...
6 март куни колумбиялик буюк ёзувчи, Нобель мукофоти лауреати, «Ёлғизликнинг юз йили» романи муаллифи Габриэль Гарсиа Маркеснинг таваллуд топганига бир кам 90 йил тўлади. Биз бугун адибнинг ҳаёт йўли ва муҳаббати ҳақида ҳикоя қилишни лозим топдик.
ГАБРИЭЛ ГАРСИА МАРКЕС ҲАЁТИ
ВА МУҲАББАТИ ТАРИХИ
Рақс майдончасида
6 март куни колумбиялик буюк ёзувчи, Нобель мукофоти лауреати, «Ёлғизликнинг юз йили» романи муаллифи Габриэль Гарсиа Маркеснинг таваллуд топганига бир кам 90 йил тўлади. Биз бугун адибнинг ҳаёт йўли ва муҳаббати ҳақида ҳикоя қилишни лозим топдик.
ГАБРИЭЛ ГАРСИА МАРКЕС ҲАЁТИ
ВА МУҲАББАТИ ТАРИХИ
Анвар Намозов
Рақс майдончасида
Ёзувчи Габриэл Маркес бўлажак рафиқасини болалигида яхши кўриб қолганди. Шу боис, биринчи учрашувдаёқ шу қизга уйланишга қарор қилди. Маркес ва Мерседес биргаликда 55 йилдан кўпроқ ҳаёт кечиришди.
«Мен ўзим ёзган шеърлар сизга бағишланганини фақат ҳозир англаб етдим. Менинг рафиқам бўлинг», — деганди ёш Габриэл Гарсиа Маркес Мерседес Барча Пардога. «Розиман. Фақат аввал мактабни тугатиб олишимга рухсат беринг», — дея жавоб берди қиз мутлақо жиддий оҳангда.
Бу воқеа 1945 йили ёки сал аввалроқ Колумбиянинг Сукра шаҳарчасидаги рақс майдончасида бўлиб ўтганди.
«Биз унаштирилмаган эдик, шунчаки тақдиримизга нима ёзилганини сабр ила ҳеч бир малолсиз кутдик, — деб хотирлади йиллар ўтиб Маркес. — Эртами, кечми бирга бўлишимизни билардик».
Севги учун… ҳуқуқшунослик!
Габриэл Гарсиа Маркес дунёга ўз тасаввур оламидан келиб чиқиб қаради. Асарларининг ярми хаёлий тасаввури маҳсули. Аммо шундай далиллар борки, уларни ҳақиқатга яқин деб ҳисоблаш мумкин. Масалан, Габриэл 1927 йилнинг 6 мартида Колумбиянинг Магдалена дарёси бўйидаги кичкина, жазирама, эски Аракатака шаҳрида туғилган. Унинг отаси телеграфчи бўлиб, оиласини боқиш учун икки сменада ишлар, уйда кам бўларди.
Габриэл онасини яхши кўрар, бироқ волиданинг ўғлига етарлича эътибор қаратиши учун вақти етмасди. Сабаби, Габриэлдан ташқари унинг яна ўн нафар фарзанди бор эди. Габони бобоси ва бувиси тарбиялашди. Транкилина момо — XIX асрнинг мағрур, донишманд аёли бўлиб, Маркес романларида ўзига хос тарзда акс этди. Бува эса — полковник, 1899-1903 йиллардаги фуқаролик уруши иштирокчиси бўлган. У ҳам набирасининг деярли ҳар бир асарида жонланган.
Габриэл Сапакира шаҳарчасидаги интернатда таҳсил олди. У гарчанд ижод уммонига шўнғиб, ёза бошлаган бўлса-да, ҳуқуқшунослик касбини эгаллашга қарор қилди. Шу мақсадда 1946 йилда Боготадаги университетга ўқишга кирди. Адабиётдан узоқлашмади. Унинг романтик шеърлари эътирофларга сазовор бўларди. 1947 йилда биринчи ҳикояси эълон қилинди. Маркес барибир ҳуқуқшунослик йўлидан кетди. Мерседесга уйланиши учун унга пул керак эди.
Оилага яқин бўлган айрим кишиларнинг айтишича, танишганларида қизнинг ёши ўн учда эмас, тўққизда бўлган. Худди «Танҳоликда юз йил» асаридаги жажжи Рамедиосни Аурелиано Буэндиа севиб қолгани каби! Шу боис, Маркес романларида балоғат ёшига етмаган қизларга нисбатан муҳаббат мавзуси пайдо бўла бошлади. Бу эса куракда турмайдиган тасодиф: қиз шунчаки кечикиб туғилган ва шунга кўра, куёвдан чандон кичик.
Қиз эмас, капалак!
Маркес Мерседесни мактаб йилларидаёқ тушида кўрганини вақти-вақти билан таъкидларди. У бу тушидан руҳланиб, саёҳатни ниҳоятда орзу қилган ва капалакка айланиб, уйидан кетиб қолган қиз ҳақида ҳикоя ёзди. Мерседеснинг дугонаси Маргарита Чека эса жажжи Барча деворга тирмашиб чиққани ва чанг-тўзонли кўчага қараб, ғамгин тарзда шундай деганини айтади: «О, мен дунё бўйлаб саёҳат қилишни, улкан шаҳарларда яшаш, меҳмонхонадан-меҳмонхонага ўтишни нақадар хоҳлайман!»
Мерседес умри мобайнида берган бор-йўғи икки интервьюсида Маркес унинг болаликдаги орзусини рўёбга чиқаргани, яъни кўплаб маротаба саёҳатларга олиб борганини таъкидлаб ўтган.
Мерседес Ракел Барча Пардо 1932 йил 6 ноябрда Магдалена дарёси бўйидаги Маганга қишлоғида дунёга келган. Унинг онаси колумбиялик фермерлар оиласидан эди. Қизалоқ биолог бўлмоқчи эди. Кутилмаганда Габриэл Гарсиа Маркесга турмушга чиқишга қарор қилганини ота-онаси Шекспирни ҳаддан зиёд кўп ўқигани ва ўсмирлик ёшидаги тентакликка менгзашди. Қиз ўзини Жульетта деб тасаввур қилмаслиги учун унга ҳеч нимани тақиқламадилар. Бироқ йиллар ўтиб, Мерседес улғайгач, совчилар кела бошлади ва у барчани рад қила бошлади. Қиз Габриэль совчи юборишини кутар, қари қиз бўлиб қолиши мумкинлигидан сира қўрқмасди.
Мерседесга севгилисининг саргузаштлари ҳақида мунтазам етказиб туришарди. Қиз эса буни ўзига тааллуқли эмас, деб ҳисобларди. Уни Габриэлнинг маърузаларга бормаётгани, ҳуқуқшунослик факультетини ташлагани ва журналист бўлгани ҳам ташвишга солмади. Ҳатто, севгилисининг Парижда испан актрисаси Мария Консепсьон билан боғлиқ ишқий муносабатлари Мерседес учун аҳамият касб этмади. Габриэл унинг хатларига жавоб беришни канда қилмаётгани, қалбида нималар кечаётгани ҳақида ёзаётгани муҳим эди.
Мерседеснинг тўла-тўкис ўн бир йил кутишига тўғри келди. Ўшанда Маркес ўттиз уч ёшга кирганди.
Уларнинг никоҳи 1958 йилнинг март ойида бўлиб ўтди.
Мусофирлик, қашшоқлик ва муваффақиятлар
«Биргаликдаги ҳаётимиз даврида бирор марта ҳам жиддий тортишувлар бўлмаган, — деган эди Габриэл Гарсиа Маркес орадан бир неча ўн йиллар ўтгач. — Бу, эҳтимол, никоҳгача қандай бўлсак, шундайлигимизча қолганимиздандир. Оилавий ҳаёт — ҳар куни қайтадан бошланадиган ҳаддан зиёд қийин жабҳа. Бутун умр шундай кечади. Доимий кескинликда яшайсан, гоҳида зерикарли. Бироқ бу шунга арзийди».
Улар Маркес ишлаётган El Espectador таҳририяти томонидан берилган икки хонали уйда яшай бошлашди. Мерседес рўзғор юритишни билмасди. Габриэль бунга кўнгилчанлик билан ёндашди, уйни ўзи йиғиштирарди. Таом тайёрлашни рафиқасига сабр-тоқат билан ўргатди. Мерседес, айниқса тежамкорликни тез ўзлаштирди. Ночорликда яшаш, пештахталардаги арзон маҳсулотларни харид қилиш ва иштаҳаочар таомлар тайёрлашни билиб олди. Эри учун энг муҳими, ижодига хотинининг ҳаяжонли муносабати эди. Мерседес Габриэл Маркеснинг қоғозларига эҳтиёткорона қўл теккизар, улар гўё кўҳна муқаддас зарварақлардек, худдики қўлда уваланиб кетадигандек эди. Плинио Мендос шундай хотирлайди: «Мерседес билан танишганимнинг учинчи куни мен сингилларимга шундай дедим: «Габо соқовга уйланибди». Ҳа, у шу қадар одамови ва индамас эди.
1959 йил 24 августда уларнинг тўнғич ўғли Родриго Гарсиа дунёга келди. Айни шу пайтда таҳририят Габриэлни махсус мухбир сифатида Европага юборди. Мерседес одатдагидек яна итоаткорона тарзда кутди. Кейинроқ Габриэл хотини ва ўғлини ўзи билан бирга Америкага олиб кетди. Мусофирликнинг оғир синовларини бошдан кечирдилар. Муҳтожлик, таҳдид-пўписаларга дуч келишди. Қочишга мажбур бўлишди. Мерседес ошқозон шиллиқ пардаларининг яллиғланишини орттириб олди. Бироқ у бирор марта ҳам эрига таъна қилмади.
1962 йили Мексикада иккинчи ўғил — Гонсало Гарсия туғилди. Маркес рафиқасига ўхшаган қиз дунёга келишини хоҳлаганди, аммо уларнинг бошқа фарзандлари бўлмади.
Бир ярим йил…
Габриэл машинасини сотди ва хонага қулфланиб олиб, ўн саккиз ой мобайнида «Ёлғизликнинг юз йили» романини ёза бошлади. У, ҳатто оиласини ҳам унутган эди. Бу вақт мобайнида рўзғор юритиш ишлари Мерседесга қолиб кетди. Еб-ичиш, яшаш, турар жой учун ижара ҳақи… аҳвол оғир эди. Мерседес уй эгасини кутиб туришга зўрға кўндирди.
Ниҳоят, китоб ёзиб бўлинди. Аммо уни ноширга юбориш учун 160 песо етмасди. Уйда 80 песо қолганди, холос. Мерседес қориштиргич ва фенни сотувга қўйди. «Роман яхши ёзилган бўлсин ишқилиб», — дерди у.
1967 йилда «адабий зилзила»га сабаб бўлган мазкур асар Габриэл Гарсиа Маркесни тирик афсонага айлантирди. У барчаси учун хотинининг олдида қарздор эканлигини англар эди. «Вабо давридаги муҳаббат» романини Мерседесга бағишлади.
1982 йилда ёзувчи Нобель мукофоти билан тақдирланди. Бу бутун Лотин Америкаси учун муҳим воқеа эди. Журналистлар уйни ўраб олишди. Эр-хотин яширинча қочиб чиқиб, «Чапультепек-Президент» меҳмонхонасидан қўним топдилар. Кўп ўтмай, бу ерда дўстлар йиғилишди. Барча-барча Маркесга мақтовлар ёғдирарди.
Мерседес унинг ижод қилиши учун барча шарт-шароитларни муҳайё қиларди: сифатли қоғоз, егулик ва қаҳванинг ўз вақтида берилиши, стол устида сигаретанинг туриши ҳамиша назоратда эди. У эри ҳақидаги мақолалар билан танишар, уларни саралаб чиқарди. Баъзида эса ўғилларини меҳмон сифатида қабул қилар, уларнинг отаси билан баҳслашуви ва ҳазиллашишларини жимгина кузатиб ўтирарди.
«Энди мен фақат Мерседеснинг эриман»
1999 йилда Маркесга «лимфатик тизим саратони» ташхиси қўйилди. Бунгача, 1989 йилда унда енгил саратон кечган ва касаллик бартараф этилганди. Соғайганидан сўнг биринчи матбуот анжуманида Габриэл Гарсиа Маркес бошқа ёзмаслигини маълум қилди: «Энди мен фақат Мерседеснинг эриман, тўласинча унга тегишлиман».
Ёзувчи ёши улғайган сари севги ҳақида, бу туйғунинг ҳаётдаги улкан аҳамияти хусусида дадил ва очиқ эътироф эта бошлади: «Мен учун шубҳасиз: ҳаётнинг мазмуни, бу — муҳаббатдир. Ёзганда фақат муҳаббат мавзу бўлмоғи керак. Қолган ҳаммаси алдамчи! Менинг кейинги романим ишқ ҳақида, эркак ва аёлнинг ҳиссиётли, телбавор, умидсиз, абадий севгиси ҳақида бўлади…»
«ХХI асрда мени тўхтовсиз дафн эта бошлашди, — дея зорланиб кулганди Маркес. — Телевизор ёки радиони қўйиб, ўзимнинг таъзиямга гувоҳ бўлардим. Газеталарда ўқирдим: «Бугун сурункали оғир касалликдан сўнг ёзувчи… совриндори…» Мен ниҳоятда ғазабланардим. Бора-бора ойда икки марта бўладиган ўзимнинг ўлимимга кўникдим. Нимаям қила олардим!»
Габриэл Гарсиа Маркес кейинги йилларда Альцгеймер хасталиги билан оғриганди. Унинг укаси Хаим журналистларга Габриэлнинг ўғиллари ва укасини танимаган кунлари бўлганини қайғу ила айтиб берди. Маркес фақат рафиқасини танир эди. Баъзи-баъзида Мерседес у қачондир, албатта, уйланадиган қизга ўхшаб кетарди…
Ёзувчи Габриэл Маркес бўлажак рафиқасини болалигида яхши кўриб қолганди. Шу боис, биринчи учрашувдаёқ шу қизга уйланишга қарор қилди. Маркес ва Мерседес биргаликда 55 йилдан кўпроқ ҳаёт кечиришди.
«Мен ўзим ёзган шеърлар сизга бағишланганини фақат ҳозир англаб етдим. Менинг рафиқам бўлинг», — деганди ёш Габриэл Гарсиа Маркес Мерседес Барча Пардога. «Розиман. Фақат аввал мактабни тугатиб олишимга рухсат беринг», — дея жавоб берди қиз мутлақо жиддий оҳангда.
Бу воқеа 1945 йили ёки сал аввалроқ Колумбиянинг Сукра шаҳарчасидаги рақс майдончасида бўлиб ўтганди.
«Биз унаштирилмаган эдик, шунчаки тақдиримизга нима ёзилганини сабр ила ҳеч бир малолсиз кутдик, — деб хотирлади йиллар ўтиб Маркес. — Эртами, кечми бирга бўлишимизни билардик».
Севги учун… ҳуқуқшунослик!
Габриэл Гарсиа Маркес дунёга ўз тасаввур оламидан келиб чиқиб қаради. Асарларининг ярми хаёлий тасаввури маҳсули. Аммо шундай далиллар борки, уларни ҳақиқатга яқин деб ҳисоблаш мумкин. Масалан, Габриэл 1927 йилнинг 6 мартида Колумбиянинг Магдалена дарёси бўйидаги кичкина, жазирама, эски Аракатака шаҳрида туғилган. Унинг отаси телеграфчи бўлиб, оиласини боқиш учун икки сменада ишлар, уйда кам бўларди.
Габриэл онасини яхши кўрар, бироқ волиданинг ўғлига етарлича эътибор қаратиши учун вақти етмасди. Сабаби, Габриэлдан ташқари унинг яна ўн нафар фарзанди бор эди. Габони бобоси ва бувиси тарбиялашди. Транкилина момо — XIX асрнинг мағрур, донишманд аёли бўлиб, Маркес романларида ўзига хос тарзда акс этди. Бува эса — полковник, 1899-1903 йиллардаги фуқаролик уруши иштирокчиси бўлган. У ҳам набирасининг деярли ҳар бир асарида жонланган.
Габриэл Сапакира шаҳарчасидаги интернатда таҳсил олди. У гарчанд ижод уммонига шўнғиб, ёза бошлаган бўлса-да, ҳуқуқшунослик касбини эгаллашга қарор қилди. Шу мақсадда 1946 йилда Боготадаги университетга ўқишга кирди. Адабиётдан узоқлашмади. Унинг романтик шеърлари эътирофларга сазовор бўларди. 1947 йилда биринчи ҳикояси эълон қилинди. Маркес барибир ҳуқуқшунослик йўлидан кетди. Мерседесга уйланиши учун унга пул керак эди.
Оилага яқин бўлган айрим кишиларнинг айтишича, танишганларида қизнинг ёши ўн учда эмас, тўққизда бўлган. Худди «Танҳоликда юз йил» асаридаги жажжи Рамедиосни Аурелиано Буэндиа севиб қолгани каби! Шу боис, Маркес романларида балоғат ёшига етмаган қизларга нисбатан муҳаббат мавзуси пайдо бўла бошлади. Бу эса куракда турмайдиган тасодиф: қиз шунчаки кечикиб туғилган ва шунга кўра, куёвдан чандон кичик.
Қиз эмас, капалак!
Маркес Мерседесни мактаб йилларидаёқ тушида кўрганини вақти-вақти билан таъкидларди. У бу тушидан руҳланиб, саёҳатни ниҳоятда орзу қилган ва капалакка айланиб, уйидан кетиб қолган қиз ҳақида ҳикоя ёзди. Мерседеснинг дугонаси Маргарита Чека эса жажжи Барча деворга тирмашиб чиққани ва чанг-тўзонли кўчага қараб, ғамгин тарзда шундай деганини айтади: «О, мен дунё бўйлаб саёҳат қилишни, улкан шаҳарларда яшаш, меҳмонхонадан-меҳмонхонага ўтишни нақадар хоҳлайман!»
Мерседес умри мобайнида берган бор-йўғи икки интервьюсида Маркес унинг болаликдаги орзусини рўёбга чиқаргани, яъни кўплаб маротаба саёҳатларга олиб борганини таъкидлаб ўтган.
Мерседес Ракел Барча Пардо 1932 йил 6 ноябрда Магдалена дарёси бўйидаги Маганга қишлоғида дунёга келган. Унинг онаси колумбиялик фермерлар оиласидан эди. Қизалоқ биолог бўлмоқчи эди. Кутилмаганда Габриэл Гарсиа Маркесга турмушга чиқишга қарор қилганини ота-онаси Шекспирни ҳаддан зиёд кўп ўқигани ва ўсмирлик ёшидаги тентакликка менгзашди. Қиз ўзини Жульетта деб тасаввур қилмаслиги учун унга ҳеч нимани тақиқламадилар. Бироқ йиллар ўтиб, Мерседес улғайгач, совчилар кела бошлади ва у барчани рад қила бошлади. Қиз Габриэль совчи юборишини кутар, қари қиз бўлиб қолиши мумкинлигидан сира қўрқмасди.
Мерседесга севгилисининг саргузаштлари ҳақида мунтазам етказиб туришарди. Қиз эса буни ўзига тааллуқли эмас, деб ҳисобларди. Уни Габриэлнинг маърузаларга бормаётгани, ҳуқуқшунослик факультетини ташлагани ва журналист бўлгани ҳам ташвишга солмади. Ҳатто, севгилисининг Парижда испан актрисаси Мария Консепсьон билан боғлиқ ишқий муносабатлари Мерседес учун аҳамият касб этмади. Габриэл унинг хатларига жавоб беришни канда қилмаётгани, қалбида нималар кечаётгани ҳақида ёзаётгани муҳим эди.
Мерседеснинг тўла-тўкис ўн бир йил кутишига тўғри келди. Ўшанда Маркес ўттиз уч ёшга кирганди.
Уларнинг никоҳи 1958 йилнинг март ойида бўлиб ўтди.
Мусофирлик, қашшоқлик ва муваффақиятлар
«Биргаликдаги ҳаётимиз даврида бирор марта ҳам жиддий тортишувлар бўлмаган, — деган эди Габриэл Гарсиа Маркес орадан бир неча ўн йиллар ўтгач. — Бу, эҳтимол, никоҳгача қандай бўлсак, шундайлигимизча қолганимиздандир. Оилавий ҳаёт — ҳар куни қайтадан бошланадиган ҳаддан зиёд қийин жабҳа. Бутун умр шундай кечади. Доимий кескинликда яшайсан, гоҳида зерикарли. Бироқ бу шунга арзийди».
Улар Маркес ишлаётган El Espectador таҳририяти томонидан берилган икки хонали уйда яшай бошлашди. Мерседес рўзғор юритишни билмасди. Габриэль бунга кўнгилчанлик билан ёндашди, уйни ўзи йиғиштирарди. Таом тайёрлашни рафиқасига сабр-тоқат билан ўргатди. Мерседес, айниқса тежамкорликни тез ўзлаштирди. Ночорликда яшаш, пештахталардаги арзон маҳсулотларни харид қилиш ва иштаҳаочар таомлар тайёрлашни билиб олди. Эри учун энг муҳими, ижодига хотинининг ҳаяжонли муносабати эди. Мерседес Габриэл Маркеснинг қоғозларига эҳтиёткорона қўл теккизар, улар гўё кўҳна муқаддас зарварақлардек, худдики қўлда уваланиб кетадигандек эди. Плинио Мендос шундай хотирлайди: «Мерседес билан танишганимнинг учинчи куни мен сингилларимга шундай дедим: «Габо соқовга уйланибди». Ҳа, у шу қадар одамови ва индамас эди.
1959 йил 24 августда уларнинг тўнғич ўғли Родриго Гарсиа дунёга келди. Айни шу пайтда таҳририят Габриэлни махсус мухбир сифатида Европага юборди. Мерседес одатдагидек яна итоаткорона тарзда кутди. Кейинроқ Габриэл хотини ва ўғлини ўзи билан бирга Америкага олиб кетди. Мусофирликнинг оғир синовларини бошдан кечирдилар. Муҳтожлик, таҳдид-пўписаларга дуч келишди. Қочишга мажбур бўлишди. Мерседес ошқозон шиллиқ пардаларининг яллиғланишини орттириб олди. Бироқ у бирор марта ҳам эрига таъна қилмади.
1962 йили Мексикада иккинчи ўғил — Гонсало Гарсия туғилди. Маркес рафиқасига ўхшаган қиз дунёга келишини хоҳлаганди, аммо уларнинг бошқа фарзандлари бўлмади.
Бир ярим йил…
Габриэл машинасини сотди ва хонага қулфланиб олиб, ўн саккиз ой мобайнида «Ёлғизликнинг юз йили» романини ёза бошлади. У, ҳатто оиласини ҳам унутган эди. Бу вақт мобайнида рўзғор юритиш ишлари Мерседесга қолиб кетди. Еб-ичиш, яшаш, турар жой учун ижара ҳақи… аҳвол оғир эди. Мерседес уй эгасини кутиб туришга зўрға кўндирди.
Ниҳоят, китоб ёзиб бўлинди. Аммо уни ноширга юбориш учун 160 песо етмасди. Уйда 80 песо қолганди, холос. Мерседес қориштиргич ва фенни сотувга қўйди. «Роман яхши ёзилган бўлсин ишқилиб», — дерди у.
1967 йилда «адабий зилзила»га сабаб бўлган мазкур асар Габриэл Гарсиа Маркесни тирик афсонага айлантирди. У барчаси учун хотинининг олдида қарздор эканлигини англар эди. «Вабо давридаги муҳаббат» романини Мерседесга бағишлади.
1982 йилда ёзувчи Нобель мукофоти билан тақдирланди. Бу бутун Лотин Америкаси учун муҳим воқеа эди. Журналистлар уйни ўраб олишди. Эр-хотин яширинча қочиб чиқиб, «Чапультепек-Президент» меҳмонхонасидан қўним топдилар. Кўп ўтмай, бу ерда дўстлар йиғилишди. Барча-барча Маркесга мақтовлар ёғдирарди.
Мерседес унинг ижод қилиши учун барча шарт-шароитларни муҳайё қиларди: сифатли қоғоз, егулик ва қаҳванинг ўз вақтида берилиши, стол устида сигаретанинг туриши ҳамиша назоратда эди. У эри ҳақидаги мақолалар билан танишар, уларни саралаб чиқарди. Баъзида эса ўғилларини меҳмон сифатида қабул қилар, уларнинг отаси билан баҳслашуви ва ҳазиллашишларини жимгина кузатиб ўтирарди.
«Энди мен фақат Мерседеснинг эриман»
1999 йилда Маркесга «лимфатик тизим саратони» ташхиси қўйилди. Бунгача, 1989 йилда унда енгил саратон кечган ва касаллик бартараф этилганди. Соғайганидан сўнг биринчи матбуот анжуманида Габриэл Гарсиа Маркес бошқа ёзмаслигини маълум қилди: «Энди мен фақат Мерседеснинг эриман, тўласинча унга тегишлиман».
Ёзувчи ёши улғайган сари севги ҳақида, бу туйғунинг ҳаётдаги улкан аҳамияти хусусида дадил ва очиқ эътироф эта бошлади: «Мен учун шубҳасиз: ҳаётнинг мазмуни, бу — муҳаббатдир. Ёзганда фақат муҳаббат мавзу бўлмоғи керак. Қолган ҳаммаси алдамчи! Менинг кейинги романим ишқ ҳақида, эркак ва аёлнинг ҳиссиётли, телбавор, умидсиз, абадий севгиси ҳақида бўлади…»
«ХХI асрда мени тўхтовсиз дафн эта бошлашди, — дея зорланиб кулганди Маркес. — Телевизор ёки радиони қўйиб, ўзимнинг таъзиямга гувоҳ бўлардим. Газеталарда ўқирдим: «Бугун сурункали оғир касалликдан сўнг ёзувчи… совриндори…» Мен ниҳоятда ғазабланардим. Бора-бора ойда икки марта бўладиган ўзимнинг ўлимимга кўникдим. Нимаям қила олардим!»
Габриэл Гарсиа Маркес кейинги йилларда Альцгеймер хасталиги билан оғриганди. Унинг укаси Хаим журналистларга Габриэлнинг ўғиллари ва укасини танимаган кунлари бўлганини қайғу ила айтиб берди. Маркес фақат рафиқасини танир эди. Баъзи-баъзида Мерседес у қачондир, албатта, уйланадиган қизга ўхшаб кетарди…