بازار لوازم جانبی انیمیشن
پیمان مصطفی
در جهان امروز، پرورش کودك و نوجوان یکی از اساسی ترین دغدغه‌هاي حکومت‌هاوجوامع است.کودکان به عنوان شکل دهندگان جامعه بزرگترین نقش را در آینده کشور ایفاء میکنند و به همین جهت چگونگی تربیت آنهااز کلیدي ترین مسائل یک جامعه است. براي تربیت نسل آینده دولت‌ها و از دو رکن آموزش وپرورش بهره می‌جویند. این دو رکن به شدت در هم تنیده‌اند و برای رسیدن به هدف خود از تمامی ملزومات تربیتی و فرهنگی استفاده میکنند .
وسایل بازي اولین وسیله پرورشی است که کودك از ابتداي شکل گیري شخصیتش با آن مواجه می‌شود و اولین مفاهیم دنیاي واقعی با کمک اسباب بازي به شکل پارادایم براي کودك در می‌آید. به همین دلیل دربسیاري از کشورها به دلیل اهمیت بسیار زیاد وسایل بازي در رشد ذهنی کودك، نهاد ها به شکل بسیارجدي بر تولید و فروش وسایل بازي نظارت میکنند. وسایل جانبی انیمیشن از جمله مهمترین وسایل بازی هستند که با توجه به محبوبیت کاراکترهای مختلف از مجموعه‌های انیمیشنی، طراحی- تولید و عرضه می‌گردند . با توجه به عناصر مهم محیطی از جمله محبوبیت - گستردگی بازار- فرهنگ ملی – تثبیت برند و بازخورد مخاطب، عرضه وسایل بازی از مسیر فروش وسایل جانبی انیمیشن، راهکاری مطمئن و متناسب برای فرهنگ سازی، بومی سازی طراحی و فروش در بازار داخلی و خارجی محسوب می‌گردد .
از طرف دیگر نگاهی به آمارهاي تولید و عرضه وسایل جانبی و اسباب بازی هشدار دهنده است .گردشی در فروشگاههاي اسباب بازي در سطح شهر تهران نشان دهنده حجم انبوه تولیدات بیگانه در بازار کشور ماست که در قالب عروسک‌ها و شخصیت‌هاي کارتونی، اسباب بازی‌های خشن و انواع گوناگون دیگر در دسترس کودکان ایرانی قرار می‌گیرند و ذهن آنها را براي پذیرش مفاهیم مورد انتظار طراحان خود آماده می‌سازند. این تعداد اسباب بازی‌هاي وارداتی و حجم عمده فروش آنها در قیاس با اسباب بازی‌هاي تولید داخل نشان دهنده آسیب پذیري زیاد کشور ما از نظر فرهنگی است . به ویژه اینکه با توجه به سابقه تمدنی کهن و فرهنگ متعالی تاریخی ایران- اسلامی اصلأ این موضوع در شأن کشور نیست.
انباشته شدن فروشگاههاي اسباب بازي فروشی از کالاهاي وارداتی که متأسفانه اکثر آنها بسیار نامرغوب و بی کیفیت هستند و برپایه فرهنگ بیگانه‌اي طراحی و ساخته شده‌اند که با فرهنگ ملی و بومی ما بسیار فاصله دارد، یکی از مهمترین مشکلاتی است که پدر و مادران و در کل جامعه تربیتی کشور با آن مواجه است .ساختار سنتی تولید وسایل بازي در کشور و محدودیت شدید تولیدکنندگان چه از نظر هزینه‌هاي تولید و چه از نظر دانش، سبب کیفیت نازل اسباب بازی‌ها شده است. این در حالی است که چه در سطح مهد کودک‌ها، مدارس ابتدایی و چه در سطح خانواده‌ها تقاضاي شدیدي در کشور براي وسایل بازي وجود دارد. با این شرایط به نظر می‌رسد که شناسایی فرصت‌هاي کارآفرینانه براي ورود به این صنعت بازاري مناسب را به کارآفرینان نشان می‌دهد که با استفاده از ساختارهاي جدید تولید و نوآوري‌هاي رایج در بازارهاي جهانی راهی به این بازار پر سود باز کنند و علاوه بر ایجاد ارزش براي جامعه، خود نیز از منافع آن استفاده کنند.
همچنین از طرف دیگر ورود شرکت‌های بزرگ انیمیشنی به حیطه لوازم جانبی و اسباب بازی، خود نشان دهنده میزان تاثیرگذاری بالای این نوع وسایل در میزان بازاریابی برای انیمیشن در جهان است. آنگونه که از ظاهر فعالیت شرکت‌های انیمیشنی پیداست، تنها ساخت و نمایش مجموعه‌های انیمیشنی ( کوتاه، سریال، سینمایی ) فعالیت اصلی آنها محسوب می‌گردد، در صورتی که این فرض بسیار نادرست بوده و هم اکنون فعالیت‌ها و تولیدات جانبی این شرکت‌ها درآمدزایی بسیار بالایی را برای آنها در پی دارد و ورود به مبحث مرچندایز از مهمترین و اصلی‌ترین محصولات شرکت‌های انیمیشنی قلمداد می‌گردد.
مفهوم Character Merchandising :
به بیان کلی مفهوم Character Merchandising عبارت است از کلیه کالاها و وسایلی که از نام و تصویر کاراکترها و شخصیت‌های محبوب و شناخته شده در بین افراد جامعه استفاده میکنند . به عنوان مثال : انیمیشن‌ها و شخصیت‌های کارتونی یکی از مهمترین مواردی هستند که کالاها و وسایلی جانبی به نام و نشان آنها وارد بازار می‌شوند . هریک از شخصیت‌های مورد انتخاب در حوزه وسایل جانبی بایستی دارای شاریط و ویژگی‌هایی منحصر به فرد باشند، مانند : نام، ظاهر، صدا و غیره.
مهمترین منابع مورد استفاده شخصیت‌ها برای استفاده آنها در وسایل جانبی عبارتند از:
- آثار ادبی ( مانند رمان‌هایی مثل پینوکیو و ... )
- فیلم‌های انیمیشنی و کارتونی ( مانند تن‌تن و ... )
- آثار هنری و تجسمی ( مانند تابلوهای نقاشی و ... )
- آثار سینمایی ( مانند شرک، بن تن و ... )
اهداف مهم این صنعت
با توجه به مسیر و عملکرد پیش گرفته شده، برای دستیابی به ارزش افزوده بیشتر در زمینه ساخت و تولید انیمیشن ( که همان تولید مرچندایز است) ، اهداف در نظر گرفته شده شامل 3 هدف کلی : تولیدی، فرهنگی و تجاری است:
اهداف تولیدی :
· تولید با کیفیت مطلوب وسایل جانبی انیمیشن
· تولید صنعتی وسایل جانبی انیمیشن
· طراحی بومی کانسپت‌ها و کاراکترها
· اشتغالزایی در دو مقوله تولید و خدمات در کشور
· تولید انبوه وسایل جانبی انیمیشن در کشور
اهداف فرهنگی :
· مقابله با ورود وسایل بازی بی کیفیت به کشور
· ترویج خرید محصولات مرتبط با انیمیشن‌های داخلی
· ایجاد ارزش افزوده در انیمیشن
· فرهنگسازی در زمینه تماشا کردن و پیگیری انیمشین‌های داخلی
اهداف تجاری :
· تثبیت برند
· صادرات محصولات غیر نفتی
· راه اندازی شرکت‌های دانش بنیان
· افزایش تولید ناخالص ملی
· همکاری مشترک در زمینه تولید و سرمایه‌گذاری با کشورهای مختلف
تقابل فرهنگ‌ها و شرکت‌ها
تقابل شرکت‌های انیمیشن در دنیا تنها به ساخت و تولید مجموعه‌های انیمیشن معطوف نمی‌گردد، بلکه چالش جدی حال حاضر این کمپانی‌ها ورود به خانه‌های مخاطبین و عجین شدن کاراکترها و محصولات مربوط به آنها با زندگی روزمره مخاطبین است. به این صورت که تنها دیدن سریال و یا یک مجموعه انیمیشنی، هدف نبوده و هدف اصلی همانا درگیر نمودن مخاطبین با فرهنگ سازی صورت گرفته در هر پروژه انیمیشنی، ویژگی کاراکترهای مختلف، کانسپت موجود در فیلمنامه هر پروژه انیمیشن، کارابودن وسایل بازی مربوط به هر پروژه انیمیشنی و... است.
مطابق تعاریف بین‌المللی، صنعت وسایل جانبی شامل شرکت‌هایی هستند که اولا در ساخت محتوا و ثانیا در ساخت و تولید وسایل بازی بر اساس محتوای در دست، فعالیت دارند . همچنین صنعت اسباب بازي شامل بخش‌هاي طراحی، ساخت و بازاریابی وسایل و لوازم بازي هستند که معمولأ از بدو تولد تا سنین نوجوانی از آنها استفاده می‌شود و گاه حتی بزرگسالان هم از آن براي سرگرمی استفاده میکنند.