шахсий томорқа ер участкаларида томорқа хўжаликларини юритишни ташкил этиш соҳасидаги ваколатлари, Ўзбекистон фермер, деҳқон хўжаликлари ва томорқа ер эгалари кенгашининг, Фуқаролар ўзини ўзи бошқариш органларининг соҳада иштирокига оид масалалар акс эттирилган.

Шунингдек, томорқа хўжаликларининг ҳисоби фуқароларнинг ўзини ўзи бошқариш органлари томонидан юритилиши белгиланган.

Хулоса қилиб айтганда, Томорқа хўжалиги тўғрисида”ги Қонуннинг қабул қилиниши орқали томорқа хўжалигидан самарали фойдаланиш йўлга қўйилади ҳамда шахсий томорқа ер эгалари ва уларнинг оила аъзоларининг ижтимоий-иқтисодий ҳолати яхшиланади, ерга оид ташкилотларнинг ҳамда хизмат кўрсатувчи бошқа ташкилотларнинг қишлоқ хўжалиги маҳсулотини етиштириш ва реализация қилишга доир сифатли хизматларидан фойдаланиш имконияти яратилади.

AGROBLOGER канали

Бахадир Тажиев,

Олий Мажлис Сенатининг Аграр, сув хўжалиги масалалари ва экология қўмитаси раиси

Рустамбек Сайидов,

Олий Мажлис ҳузуридаги Қонунчилик муаммолари

ва парламент тадқиқотлари институти бош илмий ходими

uza.uz