БИЗНЕС БОШЛАШДАН АВВАЛ ҲИСОБГА ОЛИШ КЕРАК БЎЛГАН УЧ НАРСА
Хар йили, чорак ёки ой бошида одатда ўтган даврни таҳлил қилиб қандай вазиятда эканлигимизга баҳо бериб, кейинги давр мақсадларини режалаштирамиз. Баъзида ўйлаб қоламиз, балки ҳаётни ўзгартириш учун айни вақт келгандир.
Бундай вақт ҳақида Халқаро Валюта Фонди (ҲВФ) савдо кўргазмаси президенти ва Халқаро франшиза кўргазмасининг ташкилотчиси Том Портези:- “Ҳар ким ўзининг бизнес режасини тузиш ва уни амалга ошириш учун ҳаракатни бошлаш вақти”- деган. Агар сиз ҳам шундай вақтларнинг бирида тадбиркорлик фаолиятини бошлаш ёки франшизага сармоя киритишни режалаштираётган бўлсангиз, бу ишлардан аввал ҳисобга олиш керак бўлган уч нарса ҳақидаги маслаҳатимиз сизга ёрдам бериши мумкин.
Ўз малакангиз ва иштиёқингизга мос келадиган бизнесни танланг.
Иштиёқ — бизнесни бошлаш ёки франшиза очишда энг зарур ҳиссиёт.
Том Портези ўз фикрини давом эттириб;- “Иштиёқ — сизга қизиқиш йўналишингизни топишга ёрдам беради ва шу орқали муваффақиятга олиб келади. Ўйлаб кўринг қайси ишга иштиёқингиз баланд ва уни яхши бажара оласиз. Масалан, сизга хизмат кўрсатиш бўйича бизнес маъқул келса ва озгина бўлса ҳам малакангиз бўлса шу йўналишни танланг”.- дейди.
Агар бошламоқчи бўлган ишга иштиёқ бўлмаса ва унга қизиқмасангиз бу иш муваффақият олиб келмайди.
Кузатинг ва ўрганинг.
“Hireology” компаниясининг бош директори ва асосчиларидан бир Адам Робинсон:- “Одамларнинг энг катта хатоларидан бири бу — бозорни ўрганмасдан бизнес бошлашларидир. Ўзингизга ишонч катта бўлсада, бизнесга олдиндан тайёргарлик қилиш муваффақият қозониш имкониятини сезиларли даражада оширади. Бозорни ўрганиш — рақобатчиларнинг ҳолати, нарх-наво, маҳсулот ёки хизматингизга бўлган талаб ва таклифга тўғри баҳо бериш имконини беради”- дейди.
D1 Training Stevens Point эгаси Кевин Киршбаум, Адам Робинсоннинг фикрига қўшилиб бозорни тўлиқ ўрганиш ва таҳлил қилишни тавсия қилиб, шундай деган:- “Бизнесингиз даражасини аниқлаш учун рақобатчиларни кузатиш жуда муҳим. Фитнесс соҳасидаги бизнесда муваффақиятга эришишим учун рақобатчилардаги ҳолат, нарх-наво, хизмат сифати, жойлашув жойи, иш соатлари ва соҳага таъсир этувчи бошқа жиҳатларни ўрганишим ва таққослашим муҳим эди”.
Вақт ва маблағ.
Sanderson & Associates асосчиси Ронда Сандерсон:- “Ҳар доим талаб бўлган нарсаларни излаш билан бирга, кейинги бир неча йил ичида эҳтиёж йўқолмайдиган бизнесни ўрганишни тавсия қилади” — деган.
Адам Робинсон:- “Бизнес бошлашдан аввал, уни амалга ошириш учун вақт ва маблағни ҳал қилишингиз зарур. Бу бизнес билан узоқ вақт давомида шуғулланишга амин бўлишингиз керак. Омадга эришиш учун бу иш сиздан катта куч, кўп вақт ва маблағ талаб этади. Шунинг учун ҳам қарор қабул қилишни яхшилаб ўйланг. Агар сиз бошлаётган ишингизга 100% содиқ бўлмасангиз, бошламанг”- деган.
Адам Робинсон ўз тавсияларини давом эттириб шундай деган:- “Агар сиз таваккалчилиги камроқ бўлган бизнес очмоқчи бўлсангиз, франшиза сиз учун энг яхши танлов бўлиши мумкин, чунки аллақачон синалган ҳаракатлар режаси мавжуд”. Шунингдек, ўз бизнесингизга қанча вақт ажратишга тайёр эканлигингиз ҳақида ҳам ўйлаб кўринг.
Ронда Сандерсон:- “Сиз бу ишда ҳафтасига етти кун сарфлай оласизми? Албатта иш вақтингизни ўзингиз белгилашингиз мумкин, аммо катта молиявий фойда кўришни истасангиз вақт ва кучни аямаслигингиз керак”- деган.
Франшиза — бу тадбиркорлик фаолиятининг шакли бўлиб, унда савдо белгиси ва маркаси (одатда маълум белги ёки марка) бўлган компания бошқа компания ёки тадбиркор билан шартнома тузади ва ушбу товар белгисини (савдо маркаси, технологияси ва бошқалар) ўз бизнесида маълум вақт давомида ишлатиш ҳуқуқини беради.
Франшиза — бу мавжуд ва муваффақиятли бизнеснинг шериги бўлиш, ўзингизга янги бизнес очиб, ривожланишнинг барча босқичларидан ўтишдан кўра камроқ хавф туғдиради.
Иқтисодий ўзгариш шароитида франшиза Ўзбекистонда кичик ва ўрта бизнес учун тадбиркорликнинг жуда жозибадор шакли ҳисобланади. Тадбиркорлар учун бундай бизнес моделининг асосий афзалликлари қуйидагилар:
· Бенуқсон ишлаб турган ва фойда келтираётган бизнес;
· Синовдан ўтган технология ва мукаммал бошқарув тизими;
· Банкрот бўлиш эҳтимоли камлиги;
· Кўп йиллик тажриба асосида шаклланган бизнесга кириш;
· Бизнесни ривожлантиришнинг барча босқичларида қўллаб-қувватланиб туриш.
Ўзбекистонда амалдаги франшизалар
Ўзбекистон франшиза бозорида Intercontinental, Radisson, Hyatt ва бошқа машҳур меҳмонхона брендларини учратиш мумкин. Яна бир қанча кийим-кечак брендлари вакиллари бор, улар орасида энг машҳурлари – Adidas, Giovanni Gentile, MEXX, Tommy Hilfiger, умумий овқатланиш йўналишидаги таниқли брендлардан россиялик “Шоколадница” яқинда иш бошлайди.
2018 йилнинг кузида Тошкентда Aмериканинг KFC ресторанлар тармоғининг биринчи ресторани очилган эди. Ҳозирда компания вилоятларга ҳам кириб бориб, 25 га яқин филиалларини очмоқчи.
2018 йилнинг ёзда эса, пойтахтда жаҳоннинг машҳур фастфуд брендларидан бири Wendyʼs ҳам ўз ресторанини очди. Aввалроқ, премиум (олий даражали) музқаймоқ навлари бўйича дунёда етакчи бўлган Baskin Robbins мамлакатга келган эди.
2019 йилнинг кузида пойтахтда илк Black Star Burger очилган эди. GOʻSHT Group 2018 йилда шартнома имзолаганига қарамай, расман 2019 йил кузида очилди. Бироқ бу GOʻSHT Group учун биринчи франшиза эмас: февралда Black Star аъзоси MC Doniʼнинг “Топор” (Болта) номли сартарошхонаси очилган эди.
