به سوی سکوهای پروازِ ماهِ رمضان
نویسنده: یوسف عزیزپور
انشاءالله ما مسلمانان با شروع ماه رمضان و شرکت در صیام و قیام توانسته باشیم زمینهی بازگشت را در خودمان ایجاد کنیم و شایستگی آن را داشته باشیم که بر سکوهای سهگانهی ماه رحمت گذر نمایم و از آن سکوها به سمت دیدار خالق پرواز کنیم و امیدوارانه از خاک و متعلقاتش که عمری است با گناه آلوده کردهایم به سوی آسمان پاک و آستانهی قدس ملکوتی سفرمان را شروع کنیم.
آدرس سکوهای پرواز ماه رحمت:
١- سکوی صیام: صیام از ریشه صَوم در لغت به معنی باز ایستادن مطلق از خوردن و آشامیدن، ولی در اصطلاح به معنی بازداشتن نفس از کل مفطرات در وقت معین و با شرایطی خاصّ -که در قرآن و کتب فقهی ذکر شده- میباشد.
پیامبر (ص) در مورد روزه میفرماید:
مَن صامَ رَمَضان اِیماناً وَ اِحتِساباً غُفِرَلَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ (رواه بخاری)
یعنی: هرکس که از روی ایمان و به نیت ثواب ماه رمضان را روزه بگیرد تمامی گناهان گذشتهاش مورد عفو قرار میگیرد.
روزه به حدی مهم است که در حدود شرعی برای برائت ذمه، کفارهی قتل خطا، ظهار، جماع در رمضان، سوگند و خطاهای حج و... قرار داده شده است.
باید توجه داشت این روزهای که دارای این همه فضیلت و عظمت است زمانی با ارزش خواهد بود که علاوه بر خودداری از خوردن و آشامیدن و شهوترانی، باید سایر اعضای بدن اعم از دست، پا، چشم، گوش و زبان روزه باشند و از کلیهی محرّمات و منهیات و کارهای ناروا دور و محفوظ بمانند و از همه مهمّتر، قلب انسان که مرکز فرماندهی است و کردار و گفتار از آن دستور میگیرند باید از هرچی که با ایمان و اخلاص تناسبی ندارد پاک گردد و به خالق رحمان نزدیکتر شویم.
٢-سکوی قیام: قیام از ریشه قامَ در لغت به معنی به پاخاستن و ایستادن، ولی در اصطلاح به معنی شبزندهداری به جهت مشغول شدن به عبادت است.
پیامبر (ص) میفرماید:
مَن قامَ رَمَضانَ اِیماناً وَاِحتِساباً غُفِرَلَهُ ما تَقدَّمَ مِن ذَنبِهِ
یعنی: هرکس شبهای رمضان را با ایمان و اخلاص مشغول به عبادت و نماز شب باشد تمامی گناهان گذشتهاش مورد عفو قرار میگیرد. امام نووی رَحِمَهُ الله میفرماید هدف از مَن قامَ در حدیث مذکور نمازهای تراویح میباشد (فتح الباری ص٣١٨)
و اگر نتوانستیم به هر دلیلی از سکوهای صیام و قیام با موفقیت سعود کنیم و این فرصتهای طلایی را از دست دادیم و از قافلهی هستی و از مؤمنان اهل صیام و قیام جا ماندیم و ما هنوز در خواب غفلت و بیخبری هستیم و با این همه شور و شوق گویندگانِ «جآءَ رَمضان فُتِحَت فیه اَبوابُ الجِنان» نیز بیدار نشدیم و به طرف پروردگار رهسپار نشدیم پس باید با مؤمنان که در مساجد و منازلشان با اظهار حزن و اندوه با زبان شیرین و قلب پر از شوق و ذوق رمضانی شعار مشهور (الوَداع، الوَداع...) را سر میدهند بیدار شویم و با آنان هماهنگ شویم و در سکوی سوم ماه مبارک قرار گیریم.
٣- سکوی لیال قدر: این شبها سِوایِ شبهای دیگر در ماه رمضان و در غیر رمضان هستند، زبان انسانها از تعریف عظمت و بزرگی آن قاصرند و رَبّ جلیل خودشان این شب را معرفی میکنند و میفرمایند لَیلَه القَدرِ خَیرٌ مِن اَلفِ شَهر(٣/ قدر) یعنی: شب قدر شبی است که از هزار ماه بهتراست.
این شب، شب نزول رحمت الهی، شب اصلاح بینش و اعتقاد است و در این شب که خداوند شروع به نازل کردن برنامهی هدایت برای نسل بشر کرده تا بشریت را از سرگردانی و بیبرنامهای نجات دهد و دیگر از قافلهی هستی، موجودات و سایر مؤمنان عقبمانده نباشد و با آنان هماهنگ شود؛ همانطور که پروردگار میفرماید:
یُسَبِّحُ لله مافی السَّماوات وَالاَرض / هر آنچه در آسمانها و زمین است خداوند را تسبیح میگوید
به قول شهید سید قطب رحِمَه الله:
حادثهی عظیم تاریخِ عمر بشری درآن رخ داده:
١- لَیلَه الاِتصالِ المُطلَقِ بَینَ الاَرضُ وَ المَلاءِ الاَعلی ٢- ولَیلَه بَدءُ نزولِ هذا اَلقُرآنِ عَلی قَلبِ مُحَمد ص ٣- لَیلَه ذالک الحَدث العَظیم لَم تَشهَد الاَرض مِثلَه فی عَظَمَته و فی دِلالَتِهِ و فی آثارِهِ فی حیاه البَشَریَّتِ جَمیعاً. وَالعَظَمَه الَتی لایُحیطُ بِها الاِدراک البَشَریّ
ترجمه:
١- شبی است که اتصال فراگیر میان آسمان و زمین و مَلَٲ اعلی صورت گرفته است ٢- شب ابتدای نازل شدن این قرآن بر قلب پیامبر (ص) ٣- شبی که نمونهی این شب را زمین و بشریت به چشم خود ندیده و به قلب هیچ انسانی خطور نکرده است و عظمتی که درک و فهمش از توانایی انسانها حتی پیامبر (ص) هم خارج است و آیات قرآن بیان کنندهی این عظمت است، شبِ بیان انتشار نور هدایت خداوند بر روی زمینی که از ظلمت پرشده بود.
پس بیایید با تغییر بینشها و منشها برای اصلاح و پاک شدن گناهانمان در سکوی سوم ماه مبارک یعنی سکوی لیال قدر قرار بگیریم و آمادهی پرواز به سمت دیدار خداوند منّان شویم.
چنانچە پیامبر اکرم (ص) میفرمایند:
مَن یَقومُ لَیلَه القَدرِ اِیماناً وَ اِحتِساباً غُفِرَلَهُ ما تَقَدَّمَ مِن ذَنبِهِ (رواه بخاری)
هرکس شب قدر را از روی ایمان وبه نیت طلب ثواب بیدار بماند تمامی گناهان گذشتهاش مورد عفو قرار میگیرد.
حال که با زمزمهی الوَداع الوَداع صائمون و قائمون از خواب غفلت بیدار شدیم فرصت را غنمیت بشماریم و در شبهای گرانقدر قدر به کاروان و قافله تائبون این شبهای مبارک بپیوندیم و نماز توبه و استغفار را به رهنمایی پیامبر اکرم (ص) به جای آوریم که میفرماید:
ما مِن رَجُلٍ یَذنِبُ ذَنباً ثُمَّ یَقومُ فَیَتَطَهُّرُ ثُمَّ یُصَلّی رکعَتَینِ ثُمَّ یَستَغفِرُاللهَ لِذالِکَ الذَّنبِ اِلا غُفِرَلَهُ (اخرَجَهُ اَهل السُنن و قال التِرمذی حدیث حسن و صحَّحه ابن حبان)
هرکسی که گناهی انجام دهد سپس غسل نماید یا وضو بگیرد و دو رکعت نماز توبه بخواند سپس دست دعا و نیایش به سوی خداوند بلند کند و خواستار آمرزش الهی شود خداوند حتماً او را میبخشد.
پس ما هم آمادهی اسغفار و اعلان ندامت از گناهان در درگاه خداوند متعال شویم و پردههایی سیاهیِ که بر قلبمان، چشمانان و گوشهایمان سایه افکنده و سالهاست ما را از محبوب و معبودمان محروم و محجوب کرده را کنار بزنیم و به افق اعلی نگاه کنیم و آیهی [تَنَزَّلُ المَلائکَه وَالرُّح فیها] را تلاوت کنیم و نماز توبه و استغفار را شروع کنیم و از عمر به هدر رفتهامان اظهار پشیمانی کنیم و لیست گناهانمان را که شامل حقّالله و حقّالنّاس هستند را از سن بلوغ تا این لحظه به یاد آوریم و با گریان و زاری از پیشگاه باری تعالی به آنها اقرار کنیم و آنها را از همدیگر تفکیک کنیم.
حقالنّاس: به گناهانی گفته میشود که مربوط میشوند به مردم و روابط اجتماعی مانند: غیبت، بهتان، حسودی، مغرور بودن، دل آزردن دیگران، استهزاء کردن به دیگران، خوردن مال دیگران، داشتن سوء ظن نسبت به دیگران، دروغ گفتن و...
و زمانی که همهی کسانی که بر ما حق دارند و خود را مدیون آنها میدانیم را به یاد آوردیم. پس با دل غمگین و چشم گریان و چهرهای متضرِّع دست به دعا شویم و صمیمانه از ته قلب برای آنها دعا کنیم و مواظب باشیم که در این اِثنا هم شیطان به دلهایمان خطور نکند کە دعاهایمان سطحی باشند
مثلا اگر به علم، اخلاق، رفتار، ثروت و... کسی حسودی کردەایم برای او در پیشگاه خداوند دعا کنیم که خداوند رزق و روزی حلال بیشتری نصیب وی کند، علم وی را سودمندتر بخشد و...
و یا برعکس بنگریم و برای کسانی که نسبت به ما حسود هستند یا ما را آزار میدهند یا نسبت به ما سوء ظن دارند و... از پیشگاه خداوند طلب مغرفت و آمرزش بکنیم و ما هم احدی از مشمولان آیهی ١٣٤ سورهی آل عمران باشیم که میفرماید:
وَالکاظِمینَ الغَیظَ وَالعافِینَ عَنِ النّاسِ / و کسانی که خشم و غضب خود را فرو میبرند و از مردم گذشت میکنند.
و بگویم خداوندا! شما عفو و عفوکردن را دوست دارید پس به همین خاطر از همه کسانی که به هر نوعی به من آزار رساندهاند گذشت میکنم پس شما هم مرا ببخشید و حق مردم را از من دفع کنید و از گناهانم درگذرید.
پس اگر در این شبها با قلبی پاک و خاشع اقرار به توبه از گناهانمان کرده باشیم و به غیر از پاک شدن گناهانمان از جانب پروردگار و کسب رضایت الهی نیّت و هدف دیگری نداشته باشیم آن وقت باید امید به آمرزش ازجانب خداوند داشته باشیم و مصداق پیام نبی الرحمه قرار گرفته باشیم که میفرمایند:
التّائِبَ مِنَ الّذنبِ کَمَن لا ذَنبَ لَهُ / کسی که از گناهانش توبه کند همانند کسی است که هیچ گناهی ندارد
و سعی کنیم که از پیشروان در امور و کارهای نیک مانند انفاق، صدقه، صله رحم و... باشیم. و طبق خداوند عزّوجل که میفرمایند:
وَیَدرَئونَ بِالحَسَنَه السّیئه /و با انجام نيكي ها، بديها را از ميان برميدارند
پس کارهای خوب انجام دهیم تا با آنها کردارهای ناشایسته و بد را از خودمان دور نمایم و پاک کنیم.
یا فرمودهی پیامر(ص):
وَاَتبَعَ السّیئه الحَسَنَه تَمحُها / وبه دنبال بدیهایی که کردیم کارهای نیک و حسنه انجام دهیم تا اینکه گناهانمان پاک شوند
و از این به بعد متعهد باشیم که در بینش و منش خود تغییر ایجاد کنیم و اهل صیام و قیام همیشگی (نه تنها در ماه رمضان بلکه در غیر این ماه) باشیم و برای نزدیک شدن به خالقمان الله (جل جلاله) وظیفهی بندگی را انجام دهیم و درخدمت بندگان خداوند باشیم تا دلِ دلخوردگان جامعه را از خودمان خرسند کنیم و از پل ارتباطی انفاق بهره جوییم، همانگونه که خداوند میفرمایند:
(الَّذِينَ يُؤْمِنُونَ بِالْغَيْبِ وَيُقِيمُونَ الصَّلَاةَ وَمِمَّا رَزَقْنَاهُمْ يُنْفِقُونَ)[البقرة ٣]
آن کسانی کە بە دنیای نادیدە باور دارند و نماز را بە گونەی شایستە میخوانند و از آنچە بهرەی آنان ساختەایم میبخشند.
توضیح کلمەی [يُنْفِقُونَ]: بە قول سرباز گمنام قرآن شهید علّامە احمد مفتیزادە «واژەی اَن٘فِق٘وا در قرآن معنی ویژەای دارد.»
خداوند در قرآن به جای اَعطَوا از واژەی اَنْفِقوا و یا مشتقاتش استفادە نمودە بە دلیل این کە اَنْفِقوا از ریشەی نَفق بە معنی حفر کردن زمین، راهروی زیرزمینی همچون تونل میباشد و انفاق نیز همانند تونلی است که بین مستمند و ثروتمند ارتباط بر قرار میکند.
چون ثروتمند نسبت بە مستمند اهل رحم و شفقت بودە لذا مستمند با دعاهای خود در غیاب او -ثروتمند- خیر و خوبی دنیا و آخرت را از درگاە خالق رحمان برای ایشان خواستار میشود؛ بر اساس فرمایش پیامبر اکرم (ص) حتماً چنین دعایی نزد خداوند متعال مستجاب میگردد.
ما مِن عَبد مُسلِمٍ یَدعو لِاَخیهِ بظهر الغَیبِ الا قال المَلک ولک مِثله (اخرجه مسلم)
هر بندهی مسلمانی که در غیاب برادرش برای او دعا کند ملائک گویند مثل آن دعا در حق توست.
پس از این مراحل، ما لیاقت آن را پیدا کردە کە سرانجام خوبی داشتە و از گروە کسانی باشیم کە خداوند متعال بهشت وسیع خویش را بە ما ارزانی دارد.
چنانچە خداوند در قرآن کریم میفرمایند:
(وَالَّذِينَ صَبَرُوا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُولَٰئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ) [الرعد ٢٢]
ترجمه:
و كساني كه (در برابر مشكلات زندگي و اذيّت و آزار ديگران) به خاطر پروردگارشان شكيبائي ميورزند و نماز را چنان كه بايد ميخوانند و از چيزهائي كه بديشان دادهايم، به گونه پنهان و آشكار ميبخشند و خرج ميكنند و با انجام نيكيها بديها را از ميان برميدارند. آنان (با انجام چنين كارهاي پسنديدهاي) عاقبت نيك دنيا (كه بهشت است) از آن ايشان است.
(جَنَّاتُ عَدْنٍ يَدْخُلُونَهَا وَمَنْ صَلَحَ مِنْ آبَائِهِمْ وَأَزْوَاجِهِمْ وَذُرِّيَّاتِهِمْ ۖ وَالْمَلَائِكَةُ يَدْخُلُونَ عَلَيْهِمْ مِنْ كُلِّ بَابٍ) [الرعد ٢٣]
ترجمه:
(اين عاقبت نيكو) باغهاي بهشت است كه جاي ماندگاري (سرمدي و زيستن ابدي) است و آنان همراه كساني از پدران و فرزندان و همسران خود بدانجا وارد ميشوند كه صالح، (يعني از عقائد و اعمال پسنديدهاي برخوردار بوده) باشند (و جملگي در كنار هم جاودانه و سعادتمندانه در آن بسر ميبرند) و فرشتگان از هر سوئي بر آنان وارد (و به درودشان) ميآيند.
(سَلَامٌ عَلَيْكُمْ بِمَا صَبَرْتُمْ ۚ فَنِعْمَ عُقْبَى الدَّارِ) [الرعد ٢٤]
ترجمه:
(فرشتگان بدانان خواهند گفت:) درودتان باد! (هميشه به سلامت و خوشي بسر ميبريد) به سبب شكيبائي (بر اذيّت و آزار) و استقامتي كه (بر عقيده و ايمان) داشتيد. چه پايان خوبي (داريد كه بهشت يزدان و نعمت جاويدان است).
ــــــــــــــ پایان ـــــــــــــــ
یوسف عزیزپور/ پیرانشهر- رمضان ٩٧