...
چرا گاهی در موقعیت‌های غمناک می‌خندیم؟
تحلیل روانشناختی «خنده» در گفت‌وگو با پروفسور آنتونی آدسرا ( استاد علوم اعصاب دانشگاه بارسلونا)
ترجمه: سیدامین موسوی‌زاده
پروفسور آنتونی آدسرا (Antoni Adsera) به عنوان روانشناس در کاتالونیا مشغول فعالیت است. او دانش‌آموخته دانشگاه بارسلونا است و از همین دانشگاه در زمینه «علوم‌اعصاب» درجه استادی دارد. همچنین مدیریت نشر «تری‌تمز» را عهده‌دار است. گفت‌وگوی حاضر در یکی از نشریات محلی درج شده و او خود آن را در تارنوشت‌شخصی‌اش بازنشر کرده‌است.
٭٭٭
پروفسور آدسرا، چرا کسی که «می‌خندد» از نظر علم روانشناختی سالم‌تر است و نشانه‌های تندرستی در او بیشتر دیده‌می‌شود؟ علم‌اعصاب برای نسبت «خنده» و «سلامتی» چه ادله‌ای دارد؟
خنده منظم فواید بسیاری دارد، هم جسمی و هم روانی. همچنین به روابط میان افراد نیز کمک می‌کند. تثبیت فشار خون، اکسیژن‌رسانی به خون، تحریک اندام‌های حیاتی، برقراری آرامش عضلانی، کاهش میزان هورمون‌هایی که به خاطر اضطراب آزاد می‌شوند، کاهش درد و حتی افزایش تقویت دستگاه عصبی از مزایای فیزیکی «خنده» شناخته شده‌است.
در زمینه روانی و عاطفی چطور؟ خنده چه فایده‌ای برای ما دارد؟
حس خوب طنز به ما کمک می‌کند بهتر و مثبت‌تر فکر کنیم و در کل هر نوع احساس خوب، افق فکری ما را گسترش می‌دهد. خنده به طور مؤثر به حل مشکلات کمک می‌کند و اضطراب را کاهش داده و شور و نشاط را با خود به همراه می‌آورد. افسردگی و غم و غصه را برطرف می‌کند و به رفتارهای مثبت مانند یادگیری و بازی و تعامل اجتماعی یاری می‌رساند.
چرا ما گاهی در لحظات غمناک می‌خندیم؟
این به عملکرد «مغز عاطفی» ما بازمی‌گردد. علاوه بر «مغز منطقی» که در یک فرایند آهسته برای درک موقعیت ها کار می‌کند، انسان و دیگر حیوانات از یک «مغز عاطفی» پیشرفته نیز برخوردارند که بسیار سریع عمل می‌کند و گاهی اوقات با توجه به سرعت آهسته مغز منطقی از او سبقت می‌گیرد. به همین دلیل ما گاهی در موقعیت‌هایی که بار عاطفی قوی دارند ناخودآگاه می‌خندیم. حتی پیش می‌آید که در موقعیت‌هایی غمناک هم گاهی خنده‌مان می‌گیرد و این به دلیل همین عملکرد سریع «مغز عاطفی» ماست.
آیا خنده می‌تواند در موقعیت‌های بد و ناگوار نیز به ما کمک کند؟
بله، چرا که خندیدن ما را خوش‌بین‌تر می‌کند. هنگامی که مشکلی به وجود می‌آید، خوش‌بین‌ها انتظاراتی مثبت را ایجاد می‌کنند که این به نوبه خود آنها را به در افتادن با مشکلات وامی‌دارد تا اهداف خود را محقق سازند. اما از سوی دیگر، افراد بدبین به دلیل انتظارات نامطلوب خود، کمتر تلاش می‌کنند و در نتیجه بیشتر در دستیابی به اهداف خود شکست می‌خورند.
از نظر «علم‌اعصاب» آیا خنده‌ها متفاوتند؟ و «خنده مفید» آیا ویژگی خاصی دارد؟
شما باید با تمام وجودتان بخندید نه فقط با صورت. چنین خنده‌ای مفید ارزیابی می‌شود. خنده عمیق وازدگی‌ها و فروبستگی‌ها را رها می‌کند. شما باید یاد بگیرید به طور طبیعی و به طور منظم و بدون نیاز به محرک‌‌های بیرونی بخندید و عمیق هم بخندید.
در خنده چه سازوکاری وجود دارد که عالمان علم اعصاب و روانشناسان بر مفید بودن خنده تأکید دارند؟
اول باید بگویم که خنده به هیچ وجه ساده نیست، بلکه یک فرایند شناختی-عاطفی بسیار پیچیده است. از لحاظ زیست‌شناختی خنده مدارهای عصبی دوپامپنتروژیک دستگاه کناره‌ای (لیمبیک) را فعال می‌کند. استاد لی برک (استاد دانشگاه لوما لیندا، داکوتای شمالی، امریکا) نشان داده‌است چگونه خنده باعث می‌شود تا مغز، بتااندروفین ترشح کند که هورمون طبیعی کاهش درد است و به احیای بدن کمک می‌کند. این هورمون یک مسکن طبیعی است که احساس لذت را پدید می‌آورد.
کدام عواطف ما به خنده مرتبط هستند؟
شادی و وضعیت‌های مثبت خلقی، مانند خوش‌بینی. همدلی (توانایی درک احساسات دیگران و دریافت نظرگاه‌های آنان) نیز می‌تواند به خنده منجر شود، چرا که وقتی ما در یک گروه هستیم، خنده یک فرایند عاطفی مسری است.